سال ۹۲ سال امید و انتظارات برآورده نشده اقوام در ایران
۱۳۹۲ اسفند ۲۲, پنجشنبه
صاحب‌نظران و نمایندگان قومیت‌ها به دویچه وله گفتند انتخاب حسن روحانی به مقام ریاست جمهوری مهمترین رویداد مربوط به اقلیت‌های قومی کشور بوده است. آنها تاکید کردند اگر رای قاطع بالای ۸۰ درصدی اقوام نبود حسن روحانی رئیس جمهور ایران نمی‌شد.
دکترجلال جلالی‌زاده، نماینده سنندج در دوره ششم مجلس شورای اسلامی "پیروزی روحانی، بیانیه ۱۰ ماده‌ای روحانی در امور اقلیت‌های قومی و دینی، انتخاب علی یونسی به عنوان دستیار ریاست جمهور در امور اقلیت‌های قومی و دینی" را از جمله مهمترین رویدادهای مربوط به اقوام در سال ۹۲ می‌داند.
این نماینده مجلس انتخاب یونسی را "نوعی نگاه مثبت دولت یازدهم به اقوام" ارزیابی می‌کند. جلالی‌زاده تاکید می‌کند گرچه یونسی نگاه مثبتی به اقوام و حل مشکلات آن دارد، اما اقدامی هم در زمینه برآورده شدن خواست‌های قومی صورت نگرفته و نسبت به دوره احمدی نژاد هیچ تحول و تغییری را شاهد نیستیم.
سال ۱۳۹۲ سال وعده‌های برآورده نشده
جلالی‌زاده ادامه می‌دهد ریاست جمهوری اعتراف می‌کند که اقوام ایرانی دارای حقوقی هستند که این حقوق تاکنون ادا نشده و دستیار ویژه‌ای را برای عملی‌شدن آن منصوب کرده است. وی اضافه می‌کند: «ما نباید تنها روحانی را مسئول حل مشکلات اقوام ایرانی بدانیم و باید نگاه به سوی سایر نهادها و ارکان‌های حکومت هم باشد. رئیس جمهور شاید ۳۰ درصد از اختیارات را داشته باشد.»
به نظر این نماینده مجلس، عملی‌نشدن درخواست اقوام و باقی ماندن آن در مرحله شعار، نسبت به این مسائل سرخوردگی، انزوا و بی‌تفاوتی بوجود می‌آورد.
بدتر شدن وضعیت امنیتی در سیستان و بلوچستان
به گفته مسعود بلوچ مسئول "انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان" که یک سازمان مدافع حقوق بشربلوچ‌های ایران است روحانی بیشترین آراء را میان بلوچ‌ها داشت و مردم بلوچ انتظار زیادی داشتند که مطالبات قومی آنها عملی شود اما تابحال تغییری در وضعیت بلوچ‌ها بوجود نیامده است.
مسئول انجمن فعالان حقوق بشر بلوچستان همچنین می‌گوید انتخاب سامیه بلوچ‌زهی یک خانم بلوچ از طرف شورای شهرستان سرباز به مقام شهرداری بحث‌های زیادی برانگیخت اما این موضوع ارتباطی مستقیم با سیاست‌های دولت ندارد. به نظر مسعود بلوچ سیاست حاکمیت در بلوچستان با تغییر دولت در سال ۱۳۹۲ ارتباطی نداشته است. وی تاکید می‌کند ادامه سیاست‌های اشتباه حاکمیت پس از روی کارآمدن روحانی سبب پیدایش گروه‌های تندرو در میان بلوچ‌ها شد.
سال ۱۳۹۲سال دفاع مردم عرب از رود کارون
مهدی هاشمی از عرب‌های ایران که مدتی در خبرگزاری وزارت نفت و همچنین در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شاغل بوده به دویچه وله می‌گوید انتخاب روحانی هیچ تغییری نسبت به وضعیت قومیت‌ها ایجاد نکرده است. به گفته هاشمی سمت‌های اداری استانی خوزستان ۹۹ درصد در اختیار غیرعرب‌ها قرار دارد و "سیاست تغییر بافت جمعیتی در منطقه عرب نشین کشور" به قوت خود باقی است.
وی همچنین اضافه می‌کند: «رویداد بزرگی که برای ملت عرب در سال ۱۳۹۲ افتاد مقاومت مردم اهواز در دفاع از رود کارون بود. بحران‌های زیست محیطی اکنون به اوج خود رسیده است. اهواز آلوده‌ترین شهرجهان است و سالانه هزاران نفر ساکن اهواز و اطراف آن بر اثر سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی می‌میرند. در این باره دولت مرکزی اقدامی نکرده است.»
به‌نظر هاشمی در سال ۱۳۹۲ رویکرد امنیتی حاکمیت در مورد اقوام از جمله عرب‌ها ادامه داشته است. وی در این رابطه به "اعدام ۴ تن از شهر فلاحیه" و دو فعال فرهنگی موسسه الحواریه اشاره می‌کند. به گفته هاشمی دولت نگران گرایش‌های ملی بویژه بین ترک‌ها و عرب‌هاست و قصد دارد راه حلی پیدا کند. وی اما نسبت به اراده آتی دولت برای چاره‌اندیشی مسائل قومیت‌ها در کشور تردید دارد.
افتتاح نشدن فرهنگستان زبان ترکی در سال ۱۳۹۲
به نظر حیدر بیات، روحانی آذری مقیم شهر قم که به ترکی آذری اشعارش را در سایت "آلما یولو" منتشر می‌کند و به مسائل قومیت‌ها در ایران آگاه است، انتخاب روحانی با وعده‌هایی چون "تاسیس فرهنگستان ترکی، منصوب کردن یونسی به عنوان دستیار ویژه در امور اقلیت‌های قومی و دینی و اینکه جمهوری اسلامی بالاخره مسئله اقوام را پذیرفته"، مهمترین رویداهای سال ۱۳۹۲ در رابطه با اقوام بوده است.
به گفته بیات مباحث مربوط به مطالبات قومی در سال ۱۳۹۲ از سطح رسانه‌های محلی خارج شده و برای نخستین بار در روزنامه‌های سراسری کشور مطرح گردیده است. وی در این رابطه به دویچه وله می‌گوید: «در روزنامه‌های کثیرالانتشار تهران هم موضوع قومیت‌ها به یکی از مسائل مهم روز تبدیل شد. روزنامه شرق حتی به مناسبت روز جهانی زبان مادری امسال یک ویژه‌نامه منتشر کرد. روزنامه‌های قانون، بهار و دیگر رسانه‌ها هم مقالات و گزارش‌های متعددی منتشر کردند.»
به نظر بیات در دولت حسن روحانی دو تحلیل درباره مسئله قومیت‌ها وجود دارد که این دو دیدگاه در کشاکش و رویاروی هم قرار گرفته‌اند. وی می‌افزاید: «خود روحانی مسئله اقوام را حداقلی قبول کرده و تاحدی "سرگرم‌کننده" پذیرفته است. اما جناح مخالف حتی در همین سطح هم موافق نیست»
آقای بیات نتیجه می‌گیرد چشم‌انداز روشنی برای حل مشکل اقوام وجود ندارد و در سال ۱۳۹۳ هم اتفاق خاصی در این رابطه روی نخواهد داد.
سال ۱۳۹۲ سال امید برای اقوام
ناصر دیه‌جی روزنامه‌نگار و حقوق‌دان ساکن بندرترکمن در ایران هم به این پرسش دویچه وله که مهمترین رویدادها در سرنوشت اقوام در سال گذشته چه بودند، چنین پاسخ می‌دهد: «انتخاب دکتر روحانی با رای بالای ۸۰ درصدی اقوام دستاورد مهمی بود و نشان داد که آراء اقلیت‌ها چقدر در سرنوشت کشور اهمیت دارد. دستاورد دیگر تعیین و انتصاب وزیران و مدیران از میان کسانی بود که تعصبات کم‌تری نسبت به اقوام داشتند. از میان اقوام هم افرادی که به حقوق مردم خود آگاهند و اراده انجام آن را دارند (البته نه افراد بسیار اصلاح‌طلب و فعال در امور اقوم) انتخاب شدند. ملاک به حالت قبل صد درصد وفاداری به اصول‌گرایان نبود و وفاداری به حقوق مردم هم لحاظ شده بود.»
انتظار اجرای وعده‌های روحانی در سال ۱۳۹۳
به نظر دیه‌جی اجرای قوانین مربوط به اقوام فراتر از اختیارات ریاست جمهوری است. وی ادامه می‌دهد: «ما باید منتظر بمانیم تا مجلسی بهتر و مردمی‌تر که یاری‌گر رئیس جمهور در عملی کردن وعده‌هایش باشد، داشته باشیم. انتظارات برای سال ۱۳۹۳ بسیار زیاد است. ما امیدواریم که در سال ۱۳۹۳ مهم‌تر از هرچیزی نگاه امنیتی به اقوام و مسائل آنها برداشته شود.»
دیه‌جی موضع‌گیری فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مخالفت با تدریس زبان‌های مادری در کشور را هم واقعه مهمی تلقی می‌کند. وی در این رابطه می‌گوید: «فرهنگستان همیشه همین دیدگاه را داشته است ولی هیچوقت به صراحت ابراز نظر نکرده بودند. فکر می‌کنم شاید اینقدر وعده‌های ریاست جمهوری به عملی‌شدن نزیک شده باشد که افراد اصول‌گرا و متعصب وادار به واکنش صریح شدند و این ممکن است نشانی از عملی‌شدن وعده‌های ریاست جمهوری باشد.»
صاحب‌نظران امور اقوام متفق‌القول‌اند که در سال ۱۳۹۲ با روی کارآمدن حسن روحانی امید فراوانی برای تحقق مطالبات قومی در ایران بوجود آمد اما بخش عمده‌ای از این وعده‌ها تا به حال جامه عمل نپوشیده است و چشم‌انداز روشنی نیز برای اجرای آن در سال ۱۳۹۳ وجود ندارد.