حمیدرضا کاتوزیان، رییس کمیسیون انرژی مجلس با انتقاد از سرعت پیشرفت فازهای پارس جنوبی می‌گوید کمیسیون انرژی مجلس در مورد وضعیت پیشرفت فازهای جنوبی گزارشی را به مسئولان ذی‌ربط ارائه خواهد کرد.

میدان گازی پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان است که در خلیج فارس واقع شده‌است. این میدان گازی میان ایران و قطر مشترک است.

پایگاه اطلاع‌رسانی دولت ایران، روز ۲۵ خرداد ۱۳۸۹ گزارش داد که در مراسمی با حضور محمود احمدی‌نژاد در عسلویه، قرارداد طرح توسعه ۶ فاز پارس جنوبی با ظرفیت تولید روزانه ۲۰۰ میلیون مترمكعب گاز و سرمایه‌گذاری حدود ۲۱ میلیارد دلار، میان شركت ملی نفت ایران و شركت‌های ایرانی امضا شد.

قرارگاه خاتم الانبیا، وابسته به سپاه پاسداران ایران و برخی شركت‏هایی که منتقدان آنها را "شبه خصوصی" می‌نامند، جایگزین شركتهای نفتی بین‌المللی شدند. قرار بود که این پروژه‌ها ظرف ۳۵ ماه به اتمام برسند.

احمد قلعه‌بانی، معاون وزیر نفت ایران اواخر آبان‌ماه سال جاری در مصاحبه با خبرگزاری مهر پیش‌بینی کرد که "بدون حضور خارجی‌ها توسعه فازهای باقی مانده در مدت ۳۵ ماه امکان پذیر باشد."

اما کاتوزیان در مصاحبه روز ۶ آذر (۲۷ نوامبر) خود با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با اشاره به اینکه طبق پیش‌بینی‌های انجام شده در حال حاضر فازهای پارس جنوبی باید ۲۵ درصد پیشرفت داشته باشد گفت: «با گذشت ۸ ماه از تاریخ اولیه این امر رخ نداده و پیشرفت چندانی نداشته است.»

وی افزود: «بررسی‌های کمیسیون مشخص کرده که نه تنها تکمیل این فازها پیشرفت چندانی نداشته، بلکه حتی بعضی از فازها به‌اندازه نیم درصد نیز پیشرفت نکرده است.»

در همین حال علی اکبر محرابیان، وزیر صنایع و معادن ایران ۲۰ آبان ماه در بازدید از برخی از فازهای پارس جنوبی، توسعه فازهای پارس جنوبی به طور همزمان را نمونه ای از "استقلال کامل" و "الگوی بسیار مناسبی برای نشان دادن خیزش عظیم صنعتی ایران" خوانده است.

روزهای طلایی پارس جنوبی

پروژه‌ی پارس جنوبی در ۱۳۷۶ و در دولت محمد خاتمی آغاز شد. سیاست تنش‌زدایی دولت‌های هفتم و هشتم توانست شرکت بین‌المللی زیادی را به مشارکت در این پروژه ترغیب کند. شل، انی و رپسول در اکثر پروژه‌های نفتی ایران سرمایه‌گذاری‌ می‌کردند.

طی سال‌های ۱۳۷۶تا ۱۳۸۳ حدود ۱۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و بخش تولید صنعت پتروشیمی انجام شد که ۷۱ درصد آن از تسهیلات خارجی بود.

بهره‌برداری از فازهای ۱ تا ۵ پارس‌جنوبی و آغاز فعالیت اجرایی ۸ فاز نیز در سال‌های تا سال ۸۴ انجام شد. همچنین در آن دوران سه فاز در مرحله عقد قرارداد و ۴ فاز نیز در مرحله مناقصه قرار داشت.

سیاست تهاجمی و تاثیر تحریم‌‌ها

دولت محمود احمدی نژاد با شعار «ما می‌توانیم» در سال ۱۳۸۴ پیروز انتخابات ریاست جمهوری شد و در عرصه‌ی خارجی سیاستی را پیش گرفت که منتقدان آن را "تهاجمی و تنش‌زا" می‌دانند. ظاهراَ همین سیاست بود که تحریم‌های بین‌المللی را افزایش داد و موجب شد شرکت‌های بین‌المللی سطح سرمایه‌گذاری و مشارکت در پروژه‌های نفت و گاز ایران را به شدت کاهش دهند.

در پی این تغییرات طرح‌های در دست اجرا با تاخیرهای فراوانی همراه شد و برخلاف پیش‌بینی‌ها، فازهای ۶ تا ۱۰ در موعد مقرر به بهره‌برداری نرسید.همچنین توسعه دیگر فازها نیز با مشکلاتی نظیر انصراف شرکت‌های خارجی مواجه شد. ‌

مشکلات ایران و پیشرفت قطری‌ها

تحریم‌های بین‌المللی توسعه صنعت نفت و گاز ایران را با مشکل کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و دستیابی به تکنولوژی‌های روز دنیا روبرو کرده است.
برای مقابله با این روند، دولت محمود احمدی‌نژاد تصمیم گرفت توسعه هشت فاز پارس‌جنوبی را در مدت ۳۵ ماه توسط یک کنسرسیوم داخلی انجام دهد. اقدامی که از همان ابتدا با تردید‌های فراوان از سوی کارشناسان همراه بود.

وزارت نفت ایران سعی کرد با اتخاذ سیاست تنبیه و تشویق‌، سرعت توسعه فازهای باقیمانده این پروژه افزیش دهد.
میرکاظمی، وزیر نفت ایران اعلام کرد "اگر پیمانکاران عملیات توسعه را یک ماه زودتر از ۳۵ ماه مقرر به پایان رسانند، ۵۰ میلیارد تومان تشویق و اگر یک ماه دیرتر به پایان رسانند، ۵۰ میلیارد تومان جریمه می‌شوند.» سیاستی که به‌نظر می‌رسد چندان موثر نبوده است.

تاخیر در اجرای این فازها از آن جهت اهمیت دارد که پارس‌جنوبی یک حوزه‌ی مشترک میان ایران و قطر است. به هر میزان که ایران در برداشت از این حوزه تاخیر داشته باشد قطر منافع بیشتری را کسب خواهد کرد.

قطر تاکنون توانسته است با ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز خود از سال ۱۹۸۸ از این حوزه که در این کشور به اسم گنبد شمالی قطر شناخته می‌شود‌، برداشت کند.
اما ایران با سرمایه گذاری ۴۰ تا ۷۰ میلیارد دلاری در پارس جنوبی و عسلویه فاصله‌ی زیادی تا میزان برداشت قطری‌ها دارد.

مهدی محسنی
تحریریه: فرید وحیدی