۸ مه ۱۹۴۵ در تاریخ به عنوان روز "پیروزی بزرگ نیروهای متفقین بر متحدین" که تسلیم بدون قید و شرط آلمان نازی را هم به همراه داشت، به ثبت رسیده است. در این روز رهایی جهان از نکبت جنگ، برخی از آلمانیها دست به خودکشی زدند.
تبلیغات
بر پایهی روایتهای تاریخی پیمان تسلیم آلمان نازی، بهطور رسمی در ساعت ۲۳ و ۴۵ دقیقهی شامگاه ۸ ماه مه از سوی فیلد مارشال ویلهلم کایتل، به امضا رسید.
واقعیت ولی این است که این آخرین ژنرال رایش سوم، معاهدهی شکست نیروهای نظامی ارتش نازی در جنگ جهانی دوم را روز ۹ ماه مه در محلهی کارلسهورست، واقع در منطقهی لیشتنبرگ در شرق برلین امضا کرد.
یک روز پیش از آن، فرماندهی کل ارتش نازی، ژنرال یودل، امضای خود را زیر سند تسلیم بدون قید و شرط نیروهای زمینی، هوایی و دریایی رایش سوم در شهر رمیس فرانسه گذاشته بود و آن را به مارشال گئورگی ژوکف، فرماندهی جبههی بلاروس ارتش سرخ تسلیم کرده بود.
طبق این سند، قرار بود نیروهای نظامی هیتلر در ساعت ۲۳ و ۴۵ دقیقهی شامگاه ۸ ماه مه به تمام فعالیتهای خود پایان دهند.
خواست استالین
به گفتهی مارگوت بلانک، مدیر موزهی آلمان و روس در کارلسهورست برلین، امضای دوبارهی معاهدهی تسلیم نازیها در برلین، به خواست و پافشاری ژوزف استالین، رهبر وقت حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی سابق و نیز با موافقت نمایندگان بریتانیای کبیر صورت گرفت.
این معاهده، همچنین از سوی کارل دونیتس، رئیس جمهور موسوم به "دولت فلنسبرگ" که پس از خودکشی هیتلر در ۳۰ آوریل ۱۹۴۵ جانشین او شده بود، نیز امضا شد. ژنرال اشتومف و آدمیرال فریدبورگ، فرماندهان نیروهای هوایی و دریایی رایش آلمان نیز با امضای خود، مفاد این پیمان را تایید کردند.
به گفتهی یوهانس هورتر، مدیر "انستیتوی تاریخ معاصر" در مونیخ، نازیها ولی حتی پس از پایان رسمی جنگ جهانی دوم نیز فعال بودند و کارل دونیتس به عنوان جانشین هیتلر در فلنزبرگ، همچنان حکومت میکرد.
او میگوید: «تا ۲۳ ماه مه که کارل دونیتس با پافشاری آمریکاییها دستگیر شد، هنوز کسانی که به حکم نازیها در دادگاهها محکوم شده بودند، اعدام میشدند.»
جشن و پایکوبی پس از تسلیم نازیها
پس از اعلام سقوط رایش سوم مردم در سراسر جهان، از جمله در آلمان جشن گرفتند، تصاویر هیتلر را به آتش کشیدند و به رقص و پایکوبی پرداختند. استر بیارانو، یکی از زنان یهودیای بود که پس از آزادسازی "اردوگاه کار اجباری آشویتس" توانسته بود پای پیاده خود را به برلین برساند.
او که اکنون ۹۰ سال دارد، هنوز هشتم ماه مِه ۱۹۴۵ را به خوبی به یاد میآورد. او میگوید: «من روز پایان جنگ در خیابانی در برلین با آکاردئونم مینواختم و مردم دور عکسهای نیمهسوختهی هیتلر میرقصیدند.»
استر بیارانو، تا پایان جنگ در آشویتس زندانی بود و به دلیل این که در نواختن آکاردئون مهارت داشت، به عضویت "ارکستر دختران" این اردوگاه در آمده و به این ترتیب از مرگ حتمی در اتاقهای گاز نجات یافته بود.
خودکشی پس از رهایی از تسلط مرگبار حکومت نازیها
پس از جنگ، میلیونها تن در سراسر آلمان در رفت و آمد بودند: آوارگان، بیخانمانها، کسانی که به اجبار زادگاه خود را ترک کرده بودند، سربازانی که از اسارتگاهها آزاد شده بودند، افرادی که اعضای خانوادهی خود را جستجو میکردند، کارگرانی که بهزور برای خدمت به جنگ در مزارع و کارگاههای گوناگون به کار گماشته شده بودند...
به گفتهی یوهانس هورتر، اغلب این افراد نگران آن بودند که هدف انتقامجوییهای سربازان نیروهای متفقین قرار بگیرند و محاکمه شوند.
فلوریان هوبر، تاریخنگار آلمانی، در کتاب خود با عنوان "قول بده خودت را بکشی، فرزندم" سرنوشت خانوادهای با نام فامیل تاینرت را که از واهمهی کشتهشدن به دست سربازان متفقین خودکشی کردند، این گونه نقل میکند: یوهانس تاینرت، معلم زبان لاتین در مدرسهای در روستای کوچکی در نیدرشلزین بود. او و همسرش هیلدگارت از جنایات نازیها در اردوگاههای کار اجباری، وقتی به سربازی که از جبهه گریخته بود کمک کردند، با خبر میشوند. پس از جنگ، یوهانس تاینرت ابتدا با گلوله همسرش را میکشد و سپس با شلیک تیر به شقیقهاش، به زندگی خود نیز پایان میدهد.
یوهانس هورتر میگوید: «اغلب کسانی که دست به خودکشی زدند، احساس مسئولیت و گناه میکردند و در نتیجه میترسیدند که پس از جنگ مورد مواخذه قرار بگیرند.»
بر اساس پژوهشهای فلوریان هوبر، در روستای دمین در فورپومرن که در زمان جنگ ۱۵ هزار تن جمعیت داشت، دست کم ۷۰۰ تا هزار نفر خود را کشتند. در برلین این رقم در سال ۱۹۴۵ نسبت به سال پیش از آن، افزایشی ۵ برابر را نشان میدهد.
مه ۱۹۴۵؛ هنگامی که آتش جنگ جهانگستر خاموش شد
در ماه مه سال ۱۹۴۵ بود که آلمان خود را به متفقین تسلیم کرد و جنگ جهانی دوم در اروپا به پایان رسید. آلمان به ویرانهای میمانست که سربازان آمریکا و شوروی سابق در آن با دشمنان پیشین خود مواجه میشدند.
عکس: picture-alliance/dpa/Stephanie Pilick
آغاز پایان
با فرود متفقین در نورماندی در روز ۶ ژوئن ۱۹۴۴ سقوط رژیم نازی قطعی شد. سربازان آمریکایی در اوایل سال ۱۹۴۵ توانستند وارد ایالت "زارلند" در غرب آلمان شوند و یکی از روستاها در نزدیکی شهر زاربروکن، مرکز این ایالت را به تصرف خود درآورند. تلاش برخی از آلمانیها برای مقاومت اما همچنان ادامه داشت.
عکس: picture-alliance/dpa
تصویری سمبلیک
با وجود آنکه قطعی بودن شکست نظامی ارتش هیتلری از مدتها پیش روشن بود، اما تا آوریل سال ۱۹۴۵ نبرد بر سر تسخیر برلین، پایتخت آلمان تا لحظه پیروزی متفقین به سرسختی تمام ادامه داشت. هزار تن از سربازان و غیرنظامیان برلین در نخستین روزهای پس از شکست مقابل متفقین دست به خودکشی زدند. تصویری از سربازان ارتش سرخ شوروی سابق در جلوی دروازه مشهور براندنبورگ در برلین.
عکس: picture-alliance/dpa
نیروهای گشت در کلن
در جنگ جهانی دوم شهر کلن در طول پنج سال ۲۶۲ بار مورد حملات هوایی و بمباران قرار گرفت. به ویژه بمبافکنهای بریتانیایی که تحت فرماندهی مارشال آرتور هریس قرار داشتند، چهرهی کلن را کاملا مخدوش کردند. تقریبا تمامی شهر کلن در پی حملات هوایی تخریب شد. با پایان جنگ جهانی دوم بمباران شهر کلن نیز خاتمه یافت. تصویری از گشت سربازان آمریکایی در یکی از معدود خیابانهای کلن که کم و بیش سالم مانده بود.
عکس: picture-alliance/dpa
تصویری که جهان را فتح کرد
در روز ۲۵ آوریل ۱۹۴۵ بود که سربازان هنگ ۵۸ ارتش سرخ شوروی سابق و سربازان پیادهنظام هنگ ۶۹ ارتش ایالات متحده روی پلی بر رود الب در ایالت زاکسن به هم رسیدند و به یکدیگر دست داند. این یکی از معروفترین تصاویر مربوط به پایان جنگ جهانی دوم محسوب میشود.
عکس: picture-alliance/dpa
شوکهشدن پیروزمندان
تا لحظه آزاد شدن اردوگاه مرگ داخاو در نزدیکی مونیخ توسط نیروهای آمریکایی، کشتار اسیران ادامه داشت. تصویری از سربازان آمریکایی که روی یکی از واگنهای پر از اجساد قربانیان اردوگاه مرگ داخاو ایستاده اند. ابعاد این کشتار برنامهریزی شده حتی آن دسته از سربازان متفقین را که بارها مرگ را به چشم دیده بودند، شوکه کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
مردی که به شهرت رسید
در روز ۲ مه سال ۱۹۴۵ میلیتون کانتاریا، یک سرباز گرجی در ارتش سرخ پرچم سرخ داس و چکش این کشور را بر ساختمان رایشستاگ برافراشت. کمتر تصویری هست که پایان رایش سوم و سقوط نازیها را به چنین شکلی سمبلیک حکایت کند.
عکس: picture-alliance/dpa
مرگ در ۱۸ دقیقه
کمتر کسی است که با سرنوشت شهر کوچک امدن (Emden) در شمال آلمان آشنا باشد. در روز ۶ سپتامبر ۱۹۴۴ بود که ۱۸۱ بمبافکن کانادایی در عرض تنها ۱۸ دقیقه ۱۵ هزار بمب و محموله انفجاری به این شهر بندری پرتاب کردند. آخرین حمله هوایی به این شهر در تاریخ ۲۵ آوریل ۱۹۴۵ صورت گرفت. "امدن" از جمله شهرهایی اروپایی است که بیشترین صدمه و تخریب را در جنگ جهانی دوم متحمل شدند.
عکس: picture-alliance/dpa
زندگی و مرگ در اسارت
اکثر سربازان آلمانی که از جنگ جهانی جان سالم به در بردند، به اسارت درآمدند. وضعیت در اردوگاههای آمریکا و بریتانیا نسبتا انسانی بود. در اردوگاههای روسها وضعیتی متفاوت حاکم بود. در سالهای ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۵ بیش از ۳ میلیون سرباز آلمانی به اسارت ارتش سرخ درآمدند و ۱ / ۱ میلیون نفر از آنها جان خود را از دست دادند. در سال ۱۹۵۵، یعنی ده سال پس از پایان جنگ بود که آخرین اسیران آلمانی به وطن خود بازگشتند.
عکس: picture-alliance/dpa
خبر روز
نیروهای متفقین از جمله برای شنیدن این خبر مبارزه کردند. در روز ۲ ماه مه ۱۹۴۵ بود که سربازان آمریکایی در یکی از شمارههای ویژه روزنامه ارتش که Stars and Stripes نام داشت، از مرگ آدولف هیتلر، رهبر نازیها باخبر شدند. آگاهی از نزدیک شدن پایان جنگ چهره سربازان را شادمان کرد.
عکس: picture alliance/dpa/Everett Colle
نابودی صنایع کروپ
صنایع فولاد و اسلحهسازی کروپ در شهر اسن در جنگ جهانی دوم نیز نقشی کلیدی در "لشکرکشیهای" رژیم هیتلر بازی میکرد. بمباران و نابودی این صنایع یکی از اهداف استراتژیک نیرهای متفقین بود. هزاران تن از کسانی که به کار اجباری محکوم شده بودند، تا پایان جنگ در این صنایع به بیگاری گرفته شدند. هنگامی که جنگ جهانی دوم خاتمه یافت، دو سوم این صنایع نابود شده بود.
عکس: picture-alliance/dpa
کودکی نابود شده
کودکان اگرچه درکی از جنگ نداشتند، اما مناطق تخریب شده سراسر آلمان در حین جنگ و پس از آن به اتاق بازی آنها بدل شده بود. نسلی از انسانها دچار ضربه روحی درازمدت شد. پشتکار و صرفهجویی به مرور زمان به بخشی از ویژگیهای این نسل بدل شد.
عکس: picture-alliance/dpa
آنچه از جنگ باقی ماند
این سرباز گمانم آلمانی از جنگ جهانی دوم جان سالم به در برد، اما زندگی روزمره او فرسنگها با زندگی عادی فاصله دارد. آب، برق و دسترسی به گرما از کالاهای لوکس در آلمان در سال ۱۹۴۵ محسوب میشدند. هر کسی که میخواست زنده بماند، میبایست ارادهای راسخ، خلاقیت و قابلیت کارهای فیالبداهه از خود نشان دهد.
عکس: picture-alliance/dpa
بهار در برلین
میدان پاریس در برلین که در جلوی دروازه براندنبورگ قرار دارد، هفتاد سال پس از پایان جنگ به مکانی بدل شده که در آن گذشته و حال رویاروی هم قرار میگیرند. نمایشگاهی تحت عنوان "ماه مه ۱۹۴۵، بهار در برلین" که در فضایی باز دائر است، به یادآورندهی تسلیم شدن آلمان به متفقین در روز ۲ مه سال ۱۹۴۵ و پایان جنگ جهانی دوم در اروپا در بهار آن سال است.