روشهای آنگلا مرکل برای در حاشیه نگاه داشتن احزاب اپوزیسیون
۱۳۹۶ شهریور ۲۲, چهارشنبه
صدراعظم آلمان موضوعهای اصلی احزاب اپوزیسیون را میگیرد، به موضوع خود تبدیل میکند و با این روش در مبارزه انتخاباتی به پیروزیهایی میرسد. نظرسنجیها هم به او کمک میکند تا از حال و هوای مردم در آستانه انتخابات آگاه شود.
تبلیغات
تغییر مشی: خروج از انرژی اتمی
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در سال ۲۰۰۹ با نظر به رآکتورهای هستهای گفته بود: «وقتی میبینم چه تعداد نیروگاه اتمی در سراسر دنیا ساخته میشود، فکر میکنم خیلی حیف است اگر ما از این عرصه خارج شویم.» اما او در سال ۲۰۱۱ درست همین کار را کرد. او تحت تأثیر فاجعه اتمی فوکوشیما تغییر مشی داد و تصریح کرد که آلمان هر چه سریعتر و برای همیشه از انرژی اتمی خارج میشود. برای دههها این امر یکی از مطالبات محوری حزب سبزها بود. مرکل که دارای درجه دکترا در رشته فیزیک است از آن زمان بر این نظر تاکید کرده است که "با خطرات انرژی اتمی نمیتوان با اطمینان کامل مقابله کرد".
وداع با نظام وظیفه – فعلا!
"نظام وظیفه مقدس" هم در سال ۲۰۱۱ به یکباره زیر سؤال رفت و بخصوص طرفداران محافظهکار حزب خود مرکل (دمکرات مسیحی) را شوکه کرد. بسیاری از جوانان آلمان ارتشی حرفهای از داوطلبان را ترجیح میدهند و این موضوع بر مرکل پوشیده نمانده است. اما از آنجایی که آلمانیها نسبت به مدل نظام وظیفه موضع یکدستی ندارند، این مدل که در آلمان به آن "شهروندان در اونیفورم" هم میگویند فعلا متوقف شده است.
محافظهکاران حزب دمکرات مسیحی با ناراحتی شاهد بودهاند که مرکل این حزب را به لحاظ سیاسی از خط راست خارج و به میانه کشانده است. مرکل تا کنون به درخواست آنان برای اینکه حزب را محافظهکارتر نگه دارد گوش نداده است.
او در عوض، سیاست سنتی دمکرات مسیحیان در رابطه با خانواده را به طور جدی تغییر داده است. از زمان افزایش شمار مهدکودکها برای کودکان زیر سه سال دیگر مدل "بابا پول به خانه میآورد و مامان غذا را آماده میکند" در دستور کار سیاسی نیست – و این هم واکنشی به واقعیتهای دنیای کار در جامعه آلمان بوده است. این خواسته را حزب چپها مطرح کرده بود. صدراعظم محافظهکار آلمان چیزی که روی کاغذ بود را تحقق بخشید.
کودتایی حیرتآور: "ازدواج برای همه"
اینکه صدراعظم آلمان تا چه حد انعطافپذیر است را برخورد او با موضوع "ازدواج برای همه" نشان میدهد. برنامه نظرسنجی سیاسی فرستنده تلویزیونی آلمانی ZDF در آغاز تابستان نتیجهای حیرتانگیز را اعلام کرد: ۷۳ درصد آلمانیها موافق برابر دانستن روابط میان دو همجنسگرا با رابطه کلاسیک ازدواج میان یک زن و یک مرد هستند. حتی ۶۴ درصد اعضای دو حزب برادر سوسیال مسیحی و دمکرات مسیحی موافق این برابری هستند.
مرکل همواره مخالف این موضوع بوده است، اما سوسیال دمکراتها (SPD)، لیبرالهای آزاد (FDP) و سبزها تغییر قانون در این زمینه را شرط ائتلاف احتمالی پس از انتخابات پارلمانی خواندند. مرکل به زودی خود را با موضوع تطبیق داد. او از "نه" قاطعانه عبور کرد و رأی به قانون در زمینه ازدواج را واگذار کرد به وجدان هر یک از نمایندگان مجلس.
در تاریخ ۳۰ ژوئن پارلمان آلمان با اکثریت آرا قانون "ازدواج برای همه" را تصویب کرد. و این انعکاس خواست مردم آلمان بود. در ضمن آنگلا مرکل علیه این قانون رأی داد. بدین ترتیب او میتواند بگوید که بر سر موضع خود ایستاده و در عین حال نگذاشته که یک موضوع مبارزات انتخاباتی از کنترلش خارج شود.
واقعیت به رسمیت شناخته شده: آلمان کشوری مهاجرپذیر است
مفهوم "کشور مهاجرپذیر" در آلمان برای دههها نفی و تلاش شده تا این مفهوم به کار برده نشود. در احزاب برادر سوسیال مسیحی و دمکرات مسیحی اجماع بر سر این موضوع وجود داشته که آلمان نباید تبدیل به کشوری مهاجرپذیر شود و چون آلمان اجازه ندارد مهاجرپذیر باشد، مهاجرپذیر هم نیست.
معنای این دروغ سیاسی این بوده که خارجیها در آلمان تنها برای مدتی موقت و به عنوان "کارگر میهمان" زندگی میکنند. این در حالی است که صاحبنظران عرصههای صنعت و اقتصاد و جمعیتشناسان سالها بود که میگفتند آلمان به دلیل نرخ پایین زاد و ولد احتیاج مبرمی به شهروندان جدید دارد. در این میان از هر چهار نفر در آلمان یک نفر دارای پیشینه مهاجر است. بدین ترتیب آلمان مدتهاست به کشوری مهاجرپذیر تبدیل شده است – و اینک هم به طور رسمی چنین هست.
آلمان پس از آمریکا محبوبترین کشور مهاجرپذیر است (و حتی پیش از آنکه دونالد ترامپ به ریاست جمهوری برسد هم چنین بوده!) در اینجا هم آنگلا مرکل روح زمان را دریافته و بخصوص خواستههای اپوزیسیون چپ را تحقق بخشیده است.
بیش از تنها یک جمله: اسلام به آلمان تعلق دارد
اگرچه این جمله از آن مرکل نبوده، اما این موضوع سیاسی فرهنگی هم مورد توجه او بوده است. این جمله را کریستیان وولف، همحزبی مرکل، در اکتبر ۲۰۱۰ که رئیس جمهور آلمان بود، بر زبان آورد. این گفته بخصوص در درون احزاب برادر سوسیال مسیحی و دمکرات مسیحی بحثبرانگیز شد. و در این مورد هم صدراعظم آلمان یکی دیگر از مواضع اصلی محافظهکاران حزب دمکرات مسیحی را ترک و از سیاستی که نیمهی چپ جمهوری فدرال آلمان میپسندد، دفاع کرد.
"ما موفق میشویم": پناهجویان
بزرگترین حادثه غیرمترقبه این بود که آنگلا مرکل دروازههای کشورش را به روی پناهجویان گشود. پناهجویان در تابستان ۲۰۱۵ گروه گروه وارد آلمان شدند. صدراعظمی که از "حزب نظم و قانون" دمکرات مسیحی برخاسته اجازه داده که صدها هزار پناهجو به طور کنترل نشده به آلمان بیایند. بسیاری از آلمانیها در ابتدا از این بابت خوشحال بودند. اپوزیسیون چپ مسحور شده بود، اما در حزب دمکرات مسیحی بسیاری مات و مبهوت بودند. مرکل زمانی تغییر موضع میدهد که مقامات آلمانی از رسیدگی به جمعیت وسیع پناهجویان ابراز ناتوانی میکنند و بسیاری از امدادگران داوطلب با وجود فرهنگ خوشامدگوییشان دیگر نمیتوانند فشار ازدحام پناهجویان را تحمل کنند.
با این همه مرکل تا امروز هم تعیین حد و مرز برای شمار پناهجویانی که آلمان خواهد پذیرفت را به عنوان امری که خلاف قانون اساسی آلمان است رد کرده و با این حال برخی پناهجویان افغان به کشورشان افغانستان بازگردانده شدهاند. پیماننامه بحثبرانگیز با ترکیه و دیگر کشورها باعث کاهش شدید شمار پناهجویان در آلمان شده است.
موضوع همیشگی مرکل: آب و هوا
موضوع آب و هوا و تغییرات جوی را نیز مرکل به موضوع همیشگی خود تبدیل کرده است. او با هدف جلوگیری از افزایش دمای زمین هم در داخل آلمان و هم در خارج از آن، بخصوص پس از خروج دونالد ترامپ از قرارداد اقلیمی پاریس، به عنوان حافظ محیط زیست شناخته شده است. کارشناسان نظرسنجی میگویند که آلمانیها بدین خاطر به مرکل احترام میگذارند. و بدین ترتیب سیاستمدار حزب دمکرات مسیحی موضوع محوری حزب سبزها را به موضوع خود تبدیل کرده و اپوزیسیون را به حاشیه رانده است.
آنگلا مرکل در راه دستیابی به رکورد مدت صدراعظمی آلمان
آنگلا مرکل از ۱۶ سال پیش تا کنون ریاست حزب دمکرات مسیحی آلمان را عهدهدار است. او همچنین یازده سال است که صدراعظم آلمان است.
عکس: Reuters/F. Bensch
ادای سوگند
زمانی که در رقابتی فشرده و با اکثریتی ناچیز به مقام صدراعظمی آلمان انتخاب شد، مرکل سوگند خورد که "به آلمان خدمت کند". این روز بیست و دوم نوامبر سال ۲۰۰۵ بود. مرکل نخستین صدراعظم زن آلمان و در عین حال نخستین شهروند "آلمان شرقی" سابق بود که به چنین مقام حساسی در آلمان متحد و یکپارچه دست مییافت. نخستین دوره زمامداری او، رهبری ائتلاف بزرگ احزاب دموکرات مسیحی، سوسیال مسیحی و سوسیال دموکرات آلمان بود.
عکس: picture-alliance/dpa/G. Bergmann
مرکل و مهمانی از تبت
مرکل کار خود را با احتیاط تمام شروع کرد و تلاش او بر پرهیز از جنجالهای خبری بود. اما دیدار او با دالایی لاما در دومین سال زمامداریاش خبر ساز شد. دیداری که خشم دولتمردان چین را برانگیخت و به مناسبات بین دو کشور آلمان و چین لطمه زد. مرکل انتقادها را جدی نگرفت و کوشید تا به عنوان فردی مدافع حقوق بشر در رسانهها مطرح شود. نقشی که همواره در رفتار و کنش سیاسیاش به آن پایبند ماند.
عکس: picture-alliance/dpa/M. Schreiber
چه کسی از سگ پوتین میترسد؟
بسیاری بر این باورند که مرکل رفتاری همواره منطقی دارد و بر اعصاب خود مسلط است. اما ظاهرا پوتین قصد داشته ظرفیت عصبی مرکل را بسنجد. در سال ۲۰۰۷ بود که پوتین مرکل را به سوچی دعوت کرده بود. پوتین در این دیدار نقطه ضعف مرکل را کشف کرد و آن هم ترس مرکل از سگها بود. پوتین سگاش را آزادنه در اتاق رها کرده بود و واکنش مرکل پرده از نقطه ضعف او برگرفت.
عکس: picture-alliance/dpa/D. Astakhov
چتر نجات مالی و پیآمدهای آن
یکی از تواناییهای مرکل، مدیریت بحران است. مدیریتی که جهان در سال ۲۰۰۸ شاهد آن بود. بحران مالی به اقتصاد بسیاری از کشورها آسیب زده بود و بسیاری از بانکها اعلان ورشکستگی کردند. مرکل یکی از طراحان چتر نجات مالی بود. سیاست مرکل به گونهای بود که تاثیرات مخرب این بحران مالی و بانکی، بر اقتصاد آلمان بسیار محدود ماند، حال آنکه برخی دیگر از کشورها و از جمله یونان و اسپانیا در اثر این سیاست آسیب دیدند.
عکس: picture-alliance/epa/H. Villalobos
شروع دوره دوم زمامداری و ائتلاف با حزب دموکرات آزاد
آمار انتخابات سال ۲۰۰۹ نشان میدهد که اتحاد دو حزب دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی در این انتخابات ندرخشید و دومین نتیجه بد انتخابات را در تاریخ این اتحاد سیاسی رقم زد. اما از جانب دیگر این انتخابات یک پیروزی بزرگ برای مرکل بود. مرکل که خواهان پایان دادن به ائتلاف بزرگ بود، در عمل سیاستی را به کار بست که حزب دموکرات آزاد بتواند با رای زیاد به مجلس راه یافته و در قدرت سیاسی شریک شود.
عکس: Getty Images/A. Rentz
توانایی تغییر سریع موضع
تحصیلات مرکل در رشته فیزیک است و همچون یک فیزیکدان آموخته است که به همه چیز از منظر فرجام و نتیجه بنگرد. اما او احتمال وقوع یک فاجعه اتمی در کشور پیشرفتهای همچون ژاپن را پیش بینی نمیکرد. فاجعه فوکوشیما او را غافلگیر کرد. و مرکلی که تا سال ۲۰۱۱ از هواداران پر و پا قرص نیروگاههای اتمی بود، به یکباره تغییر موضع داد و به صف مخالفان انرژی اتمی پیوست.
عکس: Getty Images/G. Bergmann
همسر بی سر و صدای مرکل
آیا کسی همسر مرکل را میشناسد؟ یا صدای او را شنیده است؟ در تمام سالهای زمامداری مرکل نشان و خبر زیادی از همسر او، یوآخیم زاور، منتشر نشده است. همسر مرکل پروفسور شیمی نظری و عملی در دانشگاه هومبولدت برلین است و از ازدواج این دو ۱۷ سال میگذرد. اما تمایل او به ماندن در حاشیه است. نقشی که الزاما در درون خانه به آن پایبند نیست.
عکس: picture alliance/Infophoto
مرکل، استراق سمع و دوستان آمریکاییاش
یک رویداد بینهایت حساس؛ شنود مکالمات تلفنی مرکل، آن هم توسط نزدیکترین دوستان سیاسیاش، یعنی ایالات متحده آمریکا. اسناد افشا شده حکایت از آن داشتند که سازمانهای جاسوسی آمریکا و NSA حتی از شنود تلفنهای مرکل نیز چشم پوشی نکردهاند. خبری که افشای آن بر مناسبات بین دو کشور آلمان و آمریکا سایه افکند. او پس از شنیدن این خبر به خبرنگاران گفته بود: "استراق سمع بین دوستان، هرگز پذیرفتنی نیست!"
عکس: Reuters/F. Bensch
"بیمار یونانی"
طرفداران آنگلا مرکل در پهنه گیتی پر شمارند. اما این قاعده در مورد کشور یونان صدق نمیکند. هیچگاه و هیچ کجا در جهان، مرکل چنین نامحبوب نبود، که در سال ۲۰۱۴ در یونان. زمانی که بحران مالی و بدهیهای خارجی یونان به اوج خود رسید. اما صدراعظم آلمان بر سر سیاست و مواضع خود استوار ماند: یونان میباید سیاست صرفهجویی و اصلاحات را مو به مو اجرا کند.
عکس: picture-alliance/epa/S. Pantzartzi
هیجان آتشین!
مرکل کسی است که بر رفتار و کنش خود تسلط دارد و در ابراز احساسات و نمایش هیجانات درونی نهایت امساک و صرفهجویی را به کار میبندد. اما در رقابتهای جام جهانی برزیل، همه قواعد و قول و قرارها را به کناری نهاد و همراه با رئیس جمهوری آلمان، یوآخیم گاوک، احساسات خود را به نمایش گذاشت. نمایش هیجان اما نه تنها از ارزش او نکاست، بلکه بر محبوبیت او افزود.
عکس: imago/Action Pictures
ما از پس مشکل پناهجویی بر میآییم!
آنگاه که صدها هزار پناهجو از مسیر بالکان وارد خاک آلمان شدند، مرکل گفت که حق پناهندگی، حقی نیست که حد و مرزی بشناسد. مرکل در اوج بحران پناهجویی گفت که "ما از پس این مشکل بر میآییم!". او گفت که برنامهای برای مهار بحران پناهجویی دارد. حال بسیاری از شهروندان آلمان نسبت به سیاست مرکل در این زمینه دستخوش تردید شدهاند. آیا واقعا دولت آلمان میتواند بر این بحران غلبه کند؟
عکس: picture-alliance/dpa/S. Hoppe
حال چه باید کرد، خانم مرکل؟
روز جمعه، ۱۳ نوامبر، حملات تروریستی پاریس را به خون کشید. از این تاریخ وضعیت اضطراری بر فرانسه حاکم شده است. مرکل با فرانسه اعلام همبستگی کرده است. اما حال ترس از ترور بر همه اروپا سایه گسترده است. تردیدی نیست که مبارزه با تروریسم و مقابله با ترور و وحشت یکی از بزرگترین چالشهایی است که مرکل با آن روبهرو است.
عکس: picture-alliance/dpa/B. von Jutrczenka
انتقاد حزب برادر
انتقاد هورست زهوفر از آنگلا مرکل در نشست عمومی حزب سوسیال مسیحی آلمان در نوامبر ۲۰۱۵ به معنای "اشد مجازات" برای صدراعظم آلمان بود. زهوفر گفت که سیاست پناهندهپذیری مرکل باعث شده که آلمان نتواند همچون گذشته مرزهایش را کنترل کند. مرکل مجبور بود سرزنشها را بشنود بیآنکه فرصتی برای دفاع از خود پیدا کند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/S. Hoppe
نمیشد اوباما هنوز بماند؟
اگر میشد، مرکل آرامشبیشتری مییافت. صدراعظم آلمان در ابتدا با دیده تردید به اوباما مینگریست. قضیه کنترل موبایلش توسط آژانس امنیت ملی آمریکا تأییدکننده رفتار محتاطانهاش بود. اما اکنون روشن است که اوباما شریکی با مواضعی قابل پیشبینی بوده، چیزی که در مورد ترامپ صدق نمیکند. روزنامه آمریکایی "نیویورک تایمز" هم مرکل را "مدافع غرب لیبرال" نامیده است.