زمانی که رسانه‌های جمهوری اسلامی از "روزهای سیاه" بازار سرمایه سخن می‌گویند، می‌توان تردیدی نداشت که اوضاع حاکم بر این بازار دستخوش چنان وخامتی شده است که کتمان نتوان کرد.

سیل مراجعه مردم به بازار بورس، به بحران بازار سرمایه در ایران ابعادی "ملی" بخشیده است. مسئولان جمهوری اسلامی از ۵۰ میلیون سهامدار در ایران می‌گویند. بنابراین، بحران مالی بازار بورس، بحران مالی بخش اعظم مردم این کشور است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

برای بررسی این اوضاع نابسامان، از آخرین خبر شروع کنیم. از گزارشی که "قدس‌‌آنلاین" روز سه‌شنبه ۱۱ آبان (دوم نوامبر) منتشر کرده است.

این منبع از تصویب "طرح تحقیق و تفحص از سازمان بورس" خبر داده است. در صورت تبدیل شدن این طرح به لایحه، ظاهرا قرار است نظارت بر بازار بورس افزایش یابد.

این در حالی است که پس از جنجال بر سر استخراج بیت‌کوین در زیرزمین ساختمان بورس تهران، مدیرعامل برکنار شده و معاونش موقتا به عنوان سرپرست انتخاب شده است.

 آب شدن اندوخته‌ها

نه تنها دو نهاد مهم اقتصادی جمهوری اسلامی در حال حاضر بدون داشتن مدیرعامل اداره می‌شوند، بلکه ابهامات دیگری نیز بر داد‌وستد مالی در بازارهای سرمایه سایه‌ای سنگین افکنده است. از آن جمله می‌توان به ابهامات ناشی از ناروشن بودن مذاکرات برجام در وین و از احتمال لغو تحریم‌ها اشاره کرد.

فراتر از آن، بسیاری از پرسش‌ها نیز بی پاسخ مانده‌اند. سیاست بانک مرکزی درباره تعیین نرخ دلار همچنان اعلام نشده است. از یک سو از پرداخت دلار با نرخ دولتی (دلار سابق جهانگیری) سخن می‌رود و از سوی دیگر، از قیمت‌گذاری دستوری.

غلامرضا مرحبا، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس به رویکرد حسن روحانی به بازار بورس پرداخته و می‌پرسد: «بر اساس چه پشتوانه کارشناسی سال گذشته رئیس جمهور وقت از مردم دعوت کرد» پول‌های خود را در این بازار سرمایه‌گذاری کنند؟

پس از فراخوان حسن روحانی به مردم برای انتقال اندوخته‌های خود به بازار سهام، شاخص بورس تهران، بیش از ۳۰ درصد سقوط کرد. او می‌گوید «در این سقوط به ارزش ۷۰ میلیارد دلار سرمایه مردم آب شد.»

بسیاری از این مال‌باختگان، افراد کم‌درآمدی بودند که اندک اندوخته مالی خود را وارد بازار بورس کرده بودند و اکنون تا حد ورشکستگی زیان و خسارت دیده‌اند.

بر عوامل موثر در این مال‌باختگی باید فساد مالی را نیز افزود. به عنوان نمونه، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس از سرازیر شدن دارایی و پس‌اندازهای مردم به حساب شرکت‌های جعلی می‌گوید.

مرحبا گفته است: «یکی از موارد این گونه است که یک شرکت کاغذی‌ (صوری) با سرمایه اسمی ۲۰۰ میلیارد تومانی در بورس ثبت شد و سهام این شرکت کاغذی که حتی دفتر مرکزی هم ندارد، در بورس تهران به قیمت ۳۲۰۰ میلیارد تومان به مردم فروخته شد و دارندگان این سهام، الان کاغذی بیش در دست ندارند و دچار زیان فراوان شدند.»

سرنوشت مبهم پول‌های تزریق شده

چهار ماه از استعفای مدیرعامل صندوق توسعه و تثبیت بازار سرمایه می‌گذرد. از برکناری علی صحرایی، مدیرعامل شرکت بورس نیز بیش از یک ماه گذشته است.

صحرایی در پی علنی شدن خبر استخراج رمزارزها در زیرزمین ساختمان شرکت بورس برکنار شد. خودش از کناره‌گیری می‌گوید و ایسنا به نقل از هیئت مدیره بورس از برکناری او.

مدیرعامل شرکت بورس تهران رفت اما گامی در راستای روشن شدن ماجرای جنجالی استخراج بیت‌کوین‌ها صورت نگرفت.

ایسنا درباره این جنجال نوشته است: «موضوعی که هرچند در نوع خود فاجعه بود و سازمان بورس به عنوان نهاد ناظر بر شرکت بورس اعلام کرد که این پرونده به بخش حقوقی ارجاع داده می شود اما تقریبا تا کنون به جز برکناری صحرائی اتفاق دیگری در این شرکت رخ نداده است.»

گفته می‌شود به‌رغم روشن بودن نام کسانی که در این کار دست داشته‌اند، نه کسی برکنار شده است و نه پیامدی برای کسی داشته است.

مدیرعامل صندوق توسعه پیش از شروع کار دولت رئیسی از تزریق بیش از ۲۰۰۰ میلیارد تومان با هدف تثبیت بازار سرمایه خبر داده بود. مبلغی که قرار بود نیمی از آن در آذرماه سال گذشته و مابقی در اردیبهشت تزریق شود.

گرچه محمدابراهیم آقابابایی، مدیرعامل مستعفی آن صندوق گفته که پول تزریق شده است، اما اطلاعی از سرنوشت این پول در دست نیست. محمدمهدی عسگرپور که در حال حاضر سرپرستی این صندوق را برعهده دارد حتی «حاضر به پاسخگویی» به خبرنگار ایسنا نشده است.

ابراهیم رئیسی از وعده تا عمل

مشکل بازار سرمایه در ایران از جمله مسائلی بود که کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری در کارزار انتخاباتی به آن پرداخته بودند.

یکی از کاندیداها (قاضی‌زاده هاشمی) از حل "سه‌روزه" مشکل بازار بورس سخن گفته بود و خود رئیسی نیز گفته بود با سازوکارهایی برای حل این مشکل ایجاد خواهد کرد.

سایت امتداد با انتشار مقاله‌ای با عنوان "بحران بورس بسیار جدی است" به عملکرد دولت رئیسی نیز در این باره پرداخته است.

به کانال اینستاگرام دویچه وله فارسی بپیوندید

این منبع خبری نوشته است: «دولت ابراهیم رییسی اگرچه با وعده های فراوان وبا کوبیدن سیاستهای دولت قبل در حوزه بورس وارد عرصه شد اما هیچ راهبرد مشخصی از سوی رییس جمهور و نیروهای وابسته اقتصادی این دولت در مورد بورس تاکنون دیده نشده است. تا جایی که میتوان گفت گاه مدیران اقتصادی دولت قبل یک سروگردن بالاتر از مدیران انتصابی فعلی بودند و هستند.»

نویسنده این مقاله دولت رئیسی و مسئولان اقتصادی دولت او را متهم کرده که با "گفتاردرمانی" تلاش کرده‌اند از این بحران عبور کنند، و هشدار داده است که«این بحران می‌رود که خود را در بالاترین سطح به حاکمیت تحمیل کند.»