زمزمه‌های انعطاف جمهوری اسلامی در برابر آژانس انرژی اتمی
۱۴۰۱ اسفند ۳, چهارشنبه
رئیس سازمان انرژی اتمی می‌گوید ایران با جدیت از "تولید ابهام و اخلال" در فرآیند همکاری با آژانس جلوگیری می‌کند. امیرعبدالهیان هم گفته هیئتی از آژانس به زودی به تهران سفر می‌کند و از نظر ایران مسیر مذاکره همچنان باز است.
عکس: Thomas Kronsteiner/Getty Images
تبلیغات
رئیس سازمان انرژی اتمی، در حاشیه نشست سوم اسفند هیئت دولت در جمع خبرنگاران اطمینان داد که جمهوری اسلامی از "ایجاد اخلال در همکاری‌های جدید با آژانس" جلوگیری می‌کند.
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، محمد اسلامی گفت مسئولان آژانس بین‌الملی انرژی اتمی از روز گذشته در تهران حضور دارند و در حال مذاکره، بازدید و بررسی هستند.
همزمان با این اظهارات، وزیر خارجه در یک کنفرانس خبری مشترک با همتای عراقی خود گفت رافائل گروسی مدیرکل آژانس و همکارانش در روزهای آینده به ایران سفر می‌کنند.
ابراز امیدواری نسبت به توافق با آژانس
حسین امیرعبدالهیان ابراز امیدواری کرد: «گروسی با نگاه فنی و به دور از هیجانات سیاسی نسبت به حل و فصل موضوع با همکاران ما در سازمان انرژی اتمی ایران به توافق برسد.»
محمد اسلامی هم گفته با بازدید و بررسی‌های مسئولان آژانس که از روز گذشته شروع شده "ابهاماتی که با برداشت ناصواب یک بازرس خلق شده بود، رفع و رجوع شده است و یا در حال رفع و رجوع شدن قرار دارد".
اعلام آمادگی دو مقام ارشد جمهوری اسلامی برای همکاری و تعامل با آژانس و ابراز امیدواری آنها درباره "رفع و رجوع" شدن ابهام‌ها در حالی است که روابط تهران با نهاد نظارتی سازمان ملل اخیرا با تنش‌ها و چالش‌های مختلفی روبرو بوده است.
اشاره اسلامی به "برداشت ناصواب یک بازرس" ظاهرا به گزارش‌هایی مربوط می‌شود که مطابق آنها بازرسان آژانس در تاسیسات هسته‌ای ایران رداورانیوم با غنای ۸۴ درصدکشف کرده‌اند که فقط چند درصد با غنای لازم برای کاربرد نظامی فاصله دارد.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران روز یک‌شنبه مدعی شد "وجود ذره یا ذرات" اورانیوم بالاتر از ۶۰ درصد در فرآیند غنی‌سازی "امری بسیار طبیعی" است و به معنی غنی‌سازی بالای ۶۰ درصد نیست.
تغییر اعلام نشده در تاسیسات فردو
خبرگزاری رویترز حدود سه هفته پیش با استناد به یک گزارش محرمانه آژانس به شورای حکام اعلام کرد که بازرسان این نهاد در یک بازدید سرزده از تاسیسات زیرزمینی فردو یک تغییر از پیش اعلام نشده در نحوه اتصال دو مجموعه سانتریفیوژهای پیشرفته برای تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصد را کشف کرده‌اند.
گرچه این دو مسئله ابهام‌های جدی به وجود آورده اما مهم‌ترین اختلاف آژانس با ایران به بی‌پاسخ ماندن پرسش‌های این نهاد درباره منشاء مواد رادیواکتیو در سه مکان اعلام نشده مربوط می‌شود.
این اختلاف‌ها نه تنها روابط آژانس و ایران را با تنش روبرو کرده، بلکه از عوامل اصلی به بن‌بست رسیدن مذاکرات احیای برجام، که از فروردین سال پیش آغاز شد، به شمار می‌رود.
امیرعبداللهیان در کنفرانس خبری مشترک با فوائد حسین، همتای عراقی خود تاکید کرد ایران ماه‌ها برای "رسیدن به یک توافق خوب، قوی و پایدار" تلاش کرده و اکنون هم "آماده جمع بندی گفت‌وگوها" است.
برخی ناظران سخنان آشتی‌جویانه دو مقام ارشد جمهوری اسلامی و انعطاف برای رفع اختلاف‌های با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بی‌ارتباط با تشدید فشارهای غرب و خطر شکست کامل مذاکرات احیای برجام نمی‌دانند.
همچنین شواهدی حکایت از آن دارد که مذاکرات غیرمستقیمی نیز بین ایالات متحده و ایران در جریان است که احتمالا هم به احیای برجام مربوط می‌شود و هم به تبادل زندانیان.
پادشاه عمان با "خبر خوش" در راه تهران؟
ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دوم اسفند به خبرگزاری ایسنا گفت امیرعبداللهیان در نشست این کمیسیون گفته درباره مذاکرات هسته‌ای و تبادل زندانیان "تبادل پیام از طریق واسطه‌ها صورت می‌گیرد".
علی علیزاده، عضو این کمیسیون هم از قول وزیر خارجه به همشهری آنلاین گفته، پادشاه عمان در آینده نزدیک و با "خبری خوش" به تهران سفر می‌کند.
او می‌گوید مقام‌های ارشد عمان بارها تمایل خود برای میانجیگری بین ایران و آمریکا "برای به سرانجام رساندن مذاکرات هسته‌ای" را بیان کرده‌اند.
برخی مفام‌های ارشد آمریکا تائید کرده‌اند که با مسئولان ارشد کشورهایی نظیر عمان و قطر درباره ایران صحبت کرده‌اند و محور اصلی گفت‌وگوها تبادل زندانیان بوده است.
پس از توقف مذاکرات احیای برجام، به خصوص با حمایت تسلیحاتی جمهوری اسلامی از روسیه در جنگ اوکراین و سرکوب خشونت‌آمیز معترضان در جنبش اعتراضی پنج ماه گذشته مسئولان ارشد کشورهای غربی طرف مذاکرات هسته‌ای بارها تاکید کرده‌اند که در حال حاضر موضوع احیای برجام در دستور کار آنها نیست.
برنامه هسته‌ای ایران به روایت تصویر
نمایندگان ایران و ۱+۵ دوم آوریل ۲۰۱۵ بر سر چارچوب برنامه‌ای به توفق رسیدند که در صورت نهایی شدن به مناقشه اتمی ۱۲ ساله ایران و غرب پایان می‌بخشد. ابعاد برنامه هسته‌ای ایران چیست و چه مراکزی برای پیشبرد آن احداث شده‌اند؟
عکس: Keyhan
توافق اتمی لوزان
دوم آوریل ۲۰۱۵ و دو روز پس از ضرب‌الاجل تعیین‌شده، سرانجام بیانیه مشترک مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران و نمایندگان گروه موسوم به ۱+۵ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) در لوزان سوئیس منتشر شد. این بیانیه چارچوب توافق نهایی است که قرار است تا پایان ژوئن ۲۰۱۵ تنظیم شود و در صورت تحقق به ۱۲ سال مناقشه هسته‌ای ایران با غرب پایان می‌دهد. ابعاد برنامه هسته‌ای ایران چیست؟
عکس: Getty Images/AFP/F. Coffrini
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی همزمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافت‌وِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران پیش از انقلاب
محمدرضا شاه پهلوی در مراسم افتتاح کرسی انرژی اتمی در دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲. وی همزمان با تاسیس سازمان انرژی اتمی، قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را در دی ماه ۱۳۵۳ (نوامبر ۱۹۷۴) منعقد کرد. قرار بود نیروگاه اتمی بوشهر به عنوان اولین نیروگاه اتمی ایران توسط شرکت "کرافت‌وِرک اونیون" آلمان (Kraftwerk Union AG) ساخته شود.
عکس: Keyhan
برنامه اتمی ایران
دانشمندان اتمی زن ایران. بریده‌ای از جراید ایران در دهه ۵۰ خورشیدی. از راست به چپ خانم‌ها دکتر مرآت، رقیه باقرزاده اکبری، دکتر مهین‌دخت رحمانی، ثریه سمیعی، ماهرو اکبرنیا، فرزانه محمدی، دکتر افسر سیار و دکتر زهره عابدین‌زاده
عکس: Creative Commons
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران تا زمان انقلاب ۵۷
دکتر اکبر اعتماد، متولد ۱۳۱۰ در شیراز و فارغ‌التحصیل دانشگاه لوزان سوئیس. وی در سال ۱۳۴۷ به سمت اولین رئیس موسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی منصوب شد و در سال ۱۳۵۳ ریاست سازمان انرژی اتمی ایران را به دست گرفت. اعتماد به خواست شاه حکم معاونت نخست‌وزیری را برای "تأمین انرژی" دریافت کرد و در این زمینه شخصا به شاه گزارش می‌داد.
عکس: PressTV
نیروگاه اتمی بوشهر
عکس قدیمی از نیروگاه نیم‌ساخته‌ی بوشهر (متعلق به حدود سال ۱۹۷۷). قرارداد ایران با شرکت آلمانی کرافت‌ورک اونیون برای احداث دو واحد نیروگاه اتمی بود. در سال ۱۳۵۷ در حالی که حدود ۷۵ درصد از واحد اول و ۶۰ درصد واحد دوم نیروگاه ساخته شده بودند، با تغییر نظام سیاسی ایران ساخت هر دو واحد متوقف ماند.
عکس: Creative Commons
نیروگاه اتمی بوشهر
نمایی از نیروگاه اتمی بوشهر
عکس: Fars
نیروگاه اتمی بوشهر
مدل نیروگاه اتمی بوشهر در غرفه ایران در اکسپوی شانگهای
عکس: Creative Commons/Bernd.Brincken
برنامه پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم در ایران
بسیاری از کشورهایی که به لحاظ فنی قادر به تولید سوخت نیروگاه‌های اتمی هستند به دلیل با صرفه‌تر بودن ترجیح می‌دهند آن را از خارج تهیه کنند. این کشورها نیازی مشخص و برنامه‌هایی شفاف مبتنی بر محاسبات اقتصادی دقیق و مرسوم دارند که هدف آن در نظر گرفتن منافع ملی است. صرف ده‌ها میلیارد دلار برای تولید داخلی سوخت یک نیروگاه که با ۵۰ میلیون دلار قابل خریداری است نمی‌تواند گامی در جهت رشد و شکوفایی باشد.
تأسیسات نظامی پارچین
یکی از مراکز مهمی که با فعالیت‌های هسته‌ای ایران مرتبط است پایگاه نظامی پارچین واقع در جنوب شرقی تهران است. این مرکز یک پادگان نظامی و در اختیار سپاه پاسداران جمهوری اسلامی است، اما آژانس احتمال می‌دهد که ایران در این مکان دست به آزمایش انفجار هسته‌ای زده باشد.
عکس: DigitalGlobe/ISIS via dapd
تأسیسات نظامی پارچین
در نیمه نخست سال ۲۰۱۲ آژانس بین‌المللی از انجام عملیات گسترده خاکبرداری و پاکسازی احتمالی در پارچین خبر داد که مستند به تحلیل عکس‌های هوایی بود. اما ایران دیگر اجازه بازدید از پارچین را به بازرسان آژانس نداد.
تأسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم
تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز. ایران در بهمن ۱۳۸۵ رسما خبر راه‌اندازی دو آبشار ۱۶۴ تایی در تاسیسات زیرزمینی نطنز را اعلام کرد. در سال‌های بعد تعداد سانتریفوژهای این مرکز به چند هزار افزایش داده شد. راه‌اندازی و نگهداری تاسیسات این بخش، به دلیل ویژگی دستگاه‌ها و پیچیدگی ساخت آنها یکی از پرهزینه‌ترین قسمت‌های چرخه‌ی سوخت هسته‌ای است. ده‌ها میلیارد دلار هزینه برنامه غنی‌سازی شده است.
عکس: Fars
تأسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم
در فروردین سال ۱۳۸۶ محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران برای نخستین‌بار از نصب و راه‌اندازی سه هزار دستگاه سانتریفوژ در نطنز خبر داد. رسانه‌های ایران نوشتند که این دستگاه‌ها از نوع نسل جدید سانتریفوژهاست که توسط خود ایران ساخته شده‌اند. در آخرین گزارش‌های رسانه‌ها، تعداد سانتریفوژ نصب شده در نظنز تا ۶ هزار نیز قید شده است.
عکس: AP
تأسیسات هسته‌ای
تاسیسات پرهزینه غنی‌سازی اورانیوم نطنز در نزدیکی شهر نطنز در شمال اصفهان قرار دارد. زمان آغاز ساخت تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم نطنز روشن نیست. اما بخش اصلی این تاسیسات که محل استقرار سانتریفوژهاست، در زیرزمینی به عمق ۳۰ متر قرار دارد.
عکس: picture-alliance/ dpa
تأسیسات هسته‌ای
مرکز کنترل تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم در نطنز
عکس: REUTERS
تأسیسات اتمی
میله‌های سوختی
عکس: picture-alliance/dpa
تأسیسات اتمی
در سال ۲۰۱۱ و پس از گذشت ۱۵ سال پیمانکار روسی اعلام کرد که واحد اول نیروگاه بوشهر به مرحله راه‌اندازی آزمایشی رسیده است. مدت زمان ساخت یک نیروگاه مشابه بوشهر در کشورهای پیشرفته صنعتی حداکثر ۷ سال و در کشورهای مشابه ایران حداکثر ۸ سال طول می‌کشد.
عکس: AP
تأسیسات فردو
خبر احداث تأسیسات زیرزمینی غنی‌سازی فردو در اطراف قم در بحبوحه مناقشه هسته‌ای ایران و غرب (۲۰۰۹) منتشر شد. غرب خواستار برچیدن این تأسیسات و جمهوری اسلامی خواستار ادامه فعالیت آن بود. بر اساس بیانیه مشترک لوزان، فردو به مرکز تحقیقات هسته‌ای و فیزیک پیشرفته تبدیل می‌شود و هزار سانتریفوژ در آن فعال خواهند بود؛ اما غنی‌سازی اورانیوم در این تأسیسات متوقف شده و ماده شکاف‌پذیری نیز در آن تولید نمی‌شود.
عکس: picture-alliance/dpa
مذاکرات اتمی میان ایران و غرب
مذاکرات اتمی میان نمایندگان ایران و کشورهای شش‌گانه‌ی آمریکا، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین به انضمام آلمان به سرپرستی کاترین اشتون، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا در استانبول، آوریل ۲۰۱۲. پیش از روی کار آمدن دولت حسن روحانی، سعید جلیلی (تصویر) سرپرستی تیم مذاکره‌کننده ایران را بر عهده داشت.
عکس: Reuters
تأسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک
پروژه‌های آب سنگین در چارچوب قرارداد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای قرار می‌گیرد و باید زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشند.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات هسته‌ای آب سنگین اراک
آنچه سبب حساسیت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به رآکتورهای آب سنگین شده، تولید پلوتونیوم به عنوان محصول فرعی است. از این پلوتونیوم می‌توان مستقیم و بدون نیاز به غنی‌سازی اورانیوم، سلاح‌های اتمی ساخت. بر اساس توافق اتمی لوزان، رآکتور تحقیقاتی اراک آب سنگین باقی می‌ماند اما با بازطراحی روزآمد می‌شود و از میزان پلوتونیوم تولیدی آن نیز کاسته می‌شود.
عکس: aeoi.org.ir
تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان
"تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان" (Uranium Conversion Facility – UCF) مرکزی برای تبدیل کیک زرد به گاز هگزا فلوراید است. این گاز سپس در سانتریفوژها تزریق می‌شود تا اورانیوم قابل استفاده آن افزایش یابد. فکر ایجاد تاسیسات اصفهان به پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران باز میگردد که به عنوان گزینهای برای تکمیل چرخه سوخت نیروگاه اتمی بوشهر پیشنهاد شد.
عکس: aeoi.org.ir
"کیک زرد"
یکی از وظایف مهم تاسیسات UCF اصفهان تولید "گاز هگزا فلوراید اورانیوم" (UF6) است. برای تولید این گاز ابتدا كیك زرد (سنگ اورانیوم پودر شده با درجه خلوص بیشتر) را در اسید نیتریك حل می‌كنند. بر اثر این عمل، ماده‌ای به نام نیترات اورانیوم تولید می‌شود. پس از یک رشته فعل و انفعالات گاز هگزا فلوراید اورانیوم تولید می‌شود. این همان گازی است كه برای غنی‌سازی در دستگاه‌های سانتریفوژ تزریق می‌شود.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور تحقیقاتی تهران
رآکتور تـحقیقاتی آب سبک تهران یکی از انـواع راکـتورهای چند منظوره و در نوع خود از کارآترین انواع راکتورهای دنیا در زمینه علمی و صنعتی است. این رآکتور با ظرفیت ۵ مگاوات در سال ۱۹۶۷ توسط آمریکا در مرکز تحقیقات اتمی تهران وابسته به دانشگاه تهران ساخته شد. آمریکا برای مدت ۲۰ سال سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را تامین کرد.
عکس: aeoi.org.ir
رآکتور اتمی تهران
در سال ۲۰۱۰ ایران اعلام کرد سوخت رآکتور تهران در حال اتمام است و از طریق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار تامین سوخت ۲۰ درصد برای این رآکتور شد. اما این درخواست با دیگر مسائل مناقشه‌ی اتمی ایران پیوند خورد و موضوع آن‌طور که ایران مایل بود، حل‌وفصل نشد.
