در سه ماهه نخست سال جاری، بیش از ۸۵۰۰ پناهجو خاک آلمان را ترک کردند. رقمی کمتر از بازه زمانی مشابه سال گذشته، ولی دو برابر میزان سال ۲۰۱۵.

حال آلمان یک سایت اینترنتی برای کمک به این دسته از پناهجویان راه‌اندازی کرده است. سایتی به نام„returning from Germany" که هدفش اطلاع‌رسانی به کسانی است که به هر دلیلی بازگشت به زادگاهشان را بر زندگی در آلمان ترجیح داده‌اند.

رنج زندگی در غربت

سانلا سلیماگیج مشاور آن دسته از پناهجویانی است که خواستار بازگشت به کشورشان هستند. خودش می‌گوید، خودم هم نمی‌دانم که چه کسی پشت در اتاق کار من، منتظر دریافت مشاوره است.

ممکن است این پناهجوی مایل به بازگشت به وطن، یک جوان افغان باشد که قادر به تحمل رنج زندگی در غربت نبوده، یا یک مهندس ۳۵ ساله که دوست‌دخترش برایش اولتیماتوم تعیین کرده که اگر برنگردد، رابطه‌شان قطع خواهد شد.

تصمیم به بازگشت، تصمیم ساده‌ای نیست. راهی که پناهجو برای رسیدن به آلمان طی کرده، راهی پر مخاطره بوده است. فرد پناهجو یا از جنگ گریخته است یا از نبود چشم‌اندازی امیدبخش. دل به دریا زده است، خطرها کرده، از جان و مال مایه گذاشته تا خود را به آلمان برساند. حال پس از چند ماه یا حتی چند سال زندگی در آلمان، تصمیم می‌گیرد به زادگاه خود بازگردد.

اما روند بررسی پرونده‌های پناهندگی نیز روندی طولانی و پر پیچ و خم است. گاهی دریافت پاسخ منفی باعث می‌شود که این دسته از پناهجویان از ترس خروج اجباری از آلمان، گزینه بازگشت داوطلبانه را در پیش بگیرند. برخی دیگر هم با زندگی در آلمان نمی‌توانند کنار بیایند.

این مشاور پناهجویان می‌گوید، هر کسی که به آلمان می‌آید، هم برای آمدنش و هم حال برای ترک آلمان داستان و انگیزه‌های شخصی خود را دارد.

سال گذشته ۵۵ هزار نفر از متقاضیان پناهندگی تصمیم به بازگشت گرفتند. شمار متقاضیان پناهندگی در سال ۲۰۱۵ چنان زیاد بود که هم برای مسئولان آلمان رسیدگی به پرونده‌ها را زمان‌بر و دشوار ساخت و هم برای متقاضیان تحمل این دوره طولانی بلاتکلیفی را.

بسیاری از ایالت‌های آلمان هم با سیاست عمومی دولت در زمینه بازگرداندن اجباری پناهجویان همراهی نمی‌کنند. به باور آن‌ها زمینه‌های بازگشت پناهجویان به افغانستان فراهم نیست و این کشور به علت جنگ داخلی و تداوم ‌ناآرامی‌ها در وضعیتی نیست که بتوان پناهجویان را وادار به بازگشت به آن کشور کرد.

از این رو، دولت آلمان تصمیمم گرفته است با حمایت و پشتیبانی مالی و همچنین با دادن مشاوره و اطلاع‌رسانی از طریق سایت یادشده، زمینه‌های بازگشت داوطلبانه پناهجویان را فراهم آورد.

یکی از مسئولان وزارت کشور آلمان، اوله شرودر، بر این باور است که بازگشت داوطلبانه و بازگرداندن اجباری پناهجویان باید به‌مثابه دو سیاست مکمل عمل کنند. پناهجویان تنها زمانی که خطر برگرداندن وجود داشته باشد، تن به بازگشت داوطلبانه می‌دهند.

تشدید قوانین پناهندگی

دولت آلمان برای کاهش شمار پناهجویان قوانین پناهندگی را تشدید کرده است. ائتلاف بزرگ حاکم بر آلمان با دنبال کردن این سیاست، زمینه‌های اخراج شمار بیشتری از پناهجویان را فراهم آورده است. به عنوان نمونه، در سه ماهه نخست سال جاری، درخواست پناهندگی ۶۹۳۹ نفر رد شده است. در مدت‌زمان مشابه سال ۲۰۱۵، تعداد کسانی که درخواست پناهندگی‌شان رد شده بود، ۳۳۲۷ نفر بود.

تشدید قوانین و کاسته شدن شانس دریافت پناهندگی نیز یکی از دلایل دیگری است که از یکسو باعث کاهش شمار متقاضیان پناهندگی شده و از سوی دیگر باعث تصمیم پناهجویان به بازگشت داوطلبانه می‌شود.