ترویج اسلام سیاسی و جلوگیری از هماهنگ شدن مسلمانان مهاجر با جامعه میزبان، از جمله دلایل مخالفان ساخت مسجد در آلمان است.

یك آرایشگاه ایرانی، یك سوپرماركت تركی، یك مغازه اجناس یك یورویی، یك سكس شاپ و مثل اكثر محلات كلن دو سه مغازه نانوایی. اینجا Ehrenfeld است. یكی از محلات غربی كلن با چهار مسجد.

اینجا هم مثل اكثر مناطق كلن یك محله به اصطلاح چندفرهنگی است، شاید كمی بیشتر از بقیه محلات. ساكنان این منطقه را آلمانیها، تركها، ایرانیها، اعراب، هندیها و دیگر ملیتهای مقیم آلمان تشكیل میدهند. اما آنچه مدتی است باعث شده نام این منطقه بر سر زبانها بیفتد، نه تركیب رنگارنگ ساكنان آن كه خبر ساخت بزرگترین مسجد جامع آلمان در آنجاست.

انجمن مذهبی مسلمانان ترك(Türkische Islamische Union der Anstalt für Religion) در سال ۲۰۰۵ طرح ساخت این مسجد را در كلن ارائه داد و با نظر موافق شهرداری Ehrenfeld و نیز شهردار كلن یك نمازخانه قدیمی را كه قبلا یك كارخانه متروك بوده، برای این كار در نظر گرفت.

شیدا چان یكی از اعضای انجمن مذهبی مسلمانان ترك در كلن معتقد است كه این یك مركز مذهبی است و نه یك مسجد جامع. او میگوید ما با این كار یك ساختمان كهنه و قدیمی را بازسازی میكنیم: «این یك مسجد جامع نیست، این یك مركز مذهبی معمولی است با برنامه‌های متنوع به منظور تعامل فرهنگی مثل كلاس زبان، ورزش و مكانهایی برای فعالیتهای مختلف فرهنگی و در كنار آن نیز یك مسجد برای عبادت وجود دارد كه یك دهم این مركز فرهگی را تشكیل میدهد».

غیر از برخی از اهالی ساكن این منطقه كه شلوغ شدن خیابان و پیاده‌رو و نیز صدای بلند اذان مسجد را دلیلی برای مخالفت خود اعلام كرده‌اند، یك گروه راستگرای افراطی به نام «جنبش شهروندان كلن» (Bürgerbewegung pro Köln) نیز با جمع‌آوری ۲۰ هزار امضا و تشكیل یك كمپین، با ساخت این مسجد مخالفت كرده‌است. البته گفته میشود كه تعداد این امضاها جعلی است و رقم واقعی بسیار كمتر از اینهاست.

در پایگاه اینترنتی این گروه، دلیل مخالفت با ساخت مسجد، در حقیقت مخالفت با اسلامیزه شدن كلن عنوان شده‌است. این انجمن همچنین به این نكته اشاره میكند كه «محمد عطا» نقشه حمله ۱۱ سپتامبر را در یكی از مساجد هامبورگ طراحی كرد بنابراین ما نباید اجازه دهیم كه یك پایگاه دیگر برای بنیادگران اسلامی در آلمان بنا شود. اعضای این گروه، كمپینی به راه انداخته‌ و از مردم خواسته‌اند: «به خاطر دموكراسی و آزادی بیان با ما همراه شوید و جلوی دفن دموكراسی در كلن را بگیرید».

شیدا چان معتقد است اینگونه تفكرات ناشی از نداشتن اطلاعات كافی است و اگر این مخالفان با طراحان این طرح وارد گفت و گو شوند قطعا نظرشان تغییر خواهد كرد: «خیلی متاسفم كه بعضیها اینطور فكر میكنند اما اینها تعداد كمی هستند كه بد متوجه شده‌اند و به همین دلیل منفی فكر میكنند. چرا به این جنبه نگاه نمیكنند كه ما میخواهیم یك ساختمان قدیمی و نازیبا را بازسازی كنیم. اینها یا اطلاعات كم دارند و یا اطلاعات غلط به آنها داده شده كه باعث میشود ترس داشته باشند. اما از طریق اطلاع‌رسانی و جلسات مختلف بحث و بررسی و بازدید از خود این مسجد، این ترس از بین میرود و من فكر میكنم اغلب مردم موافق این طرح هستند».

دكتر نوید كرمانی نویسنده ایرانیتبار مقیم آلمان نیز میگوید مسئله بنیادگرایی و تبلیغ اسلام سیاسی لااقل در مورد این مسجد وجود ندارد: «نه، این گروهی كه می‌خواهد این مسجد را بسازد، این همان گروه Ditib است كه وابسته است به دولت تركیه و اینها از لحاظ دینی سكولار هستند و بزرگترین موسسه‌ی دینی‌‌ مسلمان است كه در آلمان هست. یعنی این اتهامی كه زده‌‌اند كه این مسجد اصولگرایان است، درباره‌ی این مسجد كاملا بیربط است».

ادیت لاكس اسلام‌شناس آلمانی نیز با كرمانی هم‌عقیده است. از نظر او اینكه چه گروهی ساخت مسجد را بر عهده دارند بسیار مهم است. او میگوید از آنجایی كه در قانون اساسی آلمان جدایی دین از دولت قید شده بنابراین نباید به دولتهایی كه این اصل را رعایت نمیكنند اجازه ساخت مسجد در آلمان راداد: «من هم همین ترس را دارم (در مورد افكار تروریستی كه در مساجد تبلیغ میشود) و به همین دلیل میگویم مهم است كه چه كسی این مسجد را میسازد. مثلا شیعه ها مسلمانانی هستند كه خیلی انعطاف‌پذیر نیستند اما در مورد مسجدی كه وابسته به دولت تركیه باشد من چنین ترسی ندارم چون تركیه یك حكومت سكولار دارد و بین دولت و مذهب جدایی وجود دارد و در تركیه نوع انعطاف پذیری از اسلام رواج دارد».

اما غیر از گروههای تندروی افراطی، كسان دیگری هم هستند كه با ساخت مسجد در آلمان مخالفند. این افراد دلایل مختلفی را برای مخالفتشان ابراز میكنند.

ارژنگ برهان، فعال سیاسی مقیم كلن معتقد است كه مخالفت با ساخت مسجد در آلمان ریشه در انعطاف‌ناپذیری دین اسلام دارد. به نظر او رفتار جمهوری اسلامی ایران با اقلیت‌های دینی، به دنیا نشان داد كه اسلام ظرفیت تحمل هیچ دین دیگری را ندارد. وی همچنین به تبلیغات دینی‌ای كه در این مساجد صورت میگیرد اشاره میكند: «تبلیغات اسلامی در این مساجد بصورت ایدئولوژیك چنان وحشتناك است كه حد ندارد. ظاهر امر فقط مسئله‌ی دین و درحقیقت عبادت است، ولی در واقع امر ما خودمان میدانیم كه در مساجد چیزهای دیگری میگذرد، آماده‌كردن اینها برای مسایل ایدئولوژیك و مسایل مختلفی كه در حقیقت به جنگ با ادیان دیگر بروند. و غیر از ادیان دیگر حتا غرب را به عنوان سمبلی از هرچیزی كه بعنوان تمدن وجود دارد، زیر علامت سوال میبرند».

برهان همچنین معتقد است ساخت مسجد و یا به عنوان مثال استفاده از پوشش اسلامی از سوی تركها در آلمان سمبلی برای نشان دادن هویت آنهاست و از آنجایی كه تركها با جامعه آلمان آمیخته نشده‌اند، این تنها راهی است كه میتوانند توسط آن دیده شوند.

در مقابل دیدگاه دیگری وجود دارد كه اینگونه تظاهرات مذهبی را دلیلی بر حل نشدن مسلمانان در جامعه آلمان نمیداند. ادیت لاكس از جمله طرفداران این نظریه است: «من فكر می كنم ما تعامل فرهنگی را خیلی دیر شروع كردیم. ما باید در دهه ۷۰ یا ۸۰ این كار را شروع میكردیم و معتقدم دولت ماحداقل ۲۰ سال در این زمینه تاخیر دارد. من كاملا با تعامل فرهنگی موافقم و می گویم كسانی كه در آلمان زندگی میكنند باید بتوانند به زبان آلمانی صحبت كنند اما در عین حال باید بتوانند فرهنگ و مذهب خودشان را نیز حفظ كنند».

طبق آمار سایت جستجوی مساجد، ۱۱۹۹ مسجد در كل آلمان وجود دارد كه از این میان ۲۷ مسجد در شهر كلن قرار دارد. شیدا چان اما میگوید ما مسجد به مفهوم واقعی كلمه در كلن نداریم: «من ابتدا این را بگویم كه ما یك مسجد واقعی در كلن نداریم بلكه بیشتر مكانهایی است كه قبلا مثلا مدرسه یا انبار بوده و حالا به عنوان نمازخانه از آن استفاده میشود. در اینجا هم ما نمیخواهیم یك مسجد جدید بسازیم بلكه مسجدی را كه قبلا كارخانه بوده میخواهیم كاملا بازسازی كنیم. این ۲۷ تا كه شما میگویید، مسجد نیستند نمازخانه هستند، مكانهایی هستند كه قبلا انبار بوده‌اند یا استفاده‌های دیگری از آنها میشده. نمی توان نام مسجد مسلمانان را بر یك سالن بزرگ كه چندین ستون دارد و دو تا اتاق هم در كنار آن هست، گذاشت».

ادیت لاكس اسلام‌شناس آلمانی معتقد است یك مسجد بزرگ بهتر از چندین مسجد كوچك است چرا كه بهتر می تواند كنترل شود: «فكر می كنم یك مسجد بزرگ خیلی بهتر از ۷۰ یا ۸۰ مسجد كوچك است. با یك مسجد بزرگ میتوان مطمئن بود كه چه كسانی به این مسجد میآیند و چه كسانی از آنجا حمایت مالی میكنند. جامعه آلمان در سالهای اول ورود به اصطلاح «كارگران مهمان» به آلمان، تلاشی در جهت حمایت از تعلقات مذهبی آنان انجام نداد، به ویژه در مورد مسلمانان و همین مسئله باعث به وجود آمدن مشكلات بعدی شد زیرا افراطیون مذهبی با بهره بردن از این خلأ مساجد خود را در اینجا تأسیس كردند. در كلن، مساجد و مراكز مذهبی زیادی وجود دارند كه از سوی نیروهای تندروی مسلمان و یا برخی گروههای عربستان سعودی حمایت مالی میشوند و یا از سوی رژیم ایران و من شخصا ترس بیشتری در این زمینه دارم و به همین دلیل فكر میكنم یك مسجد بزرگ میتواند از نظر حمایتهای مالی بهتر كنترل شود كه مثلا پولش از طرف تركیه تامین میشود یا از طرف گروههای مسلمان ترك» .

وجود بیش از سه میلیون مسلمان در آلمان ۸۰ میلیونی، شاید دلیلی كافی برای رشد نشانه‌های اسلامی در این كشور اروپایی باشد. اما باید دید كه این تنها یك نشانه مذهبی است یا سیاسی.

میترا شجاعی