سانسور کتاب در ترکیه؛ از فساد مالی و کتاب کودک تا فمینیسم
۱۳۹۹ بهمن ۲۲, چهارشنبه
در دوره اردوغان سانسور کتاب در ترکیه شامل بسیاری حوزه‌ها می‌شود؛ کتاب‌های کودکان، کتاب‌های فمینیستی، کتاب‌هایی که از فساد در دولت اردوغان پرده برمی‌دارند و یا سوال‌هایی را پیرامون کودتای ۲۰۱۶ مطرح می‌کنند.
عکس: Diyanet TV
تبلیغات
اخیرا انجمن ناشران ترکیه خلاصه ای از گزارشی را منتشر کرده که وضع صنعت کتاب و نشر را در سال ۲۰۲۰ در ترکیه به نمایش می‌گذارد. در این گزارش گفته شده که آزادی بیان و مطبوعات در ترکیه بیش از پیش محدود و سانسور دولتی در دوران ریاست جمهوری اردوغان به شکل پیوسته افزایش یافته است.
سوال‌هایی درباره کودتا یا افشای فساد در دولت
روزنامه تاتس (TAZ) آلمان به نقل از این گزارش نوشته است که سانسور دولتی در سال گذشته از انتشار دو کتاب با موضوع فمینیسم که توسط سازمان عفو بین‌الملل منتشر شده‌اند، جلوگیری کرده است. در پی این ممنوعیت، دادستانی عمومی ترکیه کیفرخواستی با عنوان "فتنه افروزی" علیه تانر کیلیچ، مسئول عفو بین الملل در ترکیه صادر کرده است.
حزب سوسیال دموکرات ترکیه (CHP) نیز از این سانسور بی‌نصیب نمانده است. دولت ترکیه انتشار دو کتاب توسط ناشر حزب را ممنوع کرده است. نکته دو کتاب این که هر دو به موضوعی جنجالی یعنی رسوایی مالی و فساد در ترکیه پرداخته‌‌‌اند. برنامه انتشار یک کتاب دیگر این حزب نیز متوقف شد که به مراتب جنجالی‌تر بوده و در آن سوال‌هایی پیرامون کودتا در تابستان ۲۰۱۶ در ترکیه را مطرح کرده است. در رابطه با این کودتا سوالات بسیاری مطرح است که تاکنون پاسخی نگرفته‌اند. حزب حاكم عدالت و توسعه (AKP) از تحقیقات پارلمانی در مورد آنچه در جریان کودتای در این تابستان رخ داد، جلوگیری می كند.
سانسور کتاب‌های کودکان
دامنه سانسور در ترکیه به کتاب کودکان هم می‌رسد. خبری که زیاد تعجب‌آور نیست. آنهم پس از آن که در سال ۲۰۱۹ روشن شد که دولت ترکیه کتاب‌های آموزشی مدارس را می‌سوزاند تا کتاب‌های درسی مورد نظر خود را جایگزین آنها کند.
در سال گذشته بسیاری از کتاب‌های کودک نیز در ترکیه ممنوع شدند. این کتاب‌ها شامل چندین ترجمه از کتاب‌های آلمانی نیز شده‌اند. از جمله کتاب " بچههای کوچک از کجا می‌آیند" که نشر راونسبورگ منتشر کرده و موضوع آن آموزش جنسی برای کودکان چهار تا هفت ساله است. دولت ترکیه این کتاب را در زمره کتاب‌های "ناپسند" طبقه‌بندی کرده و دادگاه برای مترجم و ناشر نسخه ترکی آن ده سال زندان در نظر گرفته است.
زمینه ممنوعیت و محدودیت کتاب‌های کودکان در ترکیه افزایش اسلام‌گرایی در این کشور است. دولت ترکیه تحت زمامداری رجب طیب اردوغان کمیسیونی از نمایندگان وزارت امور اجتماعی و خانواده ایجاد کرده است که قرار است برای همه کتاب‌های کودکان تصمیم بگیرد که آیا محتوای کتاب‌ها در چارچوب "مناسب" قرار دارد یا نه.
سانسور کتاب‌هایی نویسندگان مطرح زن یا کرد ترکیه
مشابه کتاب‌های کودکان، دولت ترکیه با کتاب‌های بوکت اوزونر، نویسنده زن مطرح این کشور نیز مشکل دارد. دو کتاب او به اتهام "فحاشی" یا اشاعه "ناهنجاری" توقیف شده‌اند. این توقیف با انتقادات گسترده‌ای روبرو شد. خود نویسنده نیز در حساب توییتری خود به این سانسور انتقاد و اعتراض کرد. سیاست سانسور دولتی در ترکیه موضوع مورد بحث در صحنه نشر این کشور است.
روزنامه تاتس نوشته است که كتاب‌هایی كه توسط كردها نوشته یا ویرایش شده‌اند نیز با محدودیت انتشار روبرو هستند. کتاب‌های صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر حزب دمکراتیک خلق‌ها (HDP) اگرچه ممنوع نشده‌اند، اما تلاش می‌شود با استفاده از هر روشی از توزیع آنها جلوگیری شود. اداره شهر استانبول در دست مخالفان اردوغان است و به همین خاطر كتاب‌های دمیرتاش را در سیستم توزیع خود قرار داده بود. اما شهرداری قربانی یک کارزار هدفمند ترول‌ها در اینترنت شد و مجبور شد کتاب را از سیستم توزیع خود حذف کند.
افزایش سانسور در دوره زمامداری رجب‌طیب اردوغان به رسانه‌های چاپی محدود نمی‌شود. سال گذشته یک قسمت از سریال نتفلیکس (Netflix) به نام "بازمانده برگزیده" (Designated survivor) سانسور شد. دلیل؟ یک شخصیت در سریال بیش از حد اردوغان را تداعی می‌کند. دولت آلمان همچنین آزادی بیان در ترکیه را به شدت محدود می‌داند. وزارت خارجه آلمان در گزارشی نوشته است که در سال گذشته آزادی اجتماعات، تشکل‌ها، آزادی بیان و آزادی مطبوعات تا حد زیادی در این کشور تضعیف شده‌است.
"راهپیمایی ۴۲۰ کیلومتری عدالت" علیه سیاست‌های اردوغان
"راهپیمایی عدالت" که با ابتکار رهبر حزب جمهوریخواه خلق ترکیه در اعتراض به زندانی کردن هم‌حزبی‌اش آغاز شد بعد از ۲۳ روز به استانبول رسید. جایی که در آن انیس بربراوغلو، معاون این حزب زندانی است.
عکس: Reuters
"راهپیمایی عدالت" (عدالت یورویوشو) که به ابتکار کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوریخواه خلق (CHP) در اعتراض به زندانی کردن انیس بربراوغلو، معاون این حزب در آنکارا آغاز شده بود بعد از حدود سه هفته به استانبول رسید. این راهپیمایی طی ۲۳ روز جمعیتی عظیم را در حاشیه دریای مرمره همراه خود کرد.
عکس: DW/D. Cupolo
کمال قلیچداراوغلو این حرکت را در ۱۵ ژوئن آغاز کرد. برخی او را خوش‌برخورد، اما ترسو و فاقد ایده ارزیابی می‌کردند. خبرنگاران که او را "عمو کمال" صدا می‌زنند می‌گفتند، کسی مثل او ممکن نیست بتواند حریف سیاستمدار قدرتمندی مثل اردوغان شود. بسیاری در ابتدا او را مسخره می‌کردند و می‌گفتند: «راه برو عمو کمال» اما اینک ناظران می‌گویند، این حرکت نشان داد که اپوزیسیون ترکیه با وجود شکست‌هایش هنوز هم زنده است.
عکس: DW/H. Köylü
دادگاهی در ترکیه در ۱۴ ژوئن انیس بربراوغلو، معاون حزب جمهوریخواه خلق را به اتهام دادن اطلاعاتی به روزنامه جمهوریت در مورد ارسال سلاح از سوی مأموران اطلاعاتی ترکیه به مخالفان اسلام‌گرای رژیم اسد در سوریه به ۲۵ سال زندان محکوم کرد.
عکس: Reuters/M. Sezer
شرکت‌کنندگان در "راهپیمایی عدالت" هر روز حدود ۲۰ کیلومتر راه رفتند. در این راهپیمایی شخصیت‌های برجسته‌ای مانند عبداللطیف شنر، عضو سابق حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) یا آسلی اردوغان، نویسنده مطرح ترکیه نیز شرکت داشتند.
عکس: DW/D. Cupolo
راهپیمایان شعار می‌دادند: «آزادی، حق، عدالت.» برخی از آنها تی‌شرت‌هایی با تصاویر مصطفی کمال آتاتورک، بنیانگذار جمهوری ترکیه به تن داشتند. آتاتورک جدایی دین از سیاست را در قانون اساسی ترکیه نهادینه کرد.
عکس: DW/D. Cupolo
همراهان کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوریخواه خلق ترکیه کیلومترها فاصله را از آنکارا تا استانبول گاهی در باران و گاهی در دمای ۴۵ درجه در اعتراض به سیاست‌های رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور در نوردیدند. قلیچداراوغلو در بیانیه‌ای دولت ترکیه را به پایمال کردن عدالت، از بین بردن استقلال دستگاه قضایی و حاکمیت خودسرانه در سراسر کشور متهم کرده است.
عکس: DW/D. Cupolo
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه کمال قلیچداراوغلو را متهم کرده که با این راهپیمایی از "تروریسم" حمایت کرده است. اردوغان خطاب به راهپیمایان گفت: «شما چه فرقی با کودتاچیان ۱۵ ژوئیه دارید؟»
عکس: DW/D. Cupolo
پس از شروع "راهپیمایی عدالت" مردم دسته دسته به آن محلق شدند. زمانی که این حرکت به استانبول رسید ۴۵هزار نفر آن را همراهی می‌کردند. وقتی که راهپیمایی از یک منطقه صنعتی در این شهر رد می‌شد کارگران از پنجره‌ها و طبقات محل کار خود برای راهپیمایان دست زده و تشویقشان می‌کردند.
عکس: DW/D. Cupolo
ویصل قلیچ، مردی ۶۵ ساله که در "راهپیمایی عدالت" شرکت کرده می‌گوید، به نفع احزاب محافظه‌کار رأی می‌داده تا این که پسرش سال گذشته بعد از کودتای نافرجام ترکیه زندانی شد. پسرش یک سال زندان است بی‌آنکه علیه او اعلام جرم شود. قلیچ می‌گوید: «من عدالت می‌خواهم و بیرون آمده‌ام تا از این راهپیمایی حمایت کنم.»
عکس: DW/D. Cupolo
هنگامی که کمال قلیچداراوغلو اعلام کرد، در اعتراض به سیاست‌های رئیس‌جمهور ترکیه از آنکارا تا استانبول را خواهد پیمود کسی او را جدی نگرفت، مسخره‌اش کرده و گفتند: «راه برو، عمو کمال.» رجب طیب اردوغان این حرکت را ایده "ناپخته" حزب جمهوریخواه خواند. اما بعد از این که این حرکت دهها هزار نفر را همراه خود کرد اردوغان فهمید که با مشکلی جدی روبرو شده است.
عکس: DW/D. Cupolo
ناظران "راهپیمایی عدالت" را حرکتی مشابه "راهپیمایی نمک" در هند در سال ۱۹۳۰ در دوران گاندی می‌‌دانند. این راهپیمایی در آن زمان با حضور ماهاتما گاندی، رهبر سیاسی و معنوی وقت هند انجام شد و هدف آن به دست آوردن استقلال هند از استعمار بریتانیا بود.
عکس: DW/D. Cupolo
عیسی آقاجیک، یکی از تظاهرکنندگان در مورد دستاوردهای این راهپیمایی می‌گوید: «قلیچداراوغلو با این اقدام خود را به عنوان رهبر مخالفان تثبیت می‌کند. دوم آن که حزب جمهوریخواه خلق طبق رسالت تاریخی‌اش به سوی مردم باز‌می‌گردد. و سرانجام آن که او مردم ترکیه را متحد و حس عدالت‌جویی این حزب را تقویت کرده است.»
