مردان پاکستانی یا هندی که در بریتانیا، استرالیا یا آمریکا زندگی می‌کنند، اغلب گزینه‌ای قابل تأمل برای زنان هندی یا پاکستانی به شمار می‌روند که رؤیای زندگی در خارج از کشور، به دور از فقر و محرومیت را در سر می‌پرورانند. ازدواج با چنین مردانی موجب می‌شود تا این زنان به یمن آن جایگاهی ویژه در خانواده پیدا کنند و به رؤیایی تحقق ببخشند که شاید از کودکی در سر می‌پرورانده‌اند.

این رؤیا اما اغلب همانند حبابی است که با یک تلنگر می‌ترکد و این زنان را به دلیل کم‌تجربگی، تحصیلات پایین و عدم اعتماد به نفس مجبور به پرداخت هزینه‌ای گزاف می‌کند. صباح ۲۴ ساله یکی از همین زنان است.

سرنوشت تلخ

زمانی که صباح از طریق یک آژانس همسریابی در شهر لاهور پاکستان با شوهر آینده و خانواده او آشنا شد، سرشار از امید به آینده‌ای روشن بود. مردی که صباح با او آشنا شده بود، سال‌ها در انگلستان اقامت داشت: «به نظر می‌آمد که آنها بسیار آدم‌های مهربانی هستند. من و شوهرم خیلی سریع با هم نامزد کردیم. شش ماه بعد او به همراه خانواده‌اش به پاکستان آمدند و مراسم عروسی را برگزار کردند. همان ماه هم من باردار شدم.»

از آنجایی که تشریفات اخذ ویزای انگلستان بسیار به درازا کشید، صباح سرانجام در ماه‌های آخر بارداری به همسرش در شهر لندن پیوست. او تعریف می‌کند که تنها چند روز از اقامتش نزد خانواده شوهر نگذشته بود که باج‌گیری آنها شروع شد. والدین شوهر خواستار جهیزیه بیشتر شدند و گفتگوهای تلفنی صباح با خانواده‌اش در پاکستان از سوی آنها به دقت کنترل می‌شد.

او می‌گوید که همانند یک خدمتکار وظیفه داشت خانه را تمیز کند و در طول بارداری همسرش حتی یکبار هم برای انجام آزمایش‌های مورد نیاز او را در رفتن به بیمارستان همراهی نکرد: «حتی وقتی فرزندمان به دنیا آمد، او آنجا نبود.»

پس از تولد فرزند، خانواده همسر، صباح را متقاعد می‌کنند که همراه با پسرش به پاکستان سفر کند تا اعضای فامیل نیز نوزاد تازه خانواده را ببینند. زمانی که به پاکستان بودند، یک روز همسر صباح، پسر را برای سفری یک روزه به کراچی با خود می‌برد. پدر در همین روز فرزند را می‌رباید و با خود با انگلستان بر می‌گرداند.

کمک‌هایی که به ندرت به دست گیرنده می‌رسند

صباح تنها زنی نیست که دچار این سرنوشت تلخ شده است. صدها زن دیگر نیز همچون وی قربانی حیله‌هایی از این دست شده‌اند. هر چند صباح از معدود زنانی بوده است که دست از مبارزه نکشید و تلاش‌هایش سرانجام برای بازگرداندن فرزندش به ثمر رسید. او هم اینک طلاق گرفته و به همراه پسرش در آپارتمانی یک خوابه در لندن زندگی می‌کند.

تخمین زده می‌شود که نزدیک به ۵۰ هزار زن در ایالت پنجاب هند گرفتار چنین مخمصه‌ای باشند. رانی بیلکهو، مدیر یکی از مؤسسات فعال در زمینه حقوق زنان در بریتانیا می‌گوید: «ما در تحقیقات خود متوجه شدیم شمار زیادی از مردان بریتانیایی و کانادایی همسران هندی‌شان را به همین ترتیب ترک می‌کنند که بیشتر این موارد در ایالت پنجاب مشاهده شده است.»

به گفته خانم بیلکهو این زنان با کسب روادید از طریق ازدواج به خارج از کشور می‌روند اما به محض اینکه مرد تصمیم به جدایی و ترک زن می‌گیرد، ویزای همسر لغو می‌شود.

سفارت بریتانیا در اسلام‌آباد و نیز کنسولگری این کشور در کشمیر، بخش‌ویژه‌ای را برای کمک به چنین زنانی برای بازگشت دوباره به بریتانیا راه انداخته‌اند.

هر چند کارکنان این سفارتخانه‌ها اطلاعات مورد نیاز را در اختیار زنان متقاضی قرار می‌دهند و سازمان‌های خیریه را برای کمک‌رسانی به آنان معرفی می‌کنند، اما به باور آنه ماری هاچینسون، وکیل بریتانیایی، بسیاری از این زنان امکان استفاده از این خدمات را ندارند.

خانم هاچینسون که وکالت شماری از این زنان را در گذشته بر عهده داشته می‌گوید: «دادگاه عالی بریتانیا هم اینک این معضل را به رسمیت شناخته و برای همین قضاوت نیز با توجه به شرایط این زنان صورت می‌گیرد، اما با این حال از آنجایی که این قربانیان هزاران کیلومتر دورتر از بریتانیا زندگی می‌کنند، در عمل ارائه کمک‌های حقوقی به این زنان کار دشواری است.»

در همین حال شمار مردانی که در بریتانیا تقاضای دریافت کمک‌های اجتماعی برای همسران خود را ارائه می‌دهند، در سال‌های اخیر افزایش داشته‌، در حالی که این زنان از مدت‌ها پیش ترک شده‌اند.

حتی گروهی از این مردان، هم‌زمان چند زن را به همسری درآورده‌اند و از آنجا که نام این زنان هر کدام به طور جداگانه در خانواده‌های مختلف به ثبت رسیده، شوهرانشان به ازای هر کدام از آنان از دولت پول نقد دریافت می‌کنند.

اخیرا در هندوستان قانون تازه‌ای با هدف جلوگیری از ازدواج‌های صوری و رفع معضل چند همسری به تصویب رسیده است. به موجب این قانون اتباع هندی نیز که در خارج از کشور زندگی می‌کنند، در آینده موظف به ثبت رسمی ازدواج خود در هند هستند. این افراد همچنین باید جزئیات دقیقی را در مورد زندگی خود در خارج از کشور همراه با یک آدرس معتبر در هند را در اختیار نهادهای ذیربط بگذارند.