طرح دولت فدرال برای تسهیل دریافت گذرنامه آلمانی، بحث تابعیت در کشورهای مختلف اروپایی را داغ کرده است. در چه کشورهایی تابعیت مضاعف ممنوع است و در کدام یک، مشوقها یا موانع وجود دارند؟ شروط حدنصاب زمان یا زبان چیستند؟
عکس: Sven Simon/imago images
تبلیغات
دو پاسپورت، کسب فوری تابعیت و ویزای طلایی؛ اینها گزینههای موجود برای آن دسته از شهروندان خارجی است که تمایل دارند گذرنامه دیگری داشته باشند. تابعیت دوگانه یا چند تابعیتی، جزیی از زندگی روزمره در اکثر کشورهای اروپایی است. وزارت کشور آلمان در راستای همین امر طرحی برای آسانتر کردن تابعیت، از جمله تابعیت دوگانه برای شهروندان خارجی و خانوادههایشان در دست بررسی دارد.
شمار اندکی از کشورها هنوز از اعطای تابعیت مضاعف اجتناب میکنند یا آن را ممنوع اعلام کردهاند. در سوئد، فنلاند، بریتانیا، ایرلند، رومانی، مجارستان، لهستان، جمهوری چک یا فرانسه تابعیت دوگانه بلامانع و مجاز است. آلمان، اسپانیا، نروژ، لتونی، بلغارستان و لیتوانی جزو کشورهایی هستند که محدودیتها یا شروطی دارند. در ترکیه، هلند و اتریش اما تابعیت مضاعف ممنوع است.
الگوی دیگری هم در اروپا برای کسب تابعیت وجود دارد؛ یک مدل تجاری و مالی. در یونان، ترکیه، پرتغال و مالت به افرادی که در املاک و مستغلات و شرکتها سرمایهگذاری کنند، ویزای "طلایی" میدهند که راه تابعیت را هموار میسازد.
اخذ تابعیت در اروپا بسیار متفاوت است و جا به جا فرق میکند. با توجه به افزایش مهاجرت و شتاب جابجایی پناهجویان در سراسر دنیا، بالا رفتن آمار ازدواجهای دوملیتی و کمبود گسترده کارگر ماهر، بسیاری از کشورهای اروپایی، از سال ۲۰۰۰ در قوانین شهروندی خود تجدیدنظر کردهاند.
در مورد کودکان، محل تولد تابعیت آنها را تعیین میکند اما مقررات برای مهاجران بزرگسال ساختار متفاوتی دارد. به طور نمونه، در فرانسه، بریتانیا، سوئد، فنلاند و بلژیک موانع دست و پاگیری وجود ندارد.
در این کشورها، مهاجران میتوانند پس از پنج سال اقامت قانونی و پیوسته، برای کسب تابعیت اقدام کنند، چنانچه ازدواج کرده باشند، این مدت به سه سال تقلیل مییابد و ضمنا تابعیت اصلی را میتوانند همچنان نگاه دارند.
در سوئیس، اتریش، ایتالیا، اسپانیا، بلغارستان، جمهوری چک و اسلوونی، مهاجران برای کسب تابعیت، باید دستکم ۱۰ سال به طور مستمر و قانونی در آنجا زندگی کرده باشند. این حدنصاب زمانی در ایرلند، مجارستان، رومانی و اسلواکی ۸ سال و در دانمارک ۹ سال است.
"شهروندی چندگانه"
با اصلاح برنامهریزی شده قانون شهروندی، آلمان به گروه کشورهایی میپیوندد که از تابعیت با آستانه پایین حمایت میکنند. طرح وزارت کشور، مبتنی است بر سادهتر کردن کسب تابعیت آلمان و حذف شرط ترک تابعیت برای داوطلبان.
یکی از تسهیلات، حذف شرط تسلط بر زبان برای افراد مسنتر و بالای ۶۷ سال است. همین که سطح زبان داوطلبان در حدی باشد که از پس امور روزمره برآیند کافی است.
در حال حاضر چند راه در آلمان برای داشتن شهروندی مضاعف وجود دارد: کلیه شهروندان اتحادیه اروپا حق دارند تابعیت اولیه خود را حفظ کنند. فرزندان والدین خارجی که در آلمان به دنیا آمدهاند، لازم نیست تا ۲۲ سالگی صبر کنند و سپس در باره پاسپورت خود تصمیم بگیرند. شماری دیگر از جمله ایرانیها هم میتوانند علاوه بر داشتن پاسپورت آلمانی، گذرنامه و تابعیت اولیه خود را پس ندهند زیرا در کشور مبدا، چنین چیزی ممنوع است.
بر اساس اطلاعات وزارت کشور پیشنویس طرح تسهیل تابعیت آلمانی را نانسی فزر، وزیر کشور فدرال ارائه کرده و متن در حال بررسی و هماهنگیهای داخلی است. هنوز مشخص نیست که این لایحه چه زمانی برای رایگیری به مجلس سراسری (بوندستاگ) ارائه خواهد شد.
این طرح بحث داغیرا در محافل سیاسی آلمان دامن زده است، به همان نسبت که از سوی احزاب محافظهکار مورد انتقاد قرار گرفته، با استقبال کارآفرینان همراه شده است.
اولاف شولتس، صدراعظم آلمان در دفاع از طرح، از جمله بر اهمیت نقش مهاجران در توسعه این کشور و بالا رفتن سطح رفاه عمومی تاکید کرده است.
اعتبار پاسپورت ایرانی در گذر زمان؛ چه بود و چه شد
پاسپورت ایرانی در سال ۲۰۱۳ به عنوان یکی از "بیاعتبارترین پاسپورتهای دنیا" اعلام شد. این در حالی است که پیش از انقلاب اسلامی، ایرانیها برای ورود به بسیاری از کشورهای اروپایی نیازی به اخذ ویزا نداشتند.
عکس: tinn
تصویر پاسپورت ایرانی قبل از انقلاب (سمت چپ) و بعد از انقلاب (سمت راست)
بر اساس فهرست موسسه بینالمللی "هنلی اند پارتنرز" در سال ۲۰۱۳، پاسپورت ایرانی از نظر سفر به کشورهای مختلف بدون نیاز به ویزا، یکی از بدترین پاسپورتهای جهان است. این در حالی است که پیش از انقلاب اسلامی، ایرانیها برای ورود به بسیاری از کشورهای اروپایی به عنوان نمونه برای ورود به کشور سوئیس نیازی به اخذ ویزا نداشتند.
رتبهی اول
در فهرست موسسه بینالمللی "هنلی اند پارتنرز" در سال ۲۰۱۳، پاسپورت کشورهای فنلاند، سوئد و بریتانیا به صورت مشترک در رده اول رتبهبندی قرار دارند. شهروندان این سه کشور میتوانند به ۱۷۳كشور دنيا بدون نیاز به اخذ ويزا سفر كنند. موسسه بینالمللی "هنلی اند پارتنرز" هر ساله در گزارشی اعتبار پاسپورتهای مختلف جهان را منتشر میکند.
عکس: Fotolia/J.J.Brown
رتبهی دوم
پاسپورت کشورهای آلمان، آمریکا، دانمارک و لوکزامبورگ نیز به صورت مشترک در رده دوم این فهرست قرار دارند. شهروندان این ۴ کشور میتوانند بدون نیاز به اخذ ویزا به ۱۷۲ کشور دنیا سفر کنند.
عکس: Fotolia/babimu
رتبهی سوم
در رده سوم بهترین پاسپورتهای جهان، پاسپورت سه کشور ایتالیا، هلند و بلژیک قرار دارد. شهروندان این سه کشور میتوانند به ۱۷۱ کشور دنیا بدون ویزا سفر کنند.
عکس: Fotolia/Comugnero Silvana
رتبهی چهارم
کانادا، فرانسه، ایرلند، ژاپن، نروژ، پرتغال و اسپانیا در رتبه چهارم قرار دارند. شهروندان این کشورها میتواندد بدون ویزا به ۱۷۰ کشور دنیا سفر کنند.
عکس: Fotolia/Philippe Devanne
بوسنی و هرزگوین در رتبه ۴۴
در میانه این رتبهبندی به عنوان نمونه پاسپورت کشور بوسنی و هرزگوین قرار دارد. شهروندان این کشور میتوانند بدون اخذ ویزا به ۹۱ کشور دنیا سفر کنند.
عکس: klix.ba
ایران در قعر جدول
در این فهرست پاسپورت ایرانی در رده ۸۶ به صورت مشترک با کشورهای آنگولا، جیبوتی و میانمار قرار دارد. بنا بر این فهرست شهروندان ایران میتوانند به ۴۰ کشور دنیا بدون اخذ ویزا سفر کنند. البته این رتبهبندی قبل از این است که در هفتهها و ماههای اخیر چندین کشور ورود شهروندان ایران بدون ویزا را ممنوع اعلام کردند.
عکس: ISNAS
وضعیت پاسپورت ایرانی در ماههای اخیر اما بدتر هم شده است. در ماههای اخیر سفر شهروندان ایران بدون ویزا به چندین کشور لغو شده است و به این ترتیب رتبه ایران از رده ۸۶ فهرست موسسه بینالمللی "هنلی اند پارتنرز"، باز هم پایینتر خواهد رفت. مالزی و عمان تنها شماری از کشورهایی هستند که اخیرا صدور ویزای آنی برای شهروندان ایرانی را لغو کردهاند.
عکس: B.Mehri/AFP/GettyImages
روزنامه "شرق" مهر ۱۳۹۲ در گزارشی اعلام کرد دلیل اصلی توقف صدور ویزای توریستی آنی کشور عمان برای شهروندان ایرانی، "سفر تعدادی از اتباع ایران به این کشور برای انجام گدایی بوده است". بنا بر این گزارش اعلام توقف صدور ویزای آنی برای شهروندان ایرانی از طرف عمان در حالی صورت گرفت که دو هفته بعد از این خبر سلطان قابوس پادشاه عمان برای دیدار با حسن روحانی به ایران آمد.
عکس: FARS
گرجستان، اندونزی و مصر نیز در ماههای اخیر شرایط دریافت ویزا برای ایرانیان را سختتر کردهاند. از این پس ایرانیان برای ورود به کشور گرجستان بایستی از سفارت گرجستان در تهران یا مبادی ورودیهای زمینی و هوایی اقدام به اخذ ویزا کنند.
عکس: MEHR
نکته جالب در ردهبندی فهرست موسسه بینالمللی "هنلی اند پارتنرز" در سال ۲۰۱۳ این است که رتبهی پاسپورت کرهشمالی بالاتر از ایران قرار دارد.
عکس: AFP/Getty Images
با احتساب تغییرات اخیر و کشورهایی که در هفتههای اخیر ورود شهروندان ایران بدون ویزا را ممنوع اعلام کردهاند، ایران در کنار نپال، اریتره، فلسطین، سومالی، عراق و افغانستان در قعر جدول ردهبندی فهرست موسسه بینالمللی "هنلی اند پارتنرز" در سال ۲۰۱۳ قرار دارد.
عکس: aerospacetalk
پاسپورت ترکیه در رتبه ۴۲
پاسپورت ترکیه کشور همسایه ایران در این رده بندی بسیار بالاتر از پاسپورت ایرانی قرار دارد. شهروندان ترکیه میتوانند بدون نیاز به اخذ ویزا به ۹۴ کشور دنیا سفر کنند.
عکس: Giancana-Fotolia
نمایی از پاسپورت کشور افغانستان که با اختلافی اندک پایینتر از پاسپورت ایرانی در قعر فهرست موسسه بینالمللی "هنلی اند پارتنرز" در سال ۲۰۱۳ قرار دارد.
عکس: Alexandr Blinov/Fotolia
البته وضع همیشه اینطور نبوده است. پیش از انقلاب ایرانیها برای سفر به اکثر کشورهای اروپایی به ویزا نیاز نداشتند. در همین زمینه حسن روحانی نیز وعده داد "احترام پاسپورت ایرانی" را برمیگرداند.