چشم‌پوشی توتال فرانسه از سرمایه گذاری در صنایع نفت و گاز ایران، در شرایطی رخ می‌دهد که جهان با شدید‌ترین بحران انرژی تاریخ دست و پنجه نرم می‌کند. بحران‌های سیاسی، اکنون بهره‌برداری از منابع نفت ایران و عراق را، به عنوان صاحبان بزرگترین ذخائر نفت جهان دشوار کرده‌اند.

امیدهای واهی؟

به گفته وزارت نفت، ایران در حال حاضر روزانه ۴ میلیون و ۳۵۰ هزار بشکه نفت خام روانه بازارهای جهانی می‌کند که تقریبا نصف تولید عربستان سعودی است. در جریان کنگره جهانی نفت، که اوائل ژوئن امسال در وین برگزار شد، وزیر نفت جمهوری اسلامی اعلام کرد: "ایران ظرفیت تولید نفت خود را تا سال ۲۰۱۲ به ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه و تولید گاز خود را به دوبرابر افزایش خواهد داد".

نوذری وعده داد که ظرف ۴ سال آینده ۱۰۰ میلیارد دلار در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری خواهد شد. به گفته وی، نیمی از این مبلغ می بایست از طریق سرمایه گذاری‌های خارجی تامین شود.

اما کنسرن‌های آمریکائی، برخلاف تمایل خود، سال‌ها است از سرمایه‌گذاری در ایران بازمانده‌اند. کنسرن‌های اروپائی نیز، اکنون یکی پس از دیگری، زیر فشار آمریکا، صحنه را در ایران ترک می‌کنند. سخنگوی توتال اخیرا گفت: " زمان، اکنون برای سرمایه‌گذاری در ایران مناسب نیست".

به گزارش هندلزبلات، "رویال داچ شل" بزرگترین کنسرن انرژی اروپا نیز، اکنون مشغول چانه‌زنی با مسئولان ایرانی است. این کنسرن تصمیم دارد سرمایه‌گذاری خود روی بلوک سیزدهم میدان پارس جنوبی را، به حوزه نفتی دیگری منتقل کند که استخراج آن می‌تواند بعدها آغاز شود. شل نیز به این عقیده رسیده است که فعلا نباید در ایران فعال شود.

مسئولان شل، از دلایل اقتصادی برای این جا‌به‌جائی سخن می‌گویند، اما در عمل، هدف آن‌ها یافتن زمان مناسب است. هندلزبلات به نقل از سخنگوی شل می‌نویسد: "در مرحله بهره‌برداری، ما با موانع سیاسی برخورد خواهیم کرد". کنسرن "رپس اویل" به عنوان شریک اسپانیائی شل، هنوز درباره آینده مذاکراتش با ایران تصمیم نگرفته، انی ایتالیا و "اشتات اویل هیدرو"ی نروژ هم قصد دارند قراردادهای فعلی خود را حفظ کنند، اما حاضر به عقد قرارداد تازه نیستند.

عرصه باز برای روسیه و آسیا

پس از انصراف توتال، ایران اعلام کرد که حتی بدون مشارکت این کنسرن، توسعه حوزه گاز پارس جنوبی را پیش می‌برد. اما کارشناسان معتقدند که در نتیجه تحریم‌ها، طرح‌های توسعه صنعت نفت متوقف می‌ماند و تولید تاسیسات فرسوده نفتی، روز به روز بیشتر کاهش خواهد یافت.

در این شرایط، تنها شرکت‌های روسی و آسیائی‌هستند که ممکن است بتوانند وارد همکاری با ایران شوند. اما این به معنای تاخیر برنامه‌ها و در عین‌حال چشم‌پوشی از تکنولوژی برتر خواهد بود. گازپروم روسیه، بیش از همه مایل به مشارکت با ایران است. این مشارکت، گاز پروم را به تنها تامین‌کننده گاز اروپا تبدیل خواهد کرد.

اروپائی‌ها امیدوار بودند که بتوانند با خرید گاز ایران، از وابستگی خود به روسیه بکاهند. این امید، اکنون می‌تواند نقش بر آب شود. گازپروم روسیه، اخیرا پیشنهاد خرید یکجای گاز و نفت لیبی را نیز، تسلیم این کشور کرد. هدف کنسرن روسی، حفظ موقعیت خود به عنوان تنها تامین‌کننده گاز اروپا است.

برکت برای عراق؟

با تشدید فشار بر ایران، اکنون تلاش برای بهره‌برداری از نفت عراق گسترش می‌یابد. قراردادهای پشتیبانی فنی و امتیازهای بهره‌برداری از میدان‌های نفتی، اکنون آماده امضا شده‌اند. دولت عراق اعلام کرده است که قصد دارد تولید خود را تا سال ۱۰۱۲ به ۶ میلیون بشکه در روز برساند. تا به حال ۳۴ کنسرن بین‌المللی برای مشارکت در این برنامه‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند.

جواد طالعی