رویترز: خامنهای به رهبر حماس گفته در این جنگ دخالت نمیکنیم
۱۴۰۲ آبان ۲۴, چهارشنبه
رویترز نوشت، حماس انتظار حمایت نظامی "محور مقاومت" از جنگ با اسرائیل را داشته، اما خامنهای در دیدار با هنیه، از او خواسته است تا صداهایی را که از ایران و حزبالله میخواهند به نبرد علیه اسرائیل بپیوندند، خاموش کند.
تبلیغات
به گفته سه مقام ارشد حکومت ایران و حماس، علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در اوایل نوامبر در دیدار با اسماعیل هنیه، رئيس شاخه سیاسی حماس، در تهران به او پیام روشنی داد: «شما هیچ هشداری در مورد حمله هفتم اکتبر خود به اسرائیل به ما ندادید و ما از طرف شما وارد جنگ نخواهیم شد.»
رویترز به نقل از مقامات ایران و حماس که نخواستند نامشان فاش شود، نوشت خامنهای به اسماعیل هنیه اطمینان داده که به حمایت سیاسی خود از این گروه ادامه میدهد، اما به او گفته که مستقیماً در جنگ حماس با اسرائیل مداخله نمیکند.
یک مقام حماس به رویترز گفت که رهبر جمهوری اسلامی هنیه را تحت فشار قرار داد تا صداهایی را که در میان این گروه علناً از ایران و حزبالله میخواهند با تمام قوا به نبرد علیه اسرائیل بپیوندند، خاموش کند.
سه منبع نزدیک به حزبالله نیز به رویترز گفتهاند که هنگام حمله حماس به اسرائیل، جنگندههای این گروه حتی در روستاهای نزدیک مرز که خط مقدم جنگ با اسرائیل در سال ۲۰۰۶ بود، در حالت آمادهباش نبودند و باید به سرعت فراخوانده میشدند. یکی از فرماندهان حزبالله حتی گفته که "با جنگ از خواب بیدار شده" است.
این اولین باری است که نیروهای "محور مقاومت"، اصطلاحی که مقامات ایرانی برای توصیف ائتلافی متشکل از جمهوری اسلامی و گروههای نیابتیاش به کار میبرد، همزمان در چند جبهه بسیج میشوند.
شبهنظامیان تحت حمایت ایران نیروهای آمریکایی را در عراق و سوریه هدف قرار میدهند و حوثیهای یمن موشک و پهپاد را به سمت اسرائیل شلیک میکنند.
این درگیری همچنین محدودیتهای یک ائتلاف منطقهای را به نمایش میگذارد که اعضای آن سوریه، حزبالله، حماس و دیگر گروههای شبهنظامی از عراق تا یمن را تشکیل میدهد و هرکدام از آنها اولویتها و چالشهای داخلی متفاوتی دارند.
درخواست حماس از "محور مقاومت" برای کمک
مهند هیج علی، کارشناس اندیشکده مرکز خاورمیانه کارنگی در بیروت میگوید، حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، عملا حزبالله و دیگر نیروهای "محور مقاومت" را با انتخابهای سختی روبرو کرده است. او این انتقاد را مطرح کرده که حماس با این حمله غیرمترقبه، متحدان خود را در موقعیتی قرار داده که از آمادگی لازم برای مواجهه با آن برخوردار نبودند.
مقامهای اسرائیل بارها تاکید کردهاند که نبردها را تا نابودی کامل گروه تروریستی حماس ادامه خواهند داد؛ گروهی که در حمله روز هفتم اکتبر به اسرائیل ۱۴۰۰ نفر را کشت و ۲۴۰ نفر را به گروگان گرفت. بر اساس برخی گزارشها، اسرائيل در حمله تلافیجویانه خود به نوار غزه بیش از ۱۱ هزار فلسطینی را کشته است.
در روز حمله تروریستی حماس به خاک اسرائیل، محمد ضیف، فرمانده نظامی حماس، از متحدان "محور مقاومت" خواست تا به جنگ علیه اسرائيل بپیوندند. او در پیامی صوتی گفت: «برادران ما در مقاومت اسلامی در لبنان، ایران، یمن، عراق و سوریه، امروز روزی است که مقاومت شما با مردم فلسطین متحد میشود.»
در بیانیههای عمومی بعدی رهبران حماس، ظاهرا نشانههایی از ناامیدی ظاهر شد؛ از جمله خالد مشعل در یک مصاحبه تلویزیونی در ۱۶ اکتبر از حزبالله برای اقداماتش تا آنزمان قدردانی کرد، اما گفت که "نبرد به امکانات بیشتری نیاز دارد".
رویترز به نقل از شش مقام آگاه که مستقیماً از موضع جمهوری اسلامی به این جنگ آگاه هستند و به دلیل ماهیت حساس موضوع از ذکر نام آنها خودداری شده، گفتهاند که با وجود این درخواست، علی خامنهای "مستقیماً در درگیری مداخله نخواهد کرد، مگر اینکه خود توسط اسرائیل یا ایالات متحده مورد حمله قرار گیرد."
به گفته این مقامات، روحانیون حاکم در ایران قصد دارند از نیروهای نیابتی خود در خاورمیانه، از جمله حزبالله برای پرتاب موشک و حملات پهپادی به اسرائیل و آمریکا استفاده کنند.
دنیس راس، دیپلمات ارشد سابق آمریکایی و کارشناس مسایل خاورمیانه میگوید: «این روش آنها برای ایجاد بازدارندگی است». روشی برای اعلام این که "تا زمانی که به ما حمله نکنی، وضع همینطور باقی میماند. اما اگر به ما حمله کنی، همه چیز تغییر میکند". این در حالی است که ایران بارها ادعا کرده که همه اعضای ائتلاف مستقل تصمیم می گیرند.
رویترز نوشته است که وزارت خارجه ایران، حماس و حزبالله به درخواست این خبرگزاری برای اظهارنظر درباره "واکنش به بحران و نقش محور مقاومت" پاسخی ندادهاند.
شبهنظامیان متحد جمهوری اسلامی در منطقه
جمهوری اسلامی ایران با ایجاد گروههای شبهنظامی در منطقه میکوشد، نفوذ سیاسی خود را تثبیت و گسترش دهد. آنچه از ایده صدور انقلاب اسلامی به جا مانده، مداخله فعال در کشورهای منطقه برای حفظ منافع نظام جمهوری است.
عکس: Getty Images/AFP
شورشیان حوثی در یمن
یمن یکی از کشورهای منطقه است که جنگ داخلی در آن ابعاد منطقهای یافته است و کشورهای رقیب یعنی ایران و عربستان سعودی به صورت فعال در آن شرکت دارند. ایران خود را حامی حوثیها میداند که با عنوان "انصارالله" شناخته میشوند.
عکس: picture alliance/dpa/AP/H. Mohammed
حوثیها و حملات موشکی به عربستان
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در اواسط ژوئن ۲۰۲۰ در گزارشی به شورای امنیت خبر داد که موشکهای کروز و تجهیزاتی که در حمله به تاسیسات نفتی آرامکو و فرودگاه بینالمللی ابها عربستان سعودی، و دستکم دو حمله پیش از آن استفاده شده "منشا ایرانی" داشتهاند.
عکس: picture-alliance/dpa/H. Al-Ansi
تماسهای رسمی حوثیها و مقامات ایران
تحولاتی که درسال ۲۰۱۰ به "بهار عربی" موسوم شد، سبب تغییراتی در آرایش نیروهای سیاسی در بسیاری از کشورهای عربی از جمله یمن شد. پس از تصرف صنعا برخی از مقامهای حوثی به ایران سفر کردند. بسیاری از رهبران حوثی روابط نزدیکی با روحانیون شیعه در ایران دارند. کارشناسان سازمان ملل میگویند که ایران به حوثی سلاح، پول ارسال میکند و کارشناسان نظامی ایران در یمن حضور دارند.
عکس: picture-alliance/dpa/H. Al-Ansi
جنگ ریشهدار قومی یا جنگ نیابتی در یمن
یمن که در دوران جنگ سرد به یمن جنوبی و یمن شمالی تفسیم شده بود، پس از وحدت نتوانست مشکلات قومی خود را حل کند. در حال حاضر نیز گروههای مختلف یمنی با منافع و اهداف متفاوت روبروی یکدگیر صفآرایی کردهاند. اما عربستان و متحدانش از یکسو و ایران از سوی دیگر، یمن را به کانون یک جنگ نیابتی بدل کردهاند. به گفته سازمان ملل تا کنون بیش از ۲۰۰ هزار نفر بر اثر جنگ یا پیامدهای پس از جنگ کشته شدهاند.
عکس: Getty Images/AFP/A. Hyder
گروههای شبهنظامی در عراق
سقوط صدام حسین و ناكارآمدی سیاستمداران عراقی زمینه مناسبی را برای دخالتهای جمهوری اسلامی در این کشور فراهم کرد. برخی از گروههای شیعه عراقی که در زمان جنگ ایران و عراق به ایران آمده بودند، ساختارهای تشکیلاتی خود را حفظ کردند و با کمک جمهوری اسلامی به گروههای سیاسی و شبهنظامی فعال در عراق بدل شدند.
عکس: Reuters/Stringer
همکاری نزدیک با ایران
برخی از گروههای شیعه عراقی پنهان نمیکنند که با جمهوری اسلامی مناسبات نزدیکی دارند و سیاستهای خود را با نظر ایران تنظیم میکنند. ایران از این گروهها به عنوان اهرم فشار بر سیاستمداران عراقی استفاده میکند. از سوی دیگر جمهوری اسلامی در نزاع خود با آمریکا از این نیروها نیز بهره میگیرد.
عکس: AFP/A. Al-Rubaye
شبهنظامیان شیعه و جنگ علیه داعش
پیروزهای اولیه داعش در عراق و سوریه نشان داد که دولتهای مرکزی در این کشورها عاجز از بسیج عمومی علیه این افراطگرایان هستند. دولت عراق که همچنان به طور عمده از سیاستمداران شیعه تشکیل شده با نادیده گرفتن منافع اقلیت سنی راه برای نارضایتی سنیها در این کشور باز کرد و مناطق شمالی و شرقی عراق به راحتی به دست نیروهای داعش افتاد. در سال ۲۰۱۶ شبهنظامیان شیعه در جنگ علیه داعش نقشی فعال داشتند.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Jalil
نزدیکی سپاه قدس و حشدالشعبی
قاسم سلیمانی، فرمانده وقت سپاه قدس و ابومهدی مهندس از رهبران حشد الشعبی از جمله کسانی بودند که در عملیات "آذرخش کبود" توسط نیروهای آمریکایی در عراق در ژانویه ۲۰۲۰ کشته شدند. مقامات آمریکایی بارها هشدار داده بودند که قاسم سلیمانی به طور مستقیم و غیرمستقیم نقشی اساسی در حمله به نیروهای آمریکایی مستقر درعراق داشته است.
عکس: Fars
شبهنظامیان عراقی تحت فرماندهی سپاه
گروههای شیعه شبهنظامی با انگیزههای متفاوتی در عراق شکل گرفتهاند. این گروهها، از عصائب اهل حق گرفته تا سپاه بدر، بنا به مصلحتها و ضروت در امور مختلفی دخالت میکنند. آمریکا به گروههای شیعه عراقی تحت کنترل ایران عنوان "گروههای ویژه" را داده است. همه این گروهها به درجات معینی در راستای منافع ایران عمل میکنند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/J. al-Helo
جنگجویان خارجی تحت فرماندهی سپاه
ایران از جنگجویان خارجی در جنگ سوریه استفاده میکند. نیروهای شیعه افغان موسوم به لشکر فاطمیون از داوطلبانی تشکیل شده که برای تثبیت رژیم بشار اسد به سوریه اعزام شدند. ایران از این نیروها به عنوان مدافعان حرم نام میبرد. در مورد شمار لشکر فاطمیون ارقام متفاوتی از ۱۲ تا ۴۰ هزار نفر یاد میشود. اما بنا به گفته یکی از رهبران این لشکر در سال ۲۰۱۸ حدود ۲ هزار از آنان کشته و ۸ هزار نفر زخمی شدهاند.
عکس: Mashreghnews.ir
جنگجویان که به آنان اعتمادی نیست
برخی از نیروهای فاطمیون که به دلایل مختلف به افغانستان بازگشتهاند، بنا به گفته مقامات افغانستان میتوانند سبب بیثباتی در این کشور شوند. بنا به گزارشهای مختلف، افغانها اغلب به دلیل فقر و بیکاری به لشکر فاطمیون پیوستهاند. برخیها از آنها در ایران زندگی میکنند، اما هزاران نفر از آنان به افغانستان بازگشتهاند.
عکس: Tasnim
زینبیون، جنگجویان شیعه پاکستانی
در صفوف جنگجویان خارجی در سوریه اتباع پاکستانی نیز تحت لشکر زینبیون حضور دارند. گرچه این گروه در آغاز وظیفه اصلی خود را دفاع از "حرم زینب" دختر امام اول شیعیان میدانست، اما در بسیاری از جبهه سوریه در صف مقدم علیه مخالفان اسد وارد جنگ شده است.
عکس: AFP/Getty Images
زینبیون، آوارگان افغان در پاکستان
به گفته سایتهای وابسته به سپاه پاسداران، بخش اعظم لشکر زینبیون (برخی آن را تیپ زینبیون مینامند) از آوارگان افغان هستند که در پاکستان زندگی میکنند. این افغانها شامل شیعیان هزاره میشوند که در شرایط بسیار بدی درپاکستان روزگار میگذرانند.
عکس: G. Kakar
محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در حلب
مقامات ایرانی مدعیاند که نیروهای نظامی این کشور تنها به عنوان مستشاران نظامی در سوریه عمل میکنند و نقشی مستقیم در عملیات جنگی ندارند. اما تا کنون دهها نفر از فرماندهان سپاه در نبردهای سوریه کشته شدهاند. اسرائیل نیز تا کنون صدها بار مواضع نیروهای ایرانی و متحدانش را در سوریه هدف قرار داده است.
عکس: picture-alliance/AP Photo/Syrian Central Military Media
حزبالله لبنان، متحد استراتژیک سپاه
جمهوری اسلامی ایران در نحوه همکاری و اعتماد به گروههای خارجی به گونههای مختلف عمل میکند. شکلگیری حزب الله لبنان از آغاز توسط نیروهای ایرانی صورت گرفت. ایران از طریق این گروه شیعه در جنوب لبنان، رویارویی غیرمستقیم با اسرائیل دارد.
عکس: Getty Images/AFPM. Zayyat
حزبالله و عمق استراتژیک جمهوری اسلامی
مقامات مختلف جمهوری اسلامی بارها اعلام کردهاند که عمق استراتژیک ایران در غرب تا دریای مدیترانه است. سیاست "نابودی اسرائیل" از یک سو و بلندپروازیهای ایدئولوژیک جمهوری اسلامی از سوی دیگر توجیهای برای حضور ایران در لبنان تلقی میشود.
عکس: picture-alliance/AA
حزبالله در سوریه
بر خلاف گروههای فلسطینی مورد حمایت ایران که تنها در غزه و کرانه باختری فعال هستند، حزبالله نه تنها در لبنان سیاستی منطبق با خواستهای جمهوری اسلامی را نمایندگی میکند، بلکه یکی از بازوهای نظامی ایران در منطقه به حساب میآید. هزاران نفر از نیروهای حزبالله تا کنون در جنگ سوریه شرکت داشتهاند. به گفته محافل غربی کارشناسان نظامی حزبالله در یمن نیز در کنار ایران حوثیها را آموزش میدهند.