"ساخت‌وساز مشکوک در تاسیسات غنی‌سازی لیزری لشکرآباد"
۱۳۹۲ مرداد ۸, سه‌شنبه
ایران پیش‌تر در سال ۲۰۰۳ اعلام کرده بود که همه فعالیت‌های لیزری پیشرفته در تاسیسات لشکرآباد را که در فاصله میان شهرهای کرج و هشتگرد واقع است٬ متوقف کرده است٬ اما بررسی‌های موسسه علوم و امنیت بین‌المللی در واشنگتن نشان می‌دهد که توسعه قابلیت‌های پیشرفته لیزری در این مرکز، که ایران پیش‌تر وجود آن را پنهان کرده بود٬ ادامه یافته و ساخت‌وساز گسترده‌ای در حوالی این مرکز در جریان است.
در این گزارش آمده است: «اگرچه نگرانی‌ها نسبت به سانتریفیوژها و تاسیسات آب‌سنگین ایران در مرکز توجه‌ها قرار گرفته و فشارهای بین‌المللی را در پی داشته٬ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید بررسی کند که آیا ایران از سال ۲۰۰۳ به بعد فعالیت‌های مرکز لشگرآباد را واقعا متوقف کرده است یا نه.» جمهوری اسلامی تا کنون اطلاعات لازم درباره این تاسیسات و نیز اجازه بازرسی از آن را به مقامات آژانس نداده است.
گزارش موسسه علوم و امنیت بین‌المللی متکی بر شواهدی است که از طریق تصاویر ماهواره‌های تجاری به دست آمده است. یافته‌های این موسسه نشان می‌دهد که ایران قابلیت‌های پیشرفته لیزری خود را که می‌تواند در غنی‌سازی اورانیوم به کار بیاید٬ به طور چشمگیری توسعه داده و لشکرآباد کانون اصلی این فعالیت‌ها است.
ایران تا سال ۲۰۰۳ هرگز به پیش‌برد برنامه غنی‌سازی اورانیوم در مرکز لشکرآباد اعتراف نکرده بود. نمونه‌برداری‌های آژانس در جریان بازدید از این مرکز٬ از وجود اورانیوم پرده برداشت. پس از آن مشخص شد که ایران در این مرکز، با همکاری کمپانی‌هایی از روسیه و چین، تجهیزات لازم را نصب و راه‌اندازی کرده است. ریاست این مرکز بر عهده جمشید صباغ‌زاده بود؛ متخصص لیزر که از دانشگاهی در آمریکا فارغ‌التحصیل شده است.
آن‌طور که در گزارش موسسه علوم و امنیت بین‌المللی آمده٬ از اواسط سال ۲۰۰۸ تا اوایل ۲۰۱۳ تاسیسات لشکرآباد توسعه چشمگیری داشته است. به نظر می‌رسد توسعه این مرکز تحت نام یک شرکت خصوصی فعال در پژوهش‌های لیزری٬ موسوم به «پایا پرتو» انجام شده باشد. پایا پرتو از سال ۲۰۱۱ تحت تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفته است.
تلاش برای پنهان کردن لینک‌های ارتباطی لشکرآباد
در گزارش موسسه علوم و امنیت بین‌المللی آمده که ایران تلاش کرده تا با پنهان کردن رد ارتباط تاسیسات لشکرآباد با دیگر سازمان‌هایی که در فهرست تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارند٬ زمینه توسعه این تاسیسات را فراهم کند.
به اعتقاد تهیه‌کنندگان این گزارش٬ یافته‌های جدید بار دیگر ضرورت پذیرش پروتکل الحاقی از سوی ایران را نشان می‌دهند؛ چون در این صورت جامعه جهانی از راه‌های بیشتری می‌تواند اطمینان حاصل کند که ایران که چندین مورد تخطی از توافق‌ها را در کارنامه خود دارد٬ برنامه‌های پنهانی و اظهارنشده هسته‌ای را دنبال نمی‌کند.
پیش‌تر٬ بررسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان داده بود که ایران در فاصله سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ اقدامی برای بازسازی تاسیسات غنی‌سازی لشکرآباد نکرده است. از سال ۲۰۰۶ به بعد ایران فقط یک بار به آژانس اجازه بازدید از این تاسیسات را داد. در این بازدید که در سال ۲۰۰۸ انجام شد٬ ایران از برنامه‌های کلی خود برای توسعه و ساخت‌وساز در این مجموعه گفت. با توجه به این‌که این یک بازدید معمولی بود و نه بازرسی٬ مقامات آژانس نمی‌توانستند از ماهیت این فعالیت‌ها اطلاعات بیشتری به دست آورند.
آن‌طور که در گزارش موسسه علوم و امنیت بین‌المللی آمده٬ مقامات ایرانی می‌گویند حالا فعالیت‌های مرتبط با قابلیت‌های لیزری و پژوهش‌های نانوتکنولوژی در این مرکز انجام می‌شود. هنوز مشخص نیست که آیا هیچ فعالیت مرتبط با غنی‌سازی هم در این مرکز انجام می‌شود یا نه.
بر اساس این گزارش٬ محمود احمدی‌نژاد اوایل سال ۲۰۱۰ اعلام کرد که ایران به تکنولوژی غنی‌سازی لیزری اورانیوم دست یافته٬ اما به رغم درخواست‌های آژانس٬ ایران جزئیات بیشتری درباره چگونگی تحقق چنین هدفی ارائه نکرد.
مخاطرات غنی‌سازی لیزری ایران برای جامعه جهانی
موسسه علوم و امنیت بین‌المللی می‌گوید اگر مهندسی غنی‌سازی لیزری به درستی انجام شود٬ این روش می‌تواند توان غنی‌سازی ایران را چندین برابر کند و به جمهوری اسلامی این امکان را می‌دهد که برنامه‌های خود را راحت‌تر به صورت پنهانی به پیش ببرد. تاسیسات پنهانی غنی‌سازی لیزری به سادگی می‌تواند از چشم آژانس و سرویس‌های اطلاعاتی غربی پنهان بماند.
تا امروز٬ در هیچ‌یک از پروژه‌های هسته‌ای جهان نتوانسته‌اند با بهره‌گیری از غنی‌سازی لیزری٬ در مقیاس کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تولید کنند. این نوع غنی‌سازی که بسیار پیچیده است٬ به سه روش در جهان انجام می‌شود که یک نوع آن در مقیاس محدود و فقط در ایالات متحده تجربه شده است. هنوز مشخص نیست که ایران از کدام یک از این سه روش بهره می‌گیرد.
موسسه علوم و امنیت بین‌المللی پیشنهاد کرده است که برای جلوگیری از توسعه بیشتر این تاسیسات٬ تحریم‌های هدفمند بیشتری بر برنامه‌های غنی‌سازی لیزری ایران و نیز افراد و سازمان‌های فعال در توسعه آن اعمال شود.