مناسبات ایران و آمریکا از سال ۱۹۸۰ میلادی به دنبال گروگان‌گیری دیپلمات‌های آمریکایی در تهران مسموم شده است. اما در این میان یک استثناهم وجود دارد. وقتی که مسئله برسر نجات جان نظامیان مارگزیده آمریکا در افغانستان باشد، همکاری با هیچ کشوری به ‌اندازه همکاری با ایران مفید نیست.

در راهنمای پزشکی فرماندهی مرکزی نیروهای آمریکا در افغانستان تاکید شده است که پادزهر تولید شده در انستیتو رازی تهران، بهترین دارو برای مقابله با نیش مارهای کبرا و انواع دیگر مارهای سمی و خطرناک آسیای میانه است که در افغانستان به فراوانی وجود دارند.

به‌همین دلیل، در حالی که آمریکا معامله با ایران را تحریم کرده است، وزارت دفاع این کشور از ماه ژانویه سال ۲۰۱۱ تا به حال ۱۱۵ آمپول زهر مار از موسسه رازی خریده و بابت هرکدام از آن‌ها ۳۱۰ دلار پرداخته است. البته این معامله به صورت مستقیم میان موسسه رازی و پنتاگون انجام نشده، بلکه به‌گزارش وال‌استریت ژورنال یک واسطه آن را انجام داده است.

زهرمار رازی داروی آزمایشی آمریکا

اداه امور دارویی آمریکا (FDA) سرم‌های موسسه رازی را به‌عنوان داروی آزمایشی طبقه بندی کرده است. به این ترتیب پزشکانی که از این سرم‌ها استفاده می‌کنند، در هر مورد باید گزارشی درباره تاثیر آن تهیه کنند. پادزهرهایی که پیش‌تر از سوی این مرکز مجاز شمرده شده‌اند، در مقابله با سم مارهای افغانستان موثر نبوده‌اند، زیرا از مارهای موجود در آمریکا گرفته می‌شوند.

هادی زارع رئیس بخش تحقیقات سرم‌سازی رازی به وال‌استریت ژورنال گفته است: «ما این پادزهرها را برای نجات جان انسان‌ها تولید می‌کنیم. برای ما فرقی نمی‌کند که این انسان‌ها ایرانی باشند یا افغان یا آمریکایی. ما خوشحالیم که می‌توانیم جان انسان‌ها را نجات دهیم. حتی اگر این انسان‌ها سربازان آمریکایی باشند.»

با انتشار خبرهای مربوط به خرید پادزهر از ایران، مجله وال‌استریت ژورنال این پرسش را مطرح کرده است که آیا چنین معامله‌ای مغایر تحریم‌های آمریکا و نیازمند مجوز ویژه وزارت دارایی این کشور نیست؟ گروهی از وکلا تحقیق درباره پاسخ حقوقی این پاسخ را آغاز کرده‌اند. یک سخنگوی وزارت دارایی آمریکا گفته است:«ما با وزارت دفاع همکاری می‌کنیم تا روشن شود که این معاملات با تحریم‌ها هماهنگ هست یا نه.»

رئیس بخش تحقیقات موسسه رازی تهران به وال‌استریت ژورنال گفته است: «تحریم‌های آمریکا حتی تولید دارویی را که ارتش آمریکا می‌خرد برای ما دشوار کرده است. ما برای دستیابی به مواد شیمیایی مورد نیاز آزمایشگا‌ه‌های خود مشکل داریم، حتی اگر تحریم‌ها سبب افزایش قیمت نشده باشند.»

۱۳ نوع مار سمی در ایران و افغانستان

در افغانستان ۱۳ نوع مار سمی وجود دارد. بخش عمده این نوع مارها در ایران هم زندگی می‌کنند. یکی از آن‌ها کبرای آسیای میانه است که وقتی احساس کند لانه‌‌اش با خطر روبرو شده تهاجمی می‌شود. در پوسترهایی که برای آگاهی سربازان در پایگاه‌های آمریکایی افغانستان نصب شده نوشته شده است: «کبرا محکم گاز می‌گیرد و وحشیانه می‌جود.»

نیش کبرا اگر فورا با آن مقابله نشود، سبب خونریزی، درد شدید و از بین‌رفتن بافت‌های پیرامون محل نیش‌زدگی می‌شود. انواع دیگری از مارهای سمی موجود در افغانستان هم به اندازه کبرای آسیای میانه خطرناک هستند. "عاطف شیخ" رئیس داروخانه پایگاه هوایی آمریکا در بگرام کابل می‌گوید: «وقتی بیماری دارم که نمی‌داند چه ماری او را گزیده‌است، پادزهر موسسه رازی را به او می‌دهم.»

موسسه رازی تهران در سال ۱۹۲۴ میلادی تاسیس شد. رازی در سال‌های نخست تنها واکسن برای حیوانات مفید تولید می‌کرد. از دهه ۱۹۵۰ میلادی در این موسسه تولید پادزهر مارگزیدگی آغاز شد. موسسه رازی از ۲۰۰ اسب نگهداری می‌کند. زهر مارها در دوز پایین به این اسب‌ها تزریق می‌شود. در خون اسب‌ها موادی تولید می‌شود که بعدا محققان موسسه رازی از آن پادزهر تولید می‌کنند.

به ‌گزارش وال‌استریت ژورنال، استفاده از پادزهر موسسه رازی در افغانستان به ارتش آمریکا محدود نمی‌شود. ارتش بریتانیا نیز در پایگاه کمپ باستیون در کنار مواد هندی و فرانسوی آمپول‌های پادزهر موسسه رازی را مورد استفاده قرار می‌دهد.