اگرچه ایران بارها از سوریه به عنوان خط قرمز خود یاد کرده و گفته که از متحد استراتژیک خود همه‌گونه حمایتی خواهد کرد، اما ظاهرا بخش مهمی از حکومت ایران از آن حد از عقلانیت برخوردار است که به موقع پا را از باتلاق جنگ سوریه بیرون بکشد.

سخنان حسن روحانی که گفته است ایران مواد غذایی و کمک دارویی می‌دهد و «جمهوری اسلامی ایران هر گونه اقدام علیه سوریه را نه تنها به ضرر منطقه بلکه به ضرر دوستان آمریکا نیز می‌داند»، موضع روشنی است دال بر این تحلیل‌ها.

حرف‌های منتسب به هاشمی رفسنجانی نیز اگر واقعیت داشته باشد، از نظر برخی تحلیلگران می‌تواند حامل پیامی به خارج باشد و مصرف داخلی هم داشته باشد. این پیام که «وضع ما خراب‌تر از آن است که خود را وارد معرکه‌» کنیم.

به ویژه که علی مطهری، نماينده اصولگرای نیز سخنانی را که به اکبر هاشمی رفسنجانی منتسب شده تاييد می‌کند، با این تاکید که اظهارات وی به معنای صدور مجوز حمله به سوريه نيست. رفسنجانی در نواری که به او نسبت داده شده می‌گوید، حکومت سوریه علیه مردم خودش سلاح شیمیایی به کار برده و چنین حکومتی نمی‌تواند عاقبت خوشی داشته باشد.

با این حال کم نیستند در مجلس ایران نمایندگانی که حاضرند برای «سوریه جانفشانی کنند». روشن نیست منظور از «جانفشانی برای برادران سوری» چیست و تا کجا پیش خواهد رفت. درعین حال که معلوم نیست این جانفشانی را چه کسانی باید بر عهده گیرند؟ سپاه قدس؟ خود ۱۷۰ نمایند‌ه‌ای که بیانیه داده و مدعی شده‌اند؟ مردم ایران؟ حزب‌الله لبنان؟ اگر ایران درگیر شود، چه آینده‌ای در انتظارش است؟ وبالاخره این که آمریکا با «حمله محدود» به سوریه چه پیامی به ایران می‌دهد؟

در گفتگویی با مهدی طلعتی، استاد علوم سیاسی در سوئیس به این سوالات پرداختیم.

مهدی طلعتی معتقد است که بازخورد و تأثیر مواضعی نظیر بیانیه ۱۷۰ نماینده مجلس در منطقه و در جهان به ضرر جمهوری اسلامی خواهد بود. مضاف بر ‌آن‌که این سخنان صرفاً جنبه شعاری دارد و به نظر او به حوزه عمل کشیده نخواهد شد.

او بر این نکته انگشت می‌گذارد که جمهوری اسلامی از نظر اقتصادی در وضعیتی نیست که بتواند واکنش نشان دهد. از این گذشته «به دلیل شرایط داخلی‌اش تسامح زیادی نشان داد که فردی انتخاب شود که وجهه ایران را در جامعه بین‌المللی تا حدودی بهبود دهد. بنابراین غیرممکن است تصمیمی گرفته شود که پیامدش کشیده شدن دامنه جنگ از سوریه به ایران باشد.»

مهدی طلعتی با اشاره به نقش سپاه می‌گوید که «سپاه با توجه به پایین آمدن درآمدهای اقتصادی ایران، درآمدهای ناشی از فروش نفت، منابع مالی لازم را برای دخالت گسترده ندارد.»

ولی آیا این امکان وجود دارد که ایران بخواهد با استفاده از اهرمی مانند حزب‌الله وارد معرکه شود؟ چنین تلاشی با توجه به این که خود حزب‌الله ظاهرا تمایلی به «قربانی» شدن در بحران موجود را ندارد، ثمری خواهد داشت؟

به نظر این استاد علوم سیاسی، این دیپلماسی از سوی جمهوری اسلامی چندان عقلایی به نظر نمی‌رسد: «در واقع حزب‌الله یکی از استراتژیک‌ترین متحدین ایران در منطقه است و خرج کردنش به این سرعت در تنش‌ها و مناقشات منطقه‌ای چندان به صلاح نیست. خود حزب‌الله هم با توجه به اینکه این مناقشه ماهیت‌اش به سمت مناقشه‌ای مذهبی و قومی کشیده شده، در داخل لبنان با مشکلات زیادی روبرو است و در واقع هر نوع کشاندن نیروهایش به سوریه، فضا را برای مخالفان حزب‌الله در داخل لبنان تقویت خواهد کرد.»

مهدی طلعتی می‌گوید حزب‌الله نمی‌تواند در چند جبهه بجنگد. نه توانایی مالی‌اش را دارد و نه توانایی لجستیکی‌اش را: «این را هم باید در نظر بگیریم که با ضربه‌ خوردن وسیع نظامی حکومت بشار اسد بخش‌های لجستیک تغذیه حزب‌الله هم کارایی‌شان از دست خواهند داد. بنابراین من فکر نمی‌کنم که ایران این قضایا را نداند و حاضر باشد که حزب‌الله را در این قضیه قربانی کند.»

او احتمال می‌دهد که ایران تا آنجا که بتواند مواضع‌اش را به مواضع روسیه و به مواضع گروه‌های ضد جنگ و دولت‌هایی که مخالف ضد جنگ هستند نزدیک‌تر خواهد کرد. به نظر مهدی طلعتی، بررسی رفتار جمهوری اسلامی در ۳۰ سال گذشته نشان می‌دهد که هیچ گاه کاری نکرده است که بحران به داخل ایران کشیده شود: «همان طور که دیده‌ایم بحران‌های وسیعی داخل منطقه بوده است. مثل بحران عراق، بحران افغانستان و مسائل دیگر ولی حکومت همیشه این عقلانیت را داشته است که مانع از این شود که شعله‌های این بحران‌ها به داخل ایران کشیده شود. در این قضیه هم به نظر من حکومت ایران کمال احتیاط را از خودش نشان خواهد داد.»

پیام آمریکا به ایران

هرکجا سخن از حمله به سوریه است، پای ایران هم به میان کشیده می‌شود. آمریکا و اسرائیل بارها تاکید کرده‌اند که عدم برخورد قاطع با سوریه، علامتی نامناسب به ایران است.

مهدی طلعتی معتقد است که آمریکا با حمله به سوریه می‌خواهد پیامی دهد به «تمام کسانی که می‌توانند در منطقه نفوذ داشته باشند، تأثیر بگذارند و یا اخلال ایجاد کنند.اما قطعاً آمریکا گوشه چشمی هم به مذاکرات آتی دارد که احتمالاً میان ایران و آمریکا صورت خواهد گرفت. زیرا یکی از مسائلی که آمریکا تقریباً دست پایین را در آن داشت، مسائل سوریه بود. حالا اگر مسائل سوریه به نفع آمریکا تغییر جهت دهد، در مذاکرات آینده قاعدتاً ایران از موضع پایین‌تر از مسائل منطقه‌ای گفت‌وگو خواهد کرد و این هم به نظر من یکی از مسائلی‌ست که آمریکا دنبالش است.»

فلج شدن ایران در صورت گره زدن خود به سرنوشت سوریه؟

به نظر مهدی طلعتی هر قدر میزان درگیری دولت روحانی در این بحران کمتر باشد، تأثیر این مناقشات در حکومت فعلی ایران کمتر خواهد بود و حکومت خواهد توانست با فراغ بال بیشتری با توجه به مسائل داخلی و مشکلاتی که وجود دارد حرکت کند. «اما اگر ایران واقعاً درگیر شود، که امیدوارم چنین قضیه‌ای پیش نیاید، این تأثیر زیاد خواهد بود و علاوه بر مشکلات عدیده‌ای که در داخل کشور وجود دارد، مشکلات بسیار زیادی هم از خارج، علاوه بر آن مشکلاتی که وجود دارد، تحمیل خواهد شد و اصولاً حکومت را کاملاً فلج خواهد کرد.»