تعیین یک روز مشخص در سال برای مبارزه با مجازات اعدام در سال ۲۰۰۳ صورت گرفت. سازمان عفو بین‌الملل و سازمان "همبستگی جهانی علیه مجازات اعدام" در آن سال روز دهم اکتبر (۱۸ مهر ماه) را "روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام" اعلام کردند. هدف این اقدام تلاش برای لغو مجازات اعدام در سراسر جهان بود.

با وجود گذشت ۱۴ سال هنوز در ۵۷ کشور این گونه مجازات اعمال می‌شود.  در ۲۹ کشور مجازات اعدام دیگر اجرا نمی‌شود اما حکم اعدام هنوز در قوانین جزایی آنها موجود است. در هفت کشور حکم اعدام تنها در دوران جنگ یا در شرایط بسیار ویژه صادر می‌شود.

بیشتر بخوانید: سال گذشته اعدام‌ها کمتر، اما صدور حکم اعدام بیشتر شد

"مجازات اعدام" به کشتن یک انسان بر اساس قانون و پس از اعلام رای یک محکمه می‌گویند. این مجازات نزد مدافعان حقوق بشر عملی شنیع به‌شمار می‌رود، زیرا اصل سوم ("حق زندگی")  و اصل پنجم اعلامیه جهانی حقوق بشر را نقض می‌کند. اصل پنجم تاکید می‌کند که "احدی را نمی‌توان تحت شکنجه یا مجازات یا رفتاری قرار داد که ظالمانه یا برخلاف انسانیت و شئون بشری یا موهن باشد".

مجازات اعدام در ایران

بر اساس گزارش‌های سالانه سازمان‌های مدافع حقوق بشر، به‌ویژه عفو بین‌الملل، ایران به طور معمول همراه عربستان، چین، آمریکا و عراق در صدر جدول کشورهایی که حکم اعدام را اجرا می‌کنند جا دارد.

آنچه که ایران را در سال‌های اخیر بیش از پیش زیر ذره بین جامعه جهانی قرار داده، اعدام نوجوانان و اعدام در ملا عام است.

مقام‌های ایرانی هرگز به درخواست‌های مکرر سازمان‌های حقوق بشری برای توقف مجازات اعدام واکنش مثبتی نشان نداده‌اند. آنان معتقدند، مجازات اعدام از راه‌های موثر کنترل جرم در سطح جامعه بوده که منطبق بر دستورات دینی است.

البته اخیرأ نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تبدیل حکم اعدام برخی از جرائم مواد مخدر موافقت کردند. گفته شد که با این مصوبه سرنوشت حدود ۵ هزار نفر از مجرمان مرتبط با مواد مخدر روشن شده و احتمالا شمار زیادی از آنها از مجازات اعدام نجات می‌یابند.

بیشتر بخوانید: تصویب کاهش مجازات اعدام برای جرایم مواد مخدر در ایران

به گزارش سازمان عفو بین‌الملل در سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) حدود ۵۷۰ نفر در ایران اعدام شده‌اند. اکثر این افراد مجرمان مواد مخدر بوده‌اند.