مرضیه افخم سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نخستین نشست خبری خود در ۱۹ شهریور اعلام کرد که ایران در اجلاس سازمان همکاری شانگهای به عنوان ناظر شرکت می‌کند. قرار است حسن روحانی به همین منظور روز در روز پنجشنبه ۲۲ شهریور عازم بیشکک شود. انتظار می‌رود دیدار دوجانبه روحانی با پوتین و شی‌جی پینگ روسای جمهور روسیه و چین مورد توجه رسانه‌ها و کارشناسان قرار گیرد.

مقامات روسی گفتند موضوع سوریه نیز یکی از محورهای نشست سران سازمان همکاری شانگهای خواهد بود. عسکر باشیم‌اف معاون وزیر خارجه قرقیزستان تائید کرد موضوع سوریه نیز از مهم‌ترین محورهای مورد بحث در نشست بیشکک خواهد بود. انتظار می‌رود کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای با هر گونه اقدام نظامی علیه سوریه مخالفت کنند.

نشست سازمان شانگهای چگونه برگزار می‌شود؟

بورو ساری‌گلوا، تحلیل‌گرمستقل اهل بیشکک به دویچه وله می‌گوید، حضور سران کشورهای مهم منطقه روسیه، چین و ایران نقش قرقیزستان را در سیاست‌های منطقه‌ای بیشتر می‌کند و نخستین سفر خارجی روحانی و دیدار او با آلماز‌بک اوتامبایف، رئیس جمهور قرقیزستان در این راستا مهم است.
وی می‌افزاید: «حدود ۵ هزار نیروی پلیس برای برقراری نظم در بیشکک حضور دارند. خیابان‌های اصلی محل استقرار روسای سازمان شانگهای مسدود شده و شهر تحتت کنترل است. ۳۵۰ خبرنگار خارجی نیز برای پوشش خبری این رویداد به بیشکک آمده‌اند.»

ساری‌گلوا می‌گوید: «شرکت اسلام کریم‌اف، رئیس جمهور ازبکستان در نسشت بیشکک قطعی شد. نور سلطان نظربایف و امام‌علی رحمان روسای جمهور قزاقستان و تاجیکستان نیز در این اجلاس حضور خواهند یافت. علاوه بر رئیس جمهور ایران که به عنوان ناظر به این اجلاس دعوت شد، مقامات افغانستان، پاکستان، هند و مغولستان نیز به عنوان ناظر در اجلاسیه بیشکک حضور خواهند یافت.»

انتظار کمک ایران از روسیه و چین

خبرگزاری ایرنا در ۲۰ شهریور ۱۳۹۲ یک روز قبل از سفر روحانی در تحلیلی نوشت: «چین و روسیه دو قدرت بزرگ جهانی به شمار می‌آیند که در شرایط کنونی می‌توانند در معادلات قدرت بخصوص در چانه‌زنی‌های ایران با غرب موثر واقع شوند. به این لحاظ که ایران تقریبا روابط با کشورهای غربی ندارد، در موازنه قدرت جهانی دو کشور چین و روسیه می‌توانند به ایران کمک کنند.»

ایرنا تاکید می‌کند: «عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای در صورتی که مورد مخالفت روسیه و چین قرار نگیرد، می‌تواند در سطح استراتژیک امر مثبتی تلقی شود.»

سازمان همکاری شانگهای، "ناتو آسیا"

سازمان همکاری شانگهای توسط روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان برای همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و فرهنگی در سال ۲۰۰۱ پایه‌گذاری شد. به گفته برخی کارشناسان غربی از جمله آلکساندر راهر سازمان همکاری شانگهای اهرمی در دست چین و روسیه به منظور مقابله با نفوذ آمریکا در منطقه تاسیس شده است. برخی از کارشناسان حتی از شکل گیری "ناتو آسیا" سخن گفتند.

آلکساندر راهر که دو سال پیش در برلین کنفرانسی پیرامون سازمان همکاری شانگهای برگزار کرده بود به دویچه وله می‌گوید، نگرش منفی حاکم درباره این سازمان در غرب بویژه با خروج نیروهای آمریکا از افغانستان تغییرخواهد کرد.

وی تاکید می‌کند که درباره این سازمان فعلا دراروپا و آمریکا تردیدهای زیادی وجود دارد. اما موفقیت‌های این سازمان در تعادل منافع بین چین و روسیه در منطقه آسیای میانه و نفوذ فزاینده این دو کشوردر این منطقه اهمیت سازمان شانگهای را در غرب افزایش داده است.

مخالفت‌ با عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای

اما راهر به دویچه وله می‌گوید ورود ایران به این سازمان تفکر "ناتوی آسیا" را تقویت خواهد داد و آمریکا و کشورهای غربی و حتی ژاپن، سنگاپور، هندوستان و کره جنوبی با شکل‌گیری یک "ناتو آسیایی"مخالفت خواهند کرد.

راهر بر این باور است که سازمان همکاری شانگهای در آینده هم به "ناتوی آسیایی" تبدیل نخواهد شد. این کارشناس درباره عضویت دائم ایران در این سازمان می‌گوید که چین، روسیه و دیگر اعضای سازمان با درخواست ایران مخالفند وعادی سازی مناسبات ایران با غرب را پیش‌شرط عضویت ایران در این سازمان می‌دانند. به گفته راهر این کشورها قصد رویارویی با ناتو و غرب را ندارند.

دلایل نخستین سفر روحانی به بیشکک

به نظر دکترهومن پیمانی، پژوهشگر ارشد موسسه‌ی مطالعات انرژی دانشگاه ملی سنگاپور، نخستین سفر خارجی رئیس جمهور ایران به قرقیزستان از جمله نشانه‌ی توجه روحانی به کشورهای آسیای میانه است.

پیمانی اضافه می‌کند: «ایران در شرایط کنونی بخاطر مسئله هسته‌ای با کشورهای غربی مشکلاتی دارد و غرب ایران را تحریم کرده است و از این جهت سفر به غرب به عنوان اولین سفر رئیس جمهور ایران منطقی نمی‌آید.

سفر روحانی به چین و روسیه هم به عنوان تمایل ایران برای پیروی از سیاست‌های چین و روسیه تلقی خواهد شد. از این جهت ایران برای اینکه بتواند به عنوان یک قدرت منطقه‌ای سیاست خود را اعمال کند و ازطرفی هم نشان دهد که غرب تنها آلترناتیو برای ایران نیست، اولین سفر رئیس جمهور ایران باید به کشوری باشد که نشان دهنده این طرز فکر هم باشد.
شرکت ایران در اجلاسیه شانگهای جهت گیری سیاسی آتی ایران را هم نشان می‌دهد یعنی گسترش روابط با کشورهای همسایه بدون پیروی از سیاست‌های چین و روسیه است. ایران قصد دارد بر خلاف ادعای غرب نشان دهد که منزوی نیست.»

آقای پیمانی پیش‌بینی می‌کند که با روی کارآمدن حسن روحانی شانس و موقعیت ایران در سازمان همکاری شانگهای بهتر خواهد شد اما عضویت دائم ایران در دوره ۴ ساله نخست ریاست جمهوری وی امکان‌پذیر نخواهد بود.

صحبت‌های روحانی با احمدی‌نژاد با فرق خواهد کرد

انتظار می‌رود برخلاف احمدی نژاد آقای حسن روحانی در سخنرانی خود در سازمان همکاری شانگهای (در ۲۲ شهریور ۱۳۹۲) به جای "بررسی مسائل جهانی و مدیریت آن"، مردم و کشور ایران را محور سخنانش قرار دهد. کارشناسان صحبت‌های وی را "به دلیل تعریف نوینی از سیاست راهبردی ایران در منطقه" مهم تلقی می‌کنند.

کارشناسان یادآور می‌شوند که روحانی وعده داده است که مناسبات ایران را با تمامی همسایگان بهبود بخشد و آن را توسعه دهد. گفته می‌شود دیدار با روسای جمهور روسیه، چین، قرقیزستان، قزاقستان و افغانستان از مهم‌ترین ملاقات‌های رئیس جمهورایران در سفر به بیشکک خواهد بود.