روز جهانى بهداشت
۱۳۸۵ فروردین ۱۸, جمعه
"نادشى" دخترى هفده ساله از ناميبيا بود كه به نظر می‌رسيد از سلامت كافى برخوردار است. صورتش جوش بزرگى زد كه هر چه كرد خوب نشد. در پيگيرى‌هاى پزشكى، پس از آزمايش خون، معلوم شد كه نادشى حامل ويروس اچ آى وى مثبت است. اين باعث شد كه پسرى كه دوستش داشت، تركش كند و پدرش هم از عصبانيت او را به زير مشت و لگد بگيرد. براى خانواده فقير نادشى، امكان تهيه داروهاى گرانقيمت ايدز وجود نداشت. نادشى ۱۷ ساله پس از تحمل حدود يك سال درد و تحقير، با زندگى وداع كرد.
نادشى يك مورد از انبوه موارد دردناك شرايط درمانى و بهداشتى در آفريقاست. آفريقايى كه بمب ساعتى ايدز در آن هر لحظه به زمان انفجار خود نزديكتر می‌شود. اينجا آمار كسانى كه به دليل ابتلا به ايدز پيش از آغاز واقعى زندگى، از دنيا می‌روند، رو به افزايش است. ناميبيا جزو پنج كشور رده اول ابتلا به ايدز در جهان است. دراين كشور از هر پنج شهروند بين ۱۵ تا ۴۹ ساله، يكنفر آلوده به ويروس اچ آى وى است.
همه ساله در روز هفتم آوريل كه روز جهانى بهداشت نامگذارى شده، مسائل مربوط به سلامتى عمومى مرور و مطرح مى شوند. شعار امسال ” همه با هم به سوى سلامتى“ است كه كانون‌اش از نظر جغرافيايى، آفريقاست. در عين حال روشن است كه بخش عظيمى از نيروى پيش برنده اين شعار را افرادى تشكيل می‌دهند كه كارشان در حوزه درمان، بهداشت و رسيدگى‌هاى پزشكى است. اما با توجه به اينكه در بسيارى نقاط جهان كاركنان اين عرصه‌ها از نظر معاش در بحران به سر می‌برند، در جنوب آفريقا نيز سالانه هزاران پزشك، ماما يا پرستار كشورهاى خود را به اميد يافتن كاربهتر در كشورهاى ثروتمند، ترك می‌گويند. به اين ترتيب، با كمبود كادر درمانى و رسيدگى‌هاى پزشكى، چه جايى براى تحقق شعارهاى بهداشت و سلامت مى ماند؟ مبارزه موثر با ايدز، مالاريا و بسيارى بيمارى‌هاى ديگر از جمله مرگ و مير مادر يا نوزاد را كه كشاورزان يا اقتصاددانان نمى‌توانند انجام دهند.
جاى خالى نيرو براى تحقق شعار سلامت و بهداشت براى همه در آفريقا را نهادهاى انساندوست يا كليساها و سازمانهاى ويژه پزشكى پر می‌كنند. عجالتا فراخوانى از سوى نهادى به نام ”مده اور“ براى حمايت از كاركنان بخش بهداشت و درمان در كشورهاى فقير آفريقايى داده شده تا با كمك‌هاى دارويى، آموزشى و تجهيزاتى به انجام پروژه هاى بهداشتى جان تازه‌اى بدمند. سازمان ”مده اور“ علاوه بر اين، داروهايى ژنريك نيز براى آفريقا توليد می‌كند كه قيمتى به مراتب ارزان‌تر از اصل دارند. هدف اصلى اين نهاد اينست كه از سراسر دنيا، پزشكان و داروسازان و پرستاران داوطلب براى كار در كشورهاى فقير و دوردست را جلب و سازماندهى كند.
دكتر "جيكا" از همين سازمان به يتيمان مبتلا به ويروس اچ آى وى در "كيپ تاون" داروى مجانى می‌دهد و در عين حال به مداواى بيماران ديگر در حوالى همين شهر مى‌پردازد. به گفته او دهشتناك است كه شما شاهد مرگ كسانى باشيد كه تنها بخاطر ويزيت نشدن از سوى پزشك، جان مى‌سپارند. داروساز تايلندى ديگرى كه در همين سازمان كار می‌كند مى‌افزايد: ما شاهد مرگ خيلى‌ها تنها بر اثر عدم دسترسى به دارو هستيم. با كمك اين سازمان در كنكو و تانزانيا داروهاى ويژه بيماران ايدزى توليد می‌شود كه قيمت‌شان بسيار مناسب است.
آمار تكان دهنده‌اى وجود دارد كه در برخى نقاط ناميبيا، يكسوم زنان باردار، مبتلا به ويروس اچ آى وى مثبت هستند. طبق برآورد يونيسف، بالاترين علت مرگ در ناميبيا ابتلاء به ايدز است و اين درحاليست كه در بسيارى به دليل سنت‌ها و فرهنگ رايج، موارد بيمارى پنهان نگاه داشته می‌شود و علت مرگ را بازماندگان سل يا از اين قبيل عنوان می‌كنند.
صحبت كردن از ايدز تابوست و اين ممنوعيت بيشتر گريبان زنان و دختران جوان را می‌گيرد كه طورى تربيت نشده‌اند كه در باره مسائل جنسى صحبت كنند يا حتى در مورد روابط جنسى، خود تصميم بگيرند. براى غلبه بر اين مشكل نيز، كليساها در ناميبا، اقدام به آموزش و توضيح روند ابتلا به ايدز كرده‌اند يا مشاوراتى به مبتلايان و اطرافيانشان در اين مورد می‌دهند.
از سوى ديگر علاوه بر زنان و دختران جوان، بچه‌ها و نوجوانان هم سخت در معرض ايدز هستند. بخصوص آنها كه پدر و مادرى بالاى سرشان نيست و از سوى اقوام به كار در اينجا و آنجا فرستاده می‌شوند تا شكم خود و ديگران را سير كنند. شمار نوجوانانى كه در آفريقا به كار مشغولند و خرج خواهر برادرهاى ديگر را مى‌دهند، بسيار زياد است. اينها مدرسه نمى‌روند و آموزشى در هيچ زمينه و از جمله مسائل بهداشتى نمى‌بينند. ادامه اين روند، چرخه معيوب فقر بهداشتى را بيش از پيش به جريان مى‌اندازد.
كليساى كاتوليك در ناميبيا تا كنون ۱۸ هزار كودك بى پدر مادر يا نيمه يتيم را تحت رسيدگى‌هاى خود قرار داده. يونسيف از اين ميان، ۵۰ هزار نفر را زير پوشش دارد. كوشش می‌شود با در اختيار گذاشتن بروشور، پوستر و جزوه‌هاى توضيحى به هفت زبان، به بچه‌ها و اطرافيانشان آموزش‌هاى لازم براى رعايت بهداشت و ايمن كردن خود در برابر حمله ايدز را بدهند. كارگاههاى آموزشى زيادی از سوى اين نهادهاى برگزار می‌شود تا نشان بدهند بيسوادى و جهل چقدر می‌تواند به رشد ايدز كمك كند.
در جنوب آفريقا هم وضع از اين بهتر نيست. شمار مبتلايان به ايدز بسيار بالاست و در مقابل امكان رسيدگى هاى پزشكى و دارويى بسيار كم. هزاران بيمار درليست انتظار بيمارستان‌ها به ويژه در مناطق فقيرتر، چشم به راه رسيدن نوبت خود براى معاينات پزشكى يا دريافت دارو هستند.
نهادهاى اجتماعى و پزشكان انساندوست در اينجا هم دست به تشكيل انجمن‌هايى زده‌اند كه بتواند به مبتلايان ياري رساند. از آن جمله است پروژه‌اى كه يك انستيتوى آلمانى آن را تامين مالى می‌كند و هزينه داروهاى ۲۵ بيمار را می‌پردازد.
يكبار ديگر روز جهانى بهداشت در شرايطى سپرى می‌شود كه شكاف ميان كشورهاى غنى و فقير، نه فقط در نحوه زندگى بلكه در نحوه مرگ نيز كماكان وسيع است.بيش از نيمى از فقيرترين سكنه بخش‌هاى آسيا و آفريقا به داروهاى ضرورى دسترسى ندارند كه عمده‌ترين علت اش گرانى آنهاست.
سازمان بهداشت جهانى در گزارشى كه به تازگى انتشار يافته خواستار اين شده تا براى تضمين دسترسى ميليونها نفر به دارو در كشورهاى درحال توسعه، اقدام‌هاى لازم صورت گيرد. جالب‌ترين بخش اين گزارش آنجاست كه از دولت هاى كشورهاى ثروتمند خواسته شده تا از آن دسته پژوهش‌هاى پزشكى و دارويى كه صرفا در كشورهاى در حال توسعه از آنها استفاده خواهند شد، حمايت كنند.