سابقه تحریم و تاثیر تحریم‌های آمریکا بر ایران
۱۳۹۷ اردیبهشت ۳۱, دوشنبه
تحریم‌های اقتصادی سابقه‌ای بسیار طولانی دارند. پریکلس، سیاست‌مدار و جنگ‌سالار آتنی در سال ۴۳۲ قبل از میلاد نیز کوشیده بود از راه برقراری تحریم‌های اقتصادی بر دشمنان فشار آورد و به اهداف خود برسد.
بحث درباره اثرگذاری تحریم‌ها نیز سابقه‌ای بسیار طولانی دارد. آیا با این شیوه می‌توان کشوری دیگر را مجبور کرد سیاست خود را تغییر دهد؟
گری هافباور و همکاران‌اش در انستیتوی پترسون در اقتصاد بین‌الملل (PIIE) در آمریکا از سال ۱۹۹۰ دست به تهیه بانک اطلاعاتی بزرگی در این باره زده‌اند. آنها ۲۰۰ مورد از تحریم‌ها را از جنگ جهانی اول تا امروز جمع‌آوری کرده و در موردشان تحقیق کرده‌اند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
کریستیان فون زوست، رئیس بخش تحقیقاتی صلح و امنیت در انستیتوی لایبنیتس برای تحقیقات منطقه‌ای (GIGA) در شهر هامبورگ آلمان، در مورد نتایج تحقیق در آمریکا با ۲۰۰ مورد تحریم‌ها به دویچه‌وله می‌گوید: «آنها به این نتیجه رسیده‌اند که حدود یک-سوم این تحریم‌ها به تغییر رفتار طرف مقابل منجر شده است. محققان بسیاری نیز درصد بسیار پایین‌تری را (حدود ۵ درصد) اعلام کرده‌اند.»
هدف تحریم‌ها
به ویژه در مورد تحریم‌هایی که همراه با فشار نظامی اعمال می‌شود، نمی‌توان مشخص کرد کدام عامل تاثیر بیشتری در تغییر رفتار کشور تحریم‌شده داشته است. همچنین این نکته نیز مطرح است که تحریم‌ها می‌توانند هدف‌های مختلفی داشته باشند.
تحریم‌ها گاهی برای تغییر رفتار یک کشور اعمال می‌شود و گاه هدف‌شان محدود کردن تاثیرگذاری یک کشور است. تحریم‌ها گاهی نیز سیاستی تنبیهی را دنبال می‌کنند، به خاطر رعایت نکردن هنجارهای جهانی از طرف یک کشور.
برای کریستیان فون زوست، رئیس بخش تحقیقاتی صلح و امنیت در انستیتوی لایبنیتس در تحقیقات منطقه‌ای (GIGA) در شهر هامبورگ آلمان، مشخص است که تاثیر تحریم‌ها در کشورهایی با ساختار دموکراتیک بسیار بیشتر از کشورهایی با ساختار غیردمکراتیک است.
او می‌گوید: «در کشورهای دموکراتیک کانال‌های فراوانی وجود دارند که مردم از طریق آنها نگرانی‌شان را بیان می‌کنند و به همین دلیل فشار به دولت برای تغییر رفتار خود افزایش می‌یابد.»
آن چه مشخص است این است که تحریم‌ها می‌توانند بر وضعیت اقتصادی کشورهای‌های تحریم‌شده تاثیرات منفی غیرقابل‌انکاری بگذارند. کوبا و کره شمالی نمونه‌های چنین تاثیراتی هستند. اما این که تحریم‌ها می‌توانند به اهداف سیاسی برسند و به تغییر رفتار در کشور تحریم‌شده منجر شوند، روشن نیست.
تحریم‌های ایران
پس از وضع تحریم‌های آمریکا علیه ایران در سال ۲۰۱۰ و هم‌سویی اتحادیه اروپا با آمریکا در سال ۲۰۱۲ میلادی صادرات نفت ایران به شدت آسیب دید. قدرت اقتصادی ایران به یک سوم رسید. اما آیا همین تحریم‌ها سبب شدند که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ به دست آید؟
کریستوفر دازه، محقق امور سیاسی در دانشگاه فرانکفورت آلمان، در این باره به دویچه‌وله می‌گوید: «هیچ کشوری حاضر نیست بگوید که ما به خاطر تحریم‌ها مجبور شدیم رفتارمان را تغییر دهیم. همیشه دلایل دیگری عنوان می‌شوند.» او می‌گوید به همین دلیل است که شناختن تاثیر واقعی تحریم‌های ایران بسیار دشوار است.
کریستوفر دازه بر این نظر است که تحریم‌های اخیر آمریکا برای ایران در چارچوب تعریف‌های مشخص برای تحریم جای نمی‌گیرند، زیرا به نظر او: "ایران گرچه موازین برجام را رعایت کرده، باید تنبیه شود."
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، ایران را متهم به حمایت از تروریسم می‌کند. ترامپ همچنین ایران را عامل بی‌ثباتی در خاورمیانه معرفی کرده است.
کریستوفر دازه در این باره می‌گوید که این اتهام‌ها ربطی به توافق هسته‌ای با ایران ندارند. او می‌گوید: «لغو توافق‌نامه‌ای که برای هدف‌هایی یکسره متفاوت به دست آمده، به هیچ وجه پذیرفتنی نیست.»
اشتباه ترامپ؟
ترامپ با آغاز مجدد تحریم‌های ایران با دو ویژگی محتوایی تحریم‌ها مخالفت کرده است. او از طرفی تحریم‌هایی با اهداف مختلف را به هم ارتباط داده است. کریستیان فون زوست، رئیس بخش تحقیقاتی صلح و امنیت در انستیتوی لایبنیتس برای تحقیقات منطقه‌ای (GIGA) در شهر هامبورگ آلمان در این باره به دویچه‌وله می‌گوید: «اگر برای ایران مشخص نباشد که چه زمانی تحریم‌ها پایان می‌یابند، تاثیرگذاری تحریم‌ها محدود خواهد بود.»
فون زوست می‌گوید از طرف دیگر باید جبهه واحدی از کشورهای تحریم‌کننده علیه کشور تحریم‌شده تشکیل شود و اختلافی در این باره میان تحریم‌کنندگان نباشد.
آیا ترامپ با فشارهای اقتصادی به هم‌پیمانان خود موفق خواهد شد همه آنها را با خود برای تحریم ایران هم‌رای کند؟ این سوالی است که پاسخ‌اش هنوز مشخص نشده. کریستوفر دازه این امر را محتمل می‌داند که ترامپ در این سیاست شکست بخورد.
دازه می‌گوید: «اتحادیه اروپا تاکنون در زمینه سیاست خارجی و همچنین سیاست امنیتی خود تا این حد متحد نبوده است. اتحادیه اروپا می‌تواند از این فرصت استفاده کند و در اختلاف با آمریکا متحدان جدیدی بیابد.»
نویسنده: آندرآس بکر