سالگرد قتل مهسا امینی؛ بازداشت ٢٠ شهروند کرد در پنج روز
۱۴۰۲ مرداد ۲۶, پنجشنبه
در پنج روز گذشتە دست‌کم ٢٠ شهروند کرد بازداشت شدەاند. شبکه حقوق‌بشر کردستان می‌گوید در آستانه سالگرد قتل مهسا ژینا امینی، نهادهای امنیتی کنشگران، بازاریان و خانوادە جانباختگان را تهدید می‌کنند کە اعتراض و اعتصاب نکنند.
دستگیری فعالان کرد در آستانه سالگرد قتل مهسا امینی (عکس از آرشیو)عکس: UGC
تبلیغات
در آستانه اولین سالگرد قتل مهسا امینی، نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی موج جدیدی از فشار و ارعاب علیه شهروندان کرد را آغاز کردەاند. به گزارش شبکه حقوق‌بشر کردستان، تنها در پنج روز گذشتە دست‌کم ٢٠ نفر از کنشگران و شهروندان کرد در استان‌های مختلف بازداشت شدەاند، کە از این تعداد از سرنوشت و اتهام ١٨ نفر اطلاعی در دست نیست.
بر اساس گزارش‌هایی کە این شبکه حقوق‌بشری در پنج روز گذشتە منتشر کردە است، "مامل شریفی، ارسلان خیری، هیوا راه‌نشین، هیوا شب‌آهنگ، هدایت خستە، شیرکو نصیری و اشکان رسولی" در مهاباد، "حسین محمود‌پور، لقمان سخنور و هوشیار قادری" در پیرانشهر، "ایوب میرزایی و شیروام خضری" در اشنویه، "بهار احمدی، زریان ملایی و زیلان ملایی" در سنندج، "ارسلان یوسفی" در بوکان، "فرمیسک بابایی" در پاوە و "رضا ببرنژاد" در قوچان بازداشت شدەاند.
این در حالی است کە در هفتەهای گذشتە دەها شهروند دیگر نیز در استان‌های ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی بازداشت شدەاند.
اوج‌گیری دوبارە بازداشت شهروندان کرد در حالی صورت می‌پذیرد کە نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی، همزمان به خانوادە جانباختگان خیزش سراسری زن، زندگی، آزادی و بازاریان در شهرهای کردنشین فشار می‌آورند کە از اعتراض و اعتصاب در روز سالگرد قتل مهسا امینی بپرهیزند.
ریبین رحمانی، عضو هئیت مدیرە شبکه حقوق‌بشر کردستان در گفت‌وگوی اختصاصی با دویچەوله فارسی با اشارە بە اینکە موج جدید فشارها و بازداشت‌ها در شهرهای کردنشین مرتبط با سالگرد قتل مهسا امینی است، گفت: «نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی عمدتا فشارهای خود را روی جامعه مدنی، خانوادە جانباختگان و بازاریان کردستان متمرکز کردەاند.»
در هفتەهای گذشتە شماری از اعضای خانوادە جانباختگان خیزش سراسری بە نهادهای امنیتی احضار و بازجویی شدەاند. همچنین شماری از آنها با احکام قضایی روبرو شدەاند.
رحمانی با تاکید بر اینکە نهادهای امنیتی خانوادە جانباختگان خیزش زن، زندگی، آزادی را تحت فشار قرار دادەاند و آنها را تهدید می‌کنند، گفت: «از آنها خواستە شدە کە فعالیت خود را در شبکه‌های اجتماعی متوقف کنند و از برگزاری مراسم سالگرد برای عزیزان جانباختە خود خودداری کنند.»
استان‌های کردنشین ایران از جمله کانون‌های اصلی معترضان در جریان خیزش سراسری هستند و در اوج خیزش، علی‌رغم متحمل شدن هزینەهای بسیار و سرکوب خشن حکومت اعتراضات و اعتصابات گستردە و دامنەداری بە خود دیدند.
اکنون از شواهد پیداست کە در آستانه اولین سالگرد قتل مهسا امینی، حکومت می‌خواهد احتمال بروز هرگونه اعتراض و اعتصابی را به حداقل برساند. ریبین رحمانی می‌گوید کە جمهوری اسلامی برای رسیدن بە این مسئلە روی سرکوب و مرعوب کردن کردها حساب ویژه باز کردە، چون کردستان "پیش‌آهنگ و الهام بخش" اعتراضات سراسری ایران است.
به گفتە ریبین رحمانی، نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی، بە ویژه ادارە اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فعالان صنفی، کسبە و بازاریان را تهدید کردە کە نباید در روز ٣٠ شهریور اعتصاب کنند، در غیر این صورت با آنها برخورد خواهد شد.
گیسوبُران؛ نماد خشم و سوگواری
در اعتراض به مرگ مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد شماری از زنان ایرانی در حرکتی نمادین گیسوان خود را بریدند. این آیین از رسوم دیرینه ایرانیان در سوگواری است که حال به نمادی از خشم و اعتراض تبدیل شده است.
در اعتراض به مرگ مهسا (ژینا) امینی در بازداشت گشت ارشاد شماری از زنان ایرانی و حتی زنانی از دیگر کشورها در حرکتی نمادین گیسوان خود را بریدند. گیسو بریدن یا "زلف گشودن" بخشی از آیین دیرینه سوگواری در میان ایرانیان و همچنین ملت‌های مختلف دیگر است.
به روایت معترضان، بریدن مو به نمادی از خشم تبدیل شده است. شهلا شفیق جامعه شناس، پژوهشگر و نویسنده ایرانی مقیم فرانسه در این باره می‌نویسد: «يکی از معناهای نمادين اقدام زنانی که برای اعتراض به حجاب اجباری گيسو می‌برند اين است: شما هستی مرا با رشته مو و گيسوانم به بند کشيده‌ايد، پس من اين رشته را می‌برم.»
عکس: Michael Kuenne/PRESSCOV/ZUMAPRESS.com/picture alliance
در اساطیر ایران باستان، ایزد بانوی مادر، سرور آسمان و طبیعت و همچنین نماد باران و باروری محسوب می‌شد. از همین رو است که گیسوبُران زنان اهمیت می‌یابد؛ زیرا به معنای قطع باروری و برکت تلقی می‌شود.
عکس: Mert Alper Dervis/AA/picture alliance
یکی از قدیمی‌ترین آثار بازتاب آیین بریدن مو در "گیلگمش" به ثبت رسیده است. گیلگمش در سوگ یار نزدیک خود انکیدو موهایش را می‌برد و می‌گوید: «دستور می‌دهم تا همه مردم اورک برتو بگریند و مویه مرگ سر دهند، مردم از اندوه سر خود را فرود خواهند آورد و آن هنگام که به زیر خاک روی، برای تو موهایم را بلند خواهم کرد.
عکس: Yiannis Kourtoglou/REUTERS
در شاهنامه فردوسی نیز فرنگیس همسر سیاوش در سوگ او او گیسوی خود را می‌برد: همه بندگان موی کردند باز/ فرنگیس مشکین کمند دراز/ برید و میان را به گیسو ببست/ به فندق گل ارغوان را بخست
عکس: Ervin Shulku/ZUMAPRESS.com/picture alliance
حافط نیز در اشعار خود به این آیین اشاره کرده است و می‌گوید:« گیسوی چنگ بِبُرّید به مرگِ مِیِ ناب/ تا حریفان همه خون از مژه‌ها بگشایند
عکس: Quinn Bender/ZUMAPRESS.com/picture alliance
سلمان ساوجی از شاعران قرن هشتم هجری هم در اشعار خود به بریدن مو اشاره کرده و می‌گوید:« ای صبح‌دم، چه شد که گریبان دریده‌ای/ وی شب، چه حالت است که گیسو بریده‌ای/ ای پرچم، از برای چه مو باز کرده‌ای/ وی سنجق، از عزای که گیسو بریده‌ای
عکس: Remon Haazen/ZUMAPRESS.com/picture alliance
سیمین دانشور هم در رمان "سووشون" از درخت گیسو نوشته است: « «درخت گیسو در تمام گرمسیر معروف است. اول بار که درخت گیسو را دیدم، از دور خیال کردم درخت مراد است. نزدیک که رفتم دیدم گیس‌های بافته شده به درخت آویزان کرده‌اند؛ گیس‌های زن‌های جوانی که شوهرهایشان جوان‌مرگ شده بود.»
عکس: Mert Alper Dervis/AA/picture alliance
نجم‌الدین گیلانی و همکاران در کتاب "بررسی تحلیلی و تطبیقی سوگ آئین‌های لری و کردی با سنت سوگواری در شاهنامه به "خراشیدن روی و برین گیسو" و پیچاندن آن به دور دست در میان اقوام ایرانی کرد و لر اشاره می‌کند. در آیین چمر که در میان مردم استان‌های کرمانشاه، ایلام و لرستان رواج دارد، زنان به زاری پرداخته و گیسوی خود را پریشان می‌کنند.
عکس: Fredrik Persson/TT NYHETSBYRÃ N/picture alliance
بریدن مو تنها مختص فرهنگ ایران نیست. چهارم مهرماه، هزاران تن از زنان کرد شمال سوریه در همبستگی با زنان ایرانی تجمعی برپا کردند و شمار زیادی از آنان به نشانه اعتراض گیسوان خود را بریدند. ملک موسو، خواننده مشهور ترکیه‌ای نیز در حمایت از جنبش اعتراضی زنان، هنگام اجرای کنسرت موهایش را چید.
