رونق مقاله‌فروشی و سیل "تحصیل‌کردگان بی‌سواد"
۱۳۹۶ مهر ۱۷, دوشنبه
سند ملی آموزش و پرورش مهرماه ۱۳۹۰ در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و اندکی بعد با امضای رئیس این شورا و رئیس جمهور وقت، محمود احمدی‌نژاد برای اجرا در سال تحصیلی آینده به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد.
بر پایه این سند ساختار نظام آموزشی ایران تغییر کرد و شامل یک دوره ابتدایی شش ساله و دو دوره متوسطه سه ساله شد. در نظام جدید ارزیابی عملکرد و پیشرفت دانش‌آموزان از شیوه قبلی امتحان گرفتن و نمره‌دادن به "ارزشیابی توصیفی" تغییر کرد.
آن زمان بسیاری از کارشناسان و حتی اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، گرچه تحول محتوایی در نظام آموزشی ایران را ضروری می‌دانستند نسبت به پیامدهای منفی تغییرات ساختاری شتاب‌زده و بدون فراهم کردن زیرساخت‌های لازم هشدار می‌دادند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
سونامی "باسوادان بی‌سواد"
دوره ابتدایی مدرسه‌های ایران تا میانه‌ی دهه‌ی چهل خورشیدی شش ساله بود و از سال ۱۳۴۵ به پنج سال کاهش یافت. روزنامه قانون چند روز پیش (پنج‌شنبه ۱۳ مهر) در مقاله‌ای با عنوان "بحران باسوادان بی‌سواد" نوشت، آموزش و پرورش با اضافه شدن پایه ششم به دوره ابتدایی با کمبود ۶۰۰ هزار معلم و ۶۰ هزار کلاس درس روبرو شد که "مشخص نبود قرار است از کجا تامین شود".
روزنامه قانون در ادامه گزارش خود نوشت: «این روزها افت تحصیلی دانش‌آموزان به ویژه در مقطع ابتدایی، سر زبان همه افتاده و بچه‌ها در نظام آموزشی جدید گم شده‌اند و دست و پا زنان خود را به مقاطع بالاتر می‌رسانند. کارشناسان می‌گویند که سونامی بی‌سوادی در قشر تحصیل کرده در راه است.»
محمد فلاحی، عضو کانون صنفی معلمان ایران در گفت‌وگو با روزنامه قانون می‌گوید کلاس‌ها بیش از آن شلوغ شده که شاهد بازدهی نظام آموزش ارزشیابی کیفی باشیم و مشکل کمبود معلم نیز از ابتدای اجرای این طرح وجود داشته و همچنان ادامه دارد.
به گفته‌ی فلاحی، آموزش و پرورش از ابتدا برنامه و امکاناتی برای جذب افراد متخصص نداشت و با به کار گرفتن افراد غیر متخصص در دوره ابتدایی باعث شده که دانش‌آموزان پس از گذراندن دوره ابتدایی در خواندن و نوشتن متن‌های ساده نیز مشکل داشته باشند. او افزود: «گنجینه لغات این نسل، بسیار محدود است و از حل محاسبات ساده ریاضی بدون ماشین حساب عاجز هستند.»
بیشتر بخوانید: بررسی شیوع مدرک‌گرایی و جعل مدرک تحصیلی در مجلس
کمبود معلم و فضای آموزشی در ایران معضلی قدیمی است و با توجه به رشد جمعیت و ناکافی بودن بودجه آموزش و پرورش این مشکل همچنان ادامه دارد. محمدتقی نظرپور، رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس روز گذشته (۱۶ مهر) به خبرگزاری ایلنا گفت ایران با کمبود ۵۲ هزار کلاس درس روبروست.
"تیر خلاص" به نظام آموزشی
نظام ارزشیابی کیفی و توصیفی در بسیاری از کشورهای جهان سابقه‌ای طولانی دارد و موفق عمل کرده اما ابتدایی‌ترین پیش‌شرط‌های آن از جمله فضای آموزشی و معلمان کافی و متخصص در ایران وجود ندارد. مهدی بهلولی، کارشناس آموزش و پرورش به روزنامه قانون می‌گوید سیستم آموزشی ایران همواره درگیر مشکلات متعدد بوده "اما نظام آموزشی جدید، تیرخلاص را زده است".
از ابتدای اجرای نظام آموزشی جدید بسیاری از کارشناسان نسبت به کاهش کیفیت آموزش و "معضل افت تحصیلی" به دلیل کلاس‌های پرازدحام، کمبود معلم متخصص و باانگیزه و سطح نازل متون آموزشی هشدار داده‌اند. شماری از آنها نیز همین کاهش کیفیت را یکی از عوامل گرایش به مدرک‌گرایی و پررونق شدن بازار خرید و فروش مقاله و پایان‌نامه می‌دانند.
مدرک‌گرایی و رونق بازار تقلب
بحث مدرک‌گرایی، خرید و فروش مقاله و مدارک جعلی سال‌هاست در ایران مطرح است و با برملا شدن جعلی بودن مدرک دکترای علی کردان، وزیر کشور دولت احمدی‌نژاد و شبهه‌های جدی درباره اصالت مدرک تحصیلی برخی دیگر از مسئولان ارشد وارد مرحله تازه‌ای شد.
سه سال پیش و در حالی که شش سال از ماجرای کردان می‌گذشت، بازار خرید و فروش مقاله و پایان‌نامه چنان پر رونق بود که رئیس دولت یازدهم، حسن روحانی به عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی دستور داد با این کار به طور جدی برخورد شود.
بیشتر بخوانید: بازار داغ خرید و فروش مقاله و پایان‌نامه در ایران
روحانی در نشست ۲۲ مهرماه ۹۳ این شورا با انتقاد از "پایان‌نامه فروشی" و یا "کپی برداری متون علمی" گفت: «شأن علمی کشور به هیچ وجه نباید زیر علامت سئوال قرار گیرد. دستگاه‌های مرتبط باید برای مقابله با این گونه اقدامات فعال شوند.»
با گذشت سه سال از صدور دستور رئیس جمهور بازار خرید و فروش مقاله و پایان‌نامه همچنان داغ و پررونق است و آگهی‌های علنی بر در و دیوار و در فضای مجازی برای این تجارت پرسود نشان می‌دهد که نگرانی از زیر سوال رفتن "شأن علمی کشور" راه به جایی نبرده و اگر اراده‌ای هم برای برخورد با این پدیده وجود داشته، نتوانسته جلوی این کسب و کار را بگیرد.
"شأن علمی" بر باد رفته
یک سال پیش و پس از حذف ۵۸ مقاله‌ی "محققان ایرانی"از هفت نشریه معتبر جهان به علت تقلب علمی، بار دیگر بحث درباره "کپی‌برداری متون علمی" و "شأن علمی" زیر سوال رفته کشور داغ شد. گزارش مجله علمی "ساینس" درباره بازار خرید و فروش متون علمی در ایران نیز به این رسوایی ابعادی بین‌المللی داد.
نشریه ساینس سه سال پیش نیز با استناد به نتایج یک پژوهش گزارش داده بود که از میان ۱۰۵۴ مقاله ثبت شده از سوی محققان ایرانی در دو دهه گذشته، ۱۶۴ مقاله، حدود ۱۵ درصد "مشکوک به تقلب علمی" هستند. این پدیده مخصوص ایران نیست اما این کشور از این نظر در رده‌های بالا قرار دارد.
دولت حسن روحانی چند سال پیش نیز لایحه‌ای برای برخورد با تخلف‌های علمی به مجلس ارائه کرد که ماه گذشته بالاخره به تصویب رسید. با این همه رونق این بازار به دلیل وجود خلاء قانونی نیست؛ حدود ۴۰ سال پیش قانونی در ایران به تصویب رسیده که مطابق آن برای اینگونه تخلف‌ها شش ماه تا یک سال زندان تعیین شده است.
بیشتر بخوانید: واکنش فضای مجازی به افشاگری نیچر از تقلب علمی ایرانیان
روزنامه شهروند در شماره یک‌شنبه، ۱۶ مهر ماه ۹۶ خود گزارشی زیر عنوان "بازار پایان‌نامه فروش‌ها، همچنان داغِ داغ" منتشر کرد که خبرگزاری دولتی ایرنا نیز آن را بازنشر کرد. این روزنامه می‌نویسد در خیابان انقلاب و مناطق نزدیک به دانشگاه تهران "دادزن‌ها" همچنان مشغول کارند و با صدای بلند و علنی دنبال جذب خریداران "پایان‌نامه، پروپوزال، مقاله، آی‌اس‌آی. مهندسی، علوم‌پایه، علوم انسانی، پزشکی" هستند.
رضا یکی از این دادزن‌هاست که به روزنامه شهروند گفته است روزی ۴۰ هزار تومان دستمزد می‌گیرد تا دست‌کم ده نفر را برای خرید مقاله و پایان‌نامه به "دفتر" بفرستد و برای هر نفر اضافه بر این تعداد نیز ۲ هزار تومان دریافت می‌کند. او گفت: «همین دیروز ۲۰ نفر را به دفتر فرستادم و بیشترین دستمزد کاری‌ام را گرفتم؛ ۶۰ هزار تومان ناقابل.»
ابعاد حیرت‌آور خرید و فروش پایان‌نامه
همین یک نمونه و وجود صدها دفتری که در ساختمان‌های منطقه دانشگاه به کار تهیه و فروش مقاله و پایان‌نامه می‌پردازند حکایت از ابعاد حیرت‌آور این پدیده دارد. یکی از فعالان این بازار به روزنامه شهروند می‌گوید سخت‌گیری‌های دولت جلوی این کار را نمی‌گیرد و تنها به مخفی شدن آن و بالا رفتن دستمزد منجر می‌شود. او علت این امر را شمار زیاد دانشجویان و تقاضای زیاد عنوان می‌کند.
این معضلی است که رئیس جمهور هم از آن سخن می‌گوید. به گزارش خبرگزاری ایرنا حسن روحانی ابتدای امسال گفته است: «در سال‌های گذشته به‌جای ایجاد اشتغال برای جوانان، درهای دانشگاه را گشوده و آنها را راهی دانشگاه کردند و حدود ۵ میلیون نفر وارد دانشگاه شدند و امروز سالانه حدود ۸۰۰ هزار نفر، فارغ‌التحصیل و وارد بازار کار می‌شوند.»
سیل فارغ‌التحصیلانی که هر سال وارد بازار کار می‌شوند و بسیاری از آنها مدرک خود را با استفاده از "بازار داغ داغ" پایان‌نامه فروشی دریافت کرده‌اند معضلی است که بسیاری از مسئولان ایران را نگران کرده است. شماری از کارشناسان ریشه مدرک‌گرایی و بی‌توجهی به کسب مهارت را مشکلی ساختاری در نظام آموزشی ایران می‌دانند.
بیشتر بخوانید: بازار داغ خرید و فروش مدرک تحصیلی؛ از سیکل تا دکترا
حسن روحانی روز شنبه، ۱۵ مهرماه در مراسم آغاز سال تحصیلی جدید دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی گفت که بر اساس بررسی‌های انجام شده حدود ۴۵ درصد مشاغل در جامعه ما نیاز به دانشگاه و تحصیلات تکمیلی ندارد و به همین دلیل "ضرورت دارد فعالیت دانشگاه‌ها را بر مبنای نیاز مدیریتی و رفع مشکلات جامعه تنظیم کرد".
به گزارش خبرگزاری مهر و به استناد آمار رسمی آموزش عالی کشور، در سال تحصیلی ۹۴-۹۵ اندکی بیش از چهار میلیون و ۳۴۸ هزار دانشجو در دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی ایران مشغول به تحصیل بوده‌اند و سهم استان تهران از آن به تنهایی نزدیک ۸۷۳ هزار نفر بوده است.