ممانعت روسیه از تصویب معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای
۱۴۰۱ شهریور ۶, یکشنبه
دهمین کنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای، کە از چهار هفتە پیش و با حضور نمایندگان ۱۹۱ کشور عضو در حال برگزاری بود، به دلیل مخالفت روسیه با "متن پیشنویس" بی نتیجه ماند.
تبلیغات
روسیه بە دلیل مخالفت با متن پیشنویس "کنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای"، راه صدور سند نهایی را کە هفتەها در سازمان ملل به بحث گذاشتە شدە بود، مسدود کرد.
این اقدام مسکو به دلیل اعتراض به یکی از بندهای متن پیشنویس تفاهمنامه جدید بود، کە طی آن کشورهای عضو سازمانملل نسبت به فعالیتهای نظامی در اطراف نیروگاههای هستهای اوکراین بهخصوص نیروگاه "زاپوریژیا"، ابراز نگرانی "شدید" کردە بودند.
این نیروگاه و اطراف آن از اوایل ماه مارس تحت اشغال ارتش روسیه است. در هفتەهای اخیر زاپوریژیا چند بار هدف حمله قرار گرفته است. روسیه و اوکراین یکدیگر را مسئول این حملات میدانند.
در متن پیشنویس نهایی کە روز جمعه ارائه شد، بر "اهمیت فوقالعاده تضمین کنترل تاسیسات هستهای زاپوریژیا، توسط مقامات اوکراینی" تأکید شدە بود.
این مسئلە باعث مخالفت هئیت روسی با متن پیشنویس و در نتیجه شکست کنفرانس و بی نتیجه ماندن آن شد.
در عین حال، نماینده روسیه، ایگور ویشنوتسکی شکست کنفرانس را به گردن اوکراین و "حامیان" آن انداخت. او کنفرانس را "بازی یک طرفه" خواند و عنوان کرد کە "برخی پاراگراف ها آشکارا سیاسی هستند".
بر همین اساس، "گوستاوو زلاوینن"، رئیس آرژانتینی کنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای، اعلام کرد "کنفرانس قادر به دستیابی به توافق نیست".
این کنفرانس اول ماه اوت، با تاکید بر سە موضوع "خلع سلاح هستهای، عدم اشاعه و استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای" در نیویورک آغاز به کار کرد. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در نخستین روز کنفرانس گفت که جهان در حال حاضر با یک تهدید هستهای مواجه است که "مثل آن از زمان اوج جنگ سرد وجود نداشته است".
کنفرانس بازنگری معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (انپیتی) در سال ۲۰۱۵ هم بدون دستیابی به توافق پایان یافته بود.
زمانی که جنگ سرد داغ شد
سی سال پیش اروپا با فاصلهای اندک از کنار پرتگاه یک جنگ اتمی عبور کرد. عامل این مساله یک مانور نظامی ناتو بود که اتحاد شوروی در آغاز آن را یک حمله واقعی پنداشت. نگاهی به لحظات خطرناک جنگ سرد.
عکس: picture-alliance/dpa
امنیت فریبنده
زرادخانههای غولآسای اتمی میبایست در طول جنگ سرد توازن قوا میان ایالات متحده آمریکا و اتحادشوروی را تضمین کنند، ولی این امنیتی فریبنده بود. در فاصله سالهای ۱۹۴۵ تا ۱۹۸۹ جهان بارها بر لبه پرتگاه یک جنگ اتمی قرار گرفت. عامل آن فقط بحرانهای بینالمللی نبود. نقصهای فنی و سوءتفاهمات نیز در پیدایش وضعیتهای خطرناک و حساس نقش داشتند.
عکس: AFP/Getty Images
نام رمز "کمانگیر کاردان"
برای نمونه در تاریخ ۲ نوامبر ۱۹۸۳ ناتو در سطح فرماندهی مانوری ده روز آغاز کرد که نام رمز آن "کمانگیر کاردان" (Able Archer) بود. در طرح این مانور مساله آمادگی برای شرایط وخیم در صورت بروز جنگی اتمی با اتحادشوروی نیز گنجانده شده بود. قرار بود حتی رهبران دولتها مانند هلموت کهل، صدراعظم آلمان و مارگرت تاچر، نخست وزیر بریتانیا نیز در جریان آن قرار گیرند. ولی این ماجرا به سوءتفاهمی سنگین منجر گردید.
عکس: Keystone/Getty Images
آژیر خطر در پیمان ورشو
از طریق اطلاعات سرویسهای مخفی برای بلوک شرق این سوءتفاهم پیش آمد که ناتو واقعا قصد یک حمله اتمی دارد. بهویژه شرکت رهبران دولتها، نظامیان را به اشتباه انداخته بود. پیمان ورشو نیروهای خود را در اروپای شرقی و جمهوری دمکراتیک آلمان به حال آمادهباش درآورد. در پی آن ناتو متوجه شد که با صلح جهانی بازی کرده است و از انجام برخی مراحل مانور خود چشمپوشی کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
۱۹۸۳ سال بحران
در تاریخ ۱۱ نوامبر سال ۱۹۸۳ مانور "کمانگیر کاردان" به خیر گذشت. ولی این تنها پیشامد در این سال بحرانی نبود. در تاریخ ۱ سپتامبر اتحاد شوروی سهوا یک هواپیمای مسافربری کره جنوبی را هدف قرار داد و سرنگون ساخت. ۲۶۹ سرنشین این هواپیما کشته شدند. این پیشامد به یخبندان تازهای در مناسبات میان ایالات متحده آمریکا و اتحاد شوروی انجامید. سپس ماجرای نقص فنی در کامپیوتر پیش آمد.
عکس: picture alliance/United Archives/IFTN
نیمساعت تا ضربه اتمی
سرهنگ استانیسلاو پتروف در تاریخ ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۳ مشغول خدمت در پناهگاهی زیرزمینی در نزدیکی مسکو بود. ناگهان آژیر خطر به صدا درآمد و کامپیوتر موشکی اتمی را نشان داد که ظاهرا در همان لحظه از پایگاهی در آمریکا شلیک شده بود. دستوراتی که برای این شرایط به زبدهنظامیان داده شده کاملا روشن بود. در شرایط جدی فقط نیمساعت فرصت تا وارد شدن ضربهای مصیبتبار باقی میماند. باید حمله متقابل آغاز میشد.
عکس: picture-alliance/AP
یک سرهنگ جهان را نجات میدهد
این سرهنگ اما معتقد بود که اشتباهی رخ داده و به هیچ اقدامی دست نزد. لحظاتی بعد که برای او مانند عمری سپری شد، سیستمهای کنترل نشان دادند که حق با او بوده و آژیر خطر اشتباهی به صدا درآمده است. ماهوارههای جاسوسی اشتباها بازتاب نور خورشید را به منزله یک حمله موشکی ارزیابی کرده بودند. تنها در سال ۱۹۹۸ جهان از دلیری سرهنگ پتروف آگاه شد و در سال ۲۰۱۱ جایزه رسانهای آلمان به نشانه ستایش به او اعطا شد.
عکس: Winfried Rothermel/dapd
۲۰۰۰ موشک در پرواز
خطای مشابهی در تاریخ ۹ نوامبر ۱۹۷۹ در طرف مقابل صورت گرفت. یک سیستم هشداردهنده آمریکایی اعلام کرد که ۲۲۰ موشک اتمی به سوی آمریکا در پروازند. بعدا تعداد این موشکها حتی ۲۰۰۰ فروند اعلام شد. جیمی کارتر، رئيسجمهور وقت آمریکا در جریان این رویداد قرار گرفت. ولی بعد معلوم شد که یکی از تکنیسینها سهوا دادههای مربوط به شبیهسازی (سیمولاسیون) یک حمله اتمی را وارد سیستم کرده است.
عکس: picture alliance / Everett Collection
هراس از جنگ جهانی سوم
جهان حساسترین روزهای جنگ سرد را در پاییز سال ۱۹۶۲ تجربه کرد. بهرغم هشدار جان اف کندی رئیسجمهوری وقت آمریکا، اتحادشوروی سکوهای پرتاب موشکهای اتمی خود را در کوبا، یعنی در نزدیکی آمریکا مستقر کرد. آمریکا با یک محاصره دریایی به این اقدام واکنش نشان داد. زیردریاییها و کشتیها جنگی دو طرف در آبهای کارائیب مراقب یکدیگر و مترصد حمله بودند. به نظر میرسید که جنگی اتمی بسیار محتمل است.
عکس: AFP/Getty Images
خط ارتباطی مستقیم برای لحظات حساس
ولی در تاریخ ۲۸ اکتبر ۱۹۶۲ خبر آرامکننده منتشر شد: خروشچف رهبر شوروی اعلام آمادگی کرد که موشکهای خود را از کوبا خارج کند. ایالات متحده آمریکا از حمله نظامی به کوبا چشمپوشی کرد. نتیجه این بحران ایجاد خط ارتباطی مستقیم میان واشنگتن و مسکو برای لحظات حساس و خطرناک بود. چنین چیزی در زمان ماجرای دیوار برلین برای شهروندان این شهر یک رویا بود.
عکس: picture-alliance/ dpa
گذرگاه مرزی میان دو برلین
در معروفترین گذرگاه مرزی میان دو برلین به نام "چکپوینت چارلی" در اکتبر ۱۹۶۱ زورآزمایی دیگری میان دو ابر قدرت درگرفت. چندی پس از ساختن دیوار برلین وضعیت پیش آمده میتوانست خاک آلمان را به یک صحنه کارزار اتمی تبدیل کند. این بحران به دلیل کنترل گذرنامه یک دیپلمات آمریکایی توسط یک مرزبان جمهوری دمکراتیک آلمان بروز کرد. دیپلمات آمریکایی چنان خشمگین شده بود که ژاندارمری آمریکا را به محل فراخواند.
عکس: ullstein - Röhnert
صفآرایی تانکها در برابر هم
در پی آن شوروی تانکهای خود را به خیابان "فریدریش" در بخش شرقی برلین فرستاد. لوسیوس کلی، فرستاده ویژه آمریکا در برلین نیز متقابلا تانکهای آمریکایی را به "چکپوینت چارلی" گسیل داشت. بدینسان دو ابر قدرت عملا رویاروی یکدیگر قرار گرفتند. آنها با جنگ فقط چند متر فاصله داشتند. ولی در تاریخ ۲۸ اکتبر هر دو طرف کوتاه آمدند و تانکهای خود را عقب کشیدند. البته هر دو بعدا خود را برنده این ماجرا معرفی کردند.
عکس: picture alliance/ldpa
برای صلح، علیه جنگ اتمی
وخیم شدن اوضاع در ماجرای "چکپوینت چارلی" و بحران کوبا هراس بسیاری از آلمانیها را برانگیخت، ولی افکار عمومی از رویدادهای پاییز ۱۹۸۳ خیلی دیرتر آگاه شد. بسیاری به موازنه هستهای اعتماد نداشتند. سال ۱۹۸۳ یعنی سالی که جهان از نزدیک یک جنگ اتمی عبور کرد، به عنوان سالی تعیینکننده برای جنبش صلح در آلمان وارد تاریخ شد.