عبدالوحید فیاضی، سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، گفته است که این کمیسیون موضوع خروج ۱۰ هزار و ۵۰۰ دانشجو از کشور در سال ۱۳۹۲ را در دستور کار قرار داده است. این نماینده مجلس عامل اصلی ترک کشور از سوی دانشجویان را "سختگیری‌های زیادی" عنوان کرده است که دانشجویان برای ورود به مقاطع تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های داخل کشور با آن روبرو هستند.

عبدالوحید فیاضی افزون بر محدودیت‌های پذیرش در مقاطع تحصیلات تکمیلی، عدم وجود برخی رشته‌ها در دانشگاه‌های داخل کشور را نیز دیگر عامل دخیل در خروج دانشجویان از ایران و ادامه تحصیل در کشورهای دیگر دانسته است.

به گفته وی، خروج دانشجویان علاوه بر خروج ارز از کشور، موجب "تأثیرپذیری فرهنگی آنها در زمان حضور در خارج از کشور" نیز می‌شود.

وی از همین رو بر نقش سیاست‌های وزارت علوم در میزان کاهش یا افزایش خروج دانشجویان از کشور تأکید کرده است: «وزارت علوم باید سیاست‌های جدیدی داشته باشد تا این مشکلات در بین جوانان خواهان تحصیل به وجود نیاید.»

معضلی با سابقه

مهاجرت نخبگان یکی از معضلات باسابقه در ایران به شمار می‌رود. رضا فرجی دانا، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، دی‌ماه سال گذشته هزینه تربیت یک نخبه در ایران را با توجه به محاسبات دهه ۱۳۷۰ شمسی یک میلیون دلار برآورد کرد.

او با اشاره به آمار جهانی خروج سالانه ۱۵۰ هزار نخبه از ایران، گفت چنانچه این آمار صحت داشته باشند، "ایران هر سال ۱۵۰ میلیارد دلار به غرب کمک می‌کند."

آمریکا و کانادا دو مقصد اصلی دانشجویان ایرانی برای ادامه تحصیل به شمار می‌روند. صندوق بین‌المللی پول در گزارشی در سال ۲۰۰۹ میزان مهاجرت سالانه نیروهای آموزش دیده از ایران را ۱۸۰ هزار تن برآورد کرد. بر اساس این گزارش، تنها بیش از ۲۵۰ هزار مهندس و پزشک ایرانی در آمریکا زندگی می‌کنند.

مقامات ایرانی همواره "فرار مغزها" از کشور را رد کرده و از این معضل به عنوان مهاجرت نخبگان یاد می‌کنند. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در یکی از سخنرانی‌های خود مهاجرت نخبگان را ناشی از "وعده‌های خارجی با انگیزه معارضه با جمهوری اسلامی" خوانده بود.

محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور پیشین ایران نیز در نخستین دوره ریاست‌جمهوری خود "فرار مغزها" را "تعبیر غلط" دانسته و با رد این موضوع گفته بود: «ما فرار مغزها نداریم.»