یک عکس٬ عکس زنی که دارد شمع تولد ۲۸ سالگی‌اش را فوت می‌کند. زیر عکس نوشته شده است: «گذاشتن این عکس‌ها درد دارد اما اگر حتی فقط به یک نفر بتواند انگیزه دهد٬ من راضی‌ام.» این عکس در اینستاگرام منتشر شده است٬ جایی که کاربران ایرانی هم مثل دیگر کاربران جهان مشغول ثبت لحظات خود هستند. پریسا ۳۶ ساله یکی از آن‌هاست. صفحه او در اینستاگرام نزدیک به ۶۰ هزار نفر مخاطب (follower) دارد.

پریسا در صفحه اینستاگرام خود عموما عکس‌هایی با تمرکز بر تغییر وزن و تغذیه سالم منتشر می‌کند. او در وبلاگ خود هم شرح داده است که از وزن ۷۴ کیلوگرم با قد ۱۶۵ سانتی‌متر به وزن ۵۲ کیلوگرم رسیده است. عکس تولد ۲۸ سالگی‌اش هم یکی از عکس‌هایی است که پیش از کاهش وزنش گرفته شده‌اند.

پریسا اما تنها زنی نیست که تصمیم گرفته فرایند تغییر وزن خود را برای رسیدن به آن‌چیزی که تناسب اندام می‌داند با دیگر کاربران به اشتراک بگذارد. این روزها با یک گشت‌زنی اینترنتی در فضای اینستاگرام به راحتی می‌توان به انبوهی از صفحات کاربران که بیش‌تر آن‌ها زن هستند رسید که به صورت روزانه با انتشار عکس‌هایی فرایند کاهش وزن خود را ثبت می‌کنند٬ حالا می‌تواند این عکس٬ عکسی از عدد روی ترازو باشد٬ یا یک سلفی (selfie) مقابل آینه.

بیش‌تر بخوانید: دشواری زوج‌یابی اینترنتی در ایران

پریسا به دویچه وله فارسی می‌گوید: «وقتی رژیم و تغییر سبک زندگی‌ام را شروع کردم هنوز فالوئر زیادی نداشتم. بعد از اینکه وزنم را کم کردم و ورزشم را شروع کردم تازه از آن‌جا بود که فالوئرهایم بیش‌تر شدند چون تا قبلش اینقدر از وزن خودم ناراحت بودم که عکس از خودم نمی‌گذاشتم.»

او می‌گوید که می‌دانسته گذاشتن این عکس‌ها می‌تواند به دیگران انگیزه دهد که "با تغییر سبک زندگی٬ سلامت پوست و مو و به صورت کلی کیفیت زندگی بهتر می‌شود." پریسا می‌گوید در طول روز پیام‌های زیادی در اینستاگرام از سوی کاربران دریافت می‌کند که از او درباره تغذیه سالم و تغییر سبک زندگی می‌پرسند. او که می‌گوید برخی کاربران مرد هم در میان این افراد به چشم می‌خورند٬ تاکید می‌کند اما عموما این زنان هستند که با او درباره تغییر وزن و تغذیه سالم ارتباط می‌گیرند.

اگرچه پریسا در لوس‌آنجلس آمریکا زندگی می‌کند٬ اما تفاوت معنی‌داری بین صفحه پریسا با بسیاری از زنانی که از داخل کشور عکس‌های خود در ارتباط با رژیم غذایی را منتشر می‌کنند به چشم نمی‌آید. نسرین افضلی٬ کارشناس زنان و جنسیت٬ دراین‌باره به دویچه وله می‌گوید: «زن‌ها در شبکه‌های اجتماعی آن‌لاین آزادی عمل بیش‌تری دارند چون می‌توانند خودشان را آنطور که می‌خواهند نشان دهند.» او با اشاره به این‌که بخش بزرگی از آن‌چه در زندگی خصوصی زنان اتفاق می‌افتد از سوی مجاری رسمی در ایران حتی جرم محسوب می‌شود٬ نقش شبکه‌های اجتماعی را در نمایش سبک زندگی دلخواه زنان "رهایی‌بخش" می‌داند.

یاسی دختر ۲۶ ساله‌ای است که از داخل ایران عکس‌های خود را از روند کاهش وزن و ورزش کردن منتشر می‌کند٬ او در گفتگو با دویچه وله از تردیدهای خود در انتشار عکس‌هایش می‌گوید اما تاکید می‌کند که در نهایت به این نتیجه رسیده است که كار خلافی نمی‌کند و صفحه‌اش صرفا جنبه‌ی كمك به کسانی را دارد که آن‌ها هم می‌خواهند وزن خود را کاهش دهند.

شبکه‌سازی برای هدف مشترک

به رغم چالش‌هایی که در فضای واقعی زندگی زنان وجود دارد این زنان از هر کجای جهان که هستند از طریق شبکه‌سازی آن‌لاین در اینستاگرام تلاش می‌کنند اراده و سبک خود را حفظ کنند.

یاسی می‌گوید که "یک روز من مشغول گشتن در اینستاگرام بودم که به صفحاتی بر خوردم كه شروع به رژيم گرفتن با هم كرده بودند و می‌خواستند كلا سبک زندگی‌شان را سالم كنند. شعار اصلی هم اين بود که اگر كاری را ۳۰ روز انجام بدهی عادتت می‌شود. از پيدا كردن آن‌ها خوشحال شدم و من هم به چالش ۳۰ روز پیوستم."

یاسی در صفحه اینستاگرام خود نوشته است از وزن ۹۰ کیلوگرم با قد ۱۶۵ شروع کرده است و به ۵۷ کیلوگرم رسیده است. صفحه یاسی در اینستاگرام نزدیک به ۲۹ هزار مخاطب دارد.

یاسی از فواید جمعی کردن موضوع رژیم در اینستاگرام می‌گوید: «احساس مسئوليت می‌كردم و با انتشار عکس هم معلوم بود که تقلبی در کار نیست.»

بیش‌تر بخوانید: شینا شیرانی و همه زنانی که به اینترنت شکایت می‌برند

پریسا هم می‌گوید: «وقتی می‌بینی یکسری آدم‌ها در انجام کاری موفق بوده‌اند٬ کنجکاو می‌شوی سوال کنی و یک راه ارتباطی پیش می‌آید که تجربه‌هایتان را در اختیار هم قرار دهید.» او اعتقاد دارد که "در میان شبکه‌های اجتماعی٬ اینستاگرام به طور خاص٬ باعث شده آدم‌ها خصوصا در ایران که زندگی داخل و خارج خانه متفاوت است بتوانند به خانه‌های همدیگر راه پیدا کنند و از همدیگر یاد بگیرند."

او می‌گوید: «مثلا شاید قبلا غذایشان را با قابلمه می‌آوردند سر میز٬ اما همین که می‌دانند می‌خواهند عکس شام خود را منتشر کنند٬ میز قشنگی می‌چینند.» او می‌گوید آدم‌ها در اینستاگرام دارند قشنگ و سالم زندگی کردن را با هم تمرین می‌کنند و از همدیگر یاد می‌گیرند.

از آزادی‌بخشی تا سرکوب‌گری

اما چرا زنان می‌خواهند لاغر شوند؟ یاسی به رغم این‌که بنا بر عکس‌هایش حتی در تلاش است که شیوه زندگی سالم همراه با ورزش را به همسر خود نیز آموزش دهد می‌گوید: «سالم بودن از همه چيز مهم‌تر است٬ می‌دانم! ولی برای من شايد بخاطر اينكه هميشه چاق بودم و اطرافيانم مسخره‌ام می‌کردند داشتن هيكل خوب حرف اول را می‌زند.»

لیلا موری٬ کارشناس مسائل زنان و جنسیت٬ از نیویورک با نگاه زیبایی‌گرایانه‌ای که در شبکه‌های اجتماعی مجددا تبلیغ می‌شود و لاغری زن را تنها معیار زیبایی زنان نشان می‌دهد مخالف است. او می‌گوید: «در ایران نه فرهنگ غالب و نه فضای شهری طراحی مناسبی برای ورزش زنان ندارند. مدل تبلیغ رسمی و سنتی که زن‌ها لباس گشاد بپوشند و کلا همیشه بدن‌شان پوشیده باشد هم می‌تواند به این‌که زنها کمتر به این موضوع توجه کنند دامن بزند. مسلما سالم خوردن و سالم زندگی کردن در روحیه و توانمندی زن‌ها نقش مهمی دارد ولی باز هم این سوال مهم سر جای خودش می‌ماند که چرا تاکید بر روی زنان است؟»

بیشتر بخوانید: اجرای آزمایشی فیلترینگ هوشمند تلگرام و اینستاگرام

نسرین افضلی نیز با وجود تاکید بر نقش رهایی‌بخشی شبکه‌های اجتماعی از آن‌چه نقش سرکوب‌گرانه برای این شبکه‌ها می‌نامد چشم نمی‌پوشد: « اگر معیارهای مردسالار درباره بدن زن بخواهند مجددا تحمیل شوند که بدن زنانه‌ی خوب٬ صرفا بدنی است با چنین معیارهایی٬ این سرکوب‌گرانه است.»

اما به رغم همه این‌ها زنان همچنان از آن‌چه رنج چاقی می‌خوانند به اینستاگرام پناه می‌آورند. یاسی می‌گوید که "همیشه از چاقی رنج می‌بردم و هر بار هم که فکر می‌کردم لاغر شوم می‌گفتم چه فایده اگر یک هیکل افتضاح برایم باقی بماند. برای همین به انتشار عکس در اینستاگرام ادامه می‌دهم چون می‌خواهم نشان دهم من توانستم پس بقيه هم می‌توانند."