پس از رانده شدن داعش از موصل چه بر سر این شهر خواهد آمد؟ این سوالی است که اذهان را به خود مشغول کرده است. آوارگان شهر به بازگشت دوباره به خانههایشان فکر میکنند، اما دیگران طرحهایی سیاسی دارند.
تبلیغات
سربازان عراقی جاده را مسدود کردهاند و تنها نیروهای امنیتی اجازه رفت و آمد دارند. پشت پاسگاههای بازرسی، ابری از دود بر فراز روستاهای اطراف موصل دیده میشود.
شماری از مردان محلی با کنجکاوی، به عملیات بازپس گیری موصل در دوردست مینگرند. آنها اهالی روستاهای اطراف هستند که دو سال قبل از دست تروریستهای داعش فرار کردهاند. یکی از آنها میگوید: «ارتش از ما خواسته که مراقب باشیم، چون در تونلها و گودالها ممکن است داعشیها مخفی شده باشند.»
آنها در عین حال گلایه میکنند که کسی چیزی در مورد زمان آزادسازی روستاهایشان نمیگوید. آینده هنوز برایشان روشن نیست و نمیدانند کی و تحت چه شرایطی میتوان دوباره به محل زندگی سابق برگشت.
خودگردانی نینوا؛ الگوبرداری از اقلیم کردستان
برخی محافل سیاسی عراق اما طرحهایی برای موصل در سر دارند؛ از جمله اثیل النجیفی، استاندار سابق نینوا.
موصل مرکز استان نینواست و النجفی در سال ۲۰۱۴ جزء کسانی بود که پیش از تصرف شهر به اقلیم کردستان گریخت. حکومت خودمختار کردستان عراق صاحب پارلمان، دولت و ساختارهای امنیتی جداگانهای است. النجیفی اکنون میخواهد برای بازسازی نینوا در فردای پس از رانده شدن داعش، الگویی مشابه اقلیم کردستان را پیاده کند.
به اعتقاد او نینوا باید بخشی از عراق بماند و به قانون اساسی این کشور ملتزم باشد، اما خودمختاری به دست آورد. این سیاستمدار عراقی در این باره میگوید: «ما به چند منطقه خودگردان و مجزا از یکدیگر نیاز داریم که به بخشهای مختلفی چون سنجار یا تل عفر تقسیم شده باشند؛ پیش از همه برای در نظر گرفتن خواست طوایف، اقلیتهای قومی و مذهبی.»
النجیفی رویکرد عربهای سنی در آغاز ورود داعش به موصل را یادآوری میکند و این که آنها در واکنش به تبعیضهای دولت مرکزی شیعه، پشتیبان داعش شدند. او میگوید لازم است با این تجربه، قومیتها و اقلیتهای مذهبی در عراق را از نظر سیاسی تقویت کرد.
گزارش تصویری از عملیات آزاد سازی موصل
نبرد بر سر آزاد سازی موصل ادامه دارد. روستاها و مناطق پیرامونی این شهر یکی پس از دیگری به دست نیروهای ارتش عراق و پیشمرگهها میافتد.
عکس: Reuters/A. Rasheed
آغاز عملیات
حیدر عبادی اعلام کرد که ارتش عراق عملیات بازپسگیری شهر موصل از "دولت اسلامی" (داعش) را آغاز کرده است. موصل که آخرین قرارگاه بزرگ داعش در عراق محسوب میشود، در ژوئن ۲۰۱۴ به تصرف "دولت اسلامی" درآمده بود.
عکس: Getty Images/AFP/A. Al-Rubaye
حرکت زرهپوشها به سوی موصل
رهبری عملیات "موصل" بر عهده ارتش عراق است. این عملیات با مشارکت این ارتش، پیشمرگههای کرد، نیروهای داوطلب سنی، شیعه و مسیحی و همچنین با پشتیبانی هوایی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا صورت میگیرد.
عکس: Getty Images/AFP/A. Al-Rubaye
شروع نبرد آزادسازی موصل
ساعاتی پس از آغاز عملیات آزادسازی موصل، ارتش عراق و پیشمرگههای کرد از نخستین موفقیتها خبر دادند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/K. Mohammed
ادامه نبردها در حومه شهر موصل
چندین موضع دفاعی گروه "دولت اسلامی" در اطراف موصل درهم شکسته و شماری روستا آزاد شدهاند.
عکس: Reuters/A. Jalal
یورش شبانه
عملیات آزادسازی موصل نیمه شب دوشنبه با هجوم واحدهای ارتش عراق از جنوب و نیروهای پیشمرگه از شمال و شرق به سوی موصل، مهمترین شهر زیر کنترل گروه "دولت اسلامی" (داعش) در عراق آغاز شد.
عکس: Reuters/A. Lashkari
اولین موفقیتها
پیش از ظهر دوشنبه (۱۷ اکتبر/ ۲۶ مهر) گزارشهایی از نخستین موفقیتها در این عملیات انتشار یافت.
عکس: Reuters/A. Rasheed
بیانیه ارتش عراق ساعاتی پس از آغاز حمله
ارتش عراق در بیانیهای اعلام کرد که چندین موضع دفاعی گروه داعش را درهم شکسته است.
عکس: Reuters/A. Rasheed
آزادسازی روستاها
پیشمرگان کرد نیز در همان نخستین ساعات حمله اعلام کردند که ۷ روستا را در شرق موصل از کنترل داعش خارج ساختهاند. پیشمرگان کرد همچنین میگویند چندین حمله داعش با خودروهای بمبگذاری شده را خنثی کردهاند.
عکس: Reuters/A. Rasheed
بزرگترین عملیات نظامی ۱۳ سال گذشته
براساس گزارشها، عملیات آزادسازی موصل بزرگترین عملیات نظامی از هنگام حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ است.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Jalil
حملهای گسترده
بیش از ۴ هزار نیروی پیشمرگه و نزدیک به ۳۰ هزار نفر از نیروهای ارتش عراق در این عملیات شرکت دارند.
عکس: picture-alliance/AP Photo
حمایت دیگر نیروها از نبرد پیشمرگهها و ارتش عراق
پیشمرگان کرد از سوی چندین هزار نیروی داوطلب سنی و گروه موسوم به "حشد الوطنی" حمایت میشوند. گفته میشود جبهه عملیات شمال و شرق موصل که کردها هدایت آن را بر عهده دارند نزدیک به ۱۵ هزار نیرو در اختیار دارد.
عکس: picture-alliance/AP Photo
نگرانیهای اولیه
در روزهای گذشته اختلافات زیادی بر سر نیروهای شرکتکننده در عملیات آزادسازی موصل وجود داشت. مهمترین نگرانیها درباره حضور شبهنظامیان شیعی موسوم به "حشد شعبی" بود که در عملیات آزادسازی فلوجه سابقه بدی برای خود بهجا گذاشتهاند.
عکس: picture-alliance/AP Photo
این بار موضوع فرق میکرد
این نگرانیها از سوی سنیها و کردهای عراق و متحدان آنها مانند ترکیه و عربستان مطرح میشد. ظاهرا "حشد شعبی" در خطوط مقدم عملیات حضور ندارد و حیدر عبادی، نخستوزیر عراق قول داده است که تنها نیروهای ارتش عراق وارد شهر شوند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/B. Janssen
آموزش نظامی و تدارکات اولیه
عملیات آزادسازی موصل از پوشش هوایی جنگندههای ائتلاف بینالمللی علیه داعش به رهبری آمریکا برخوردار است. این ائتلاف بیش از ۵۰ هزار نیروی عراقی را برای مبارزه با گروه "دولت اسلامی" آموزش داده است.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Jalil
حمایتهای بینالمللی
اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا پس از آغاز حمله به موصل اعلام کرد عملیات آزادسازی موصل نقطه عطفی در مبازه با گروه "دولت اسلامی" (داعش) است. او تاکید کرد: «ما باور داریم که با همکاری نیروهای عراق، دشمن مشترکمان را شکست داده و خشونت و بیرحمی داعش پایان خواهد یافت.»
عکس: picture-alliance/AA/E. Yorulmaz
کنترل موصل توسط چندهزار داعشی
نیروی عملیاتی داعش در شهر موصل بین ۳ تا ۵ هزار نفر برآورده شده است. این گروه در مناطقی از اطراف شهر خندق ساخته و مناطقی به ویژه در شرق موصل را مینگذاری کرده است. موصل از تابستان ۲۰۱۴ در کنترل گروه داعش است.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Dicenzo
نگرانی از سیل افراد بیخانمان
در موصل بین یک میلیون و ۲۰۰هزار تا یک و نیم میلیون نفر زندگی میکنند و سازمانهای بینالمللی امدادی پیشبینی کردهاند که عملیات آزادسازی این شهر صدها هزار آواره و بیخانمان بر جای بگذارد.
عکس: Reuters/A. Lashkari
مشکل آوارگان جنگی
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل میگوید جنگ علیه داعش برای آزادسازی موصل ممکن است به آواره شدن یک میلیون انسان منجر شود که ۷۰۰ هزار نفر آنها به کمکهای بشردوستانه محتاج خواهند شد.
عکس: picture-alliance/AP Photo
تهدید نیروهای داعش
مسئول امور کمکهای اضطراری سازمان ملل میگوید خانوادههای زیادی در تلاش برای فرار از منطقه جنگ ممکن است هدف تکتیراندازان داعش قرار گیرند یا هزاران نفر از ساکنان شهر به عنوان سپر انسانی به گروگان گرفته شوند.
عکس: picture-alliance/abaca/Y. Keles
جنگی طولانی؟
عملیات آزادسازی موصل ممکن است هفتهها ادامه یابد. علیرغم موفقیتهای اولیه، ارزیابی دقیقی از چند و چون نبرد طرفین وجود ندارد.
عکس: picture-alliance/AP Photo/B. Janssen
نبرد با داعش و حمایت ائتلاف بینالمللی
فرمانده جدید نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه گفته علمیات آزادسازی موصل طولانی و سخت خواهد بود. با اینحال او تاکید کرده نیروهای عراقی برای چنین علمیاتی آمادهاند و ائتلاف بینالمللی نیز در کنار آنها خواهند بود.
عکس: Getty Images/AFP/A. Al-Rubaye
عکس 211 | 21
هراس از تجزیه و شکاف
ایجاد منطقه خودگردان در قانون اساسی عراق مجاز شمرده شده است. با این همه، بسیاری از شیعیان این کشور که در حوزههای کلان سیاسی سیطره دارند، میترسند که خودگردانی برخی استانها به تجزیه کشور بیانجامد. همین حالا و با وجودی که موصل هنوز آزاد نشده، گروهی شبهنظامی با نام "نگهبانان نینوا" تشکیل شده که مستقل از دولت مرکزی عمل میکند.
این گروه زیر نظر النجیفی راهاندازی شده است. او میگوید: «افراد ما توسط نظامیان ترکیه آموزش دیدهاند و سربازان ترک هنوز در منطقه هستند. ما هنوز پایگاهی در بعشیقه داریم که به نفرات ما تعلیم میدهند.»
النجیفی در حالی از آینده نینوا سخن میگوید که دادگاهی در بغداد به تازگی برای او حکم جلب صادر کرده است.
او متهم است به "جاسوسی برای یک دولت بیگانه" و این که امکان استقرار نیروهای ترکیه در عراق را فراهم کرده است.
النجیفی این اتهام را ناشی از یک سوءتفاهم میداند و تاکید میکند که نیروهای ترکیه یا به تعلیم رزمندگان کرد مشغول هستند و یا آن که در کنار پیشمرگهها از شهر در برابر داعش دفاع میکنند. او در این باره میگوید: «با آموزشدهندگان هیچ مشکلی در کار نیست، زیرا آنها با اجازه رئیس دولت مرکزی به این کشور آمدهاند، اما در مورد سربازانی که میجنگند، آنکارا و بغداد باید مشکلات خود را حل کنند و ما نمیخواهیم بخشی از مشکل بشویم.»
کشمکش اردوغان و عبادی
حضور واحدهای نظامی ترکیه در عراق تنشی سنگین بین حیدر عبادی و رجب طیب اردوغان به وجود آورده است. عبادی و بسیاری سیاستمداران عراقی این حضور را نقض حق حاکمیت کشورشان میدانند و معتقدند که ترکیه میخواهد پس از آزادی موصل، در شمال عراق و نزد سنیها صاحب نفوذ و قدرت شود.
دولت شیعه عراق مناسبات نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران دارد؛ نظامی که قویترین رقیب منطقهای ترکیه محسوب میشود.
این قطعی است که آنکارا به همان اندازه که با النجیفی پیوند دارد، مناسباتش با کردهای اقلیم نیز حسنه است. یک سال قبل پارلمان عراق النجیفی را از استانداری نینوا به خاطر سوءتدبیر در زمان پیشروی داعش در سال ۲۰۱۴ از مقام خود برکنار کرد. با این همه النجیفی نفوذ خود را حفظ کرد و شبه نظامیان وابسته به خود را تشکیل داد.
النجیفی میگوید امیدوارست که گروه موسوم به "نگهبانان نینوا" نقشی همانند گارد ملی در حراست از استان ایفا کنند: «این گروه قرار است شکاف بین ارتش عراق و پلیس محلی را پر سازد.»
اما سکنه روستاهای اطراف موصل که به پاسگاههای نظامی با کنجکاوی نگاه میکنند، در مورد طرحهای النجیفی چه فکر میکنند؟ یکی از آنها میگوید این باعث هرج و مرج بیشتر میشود.
یکی دیگر از ساکنان میگوید: «چرا باید منطقه تقسیم شود؟ مسلمانها و مسیحیها از سالیان سال پیش تا کنون بدون هیچ مشکلی با هم در این منطقه زندگی کردهاند. در یک روستا مردم سنی هستند در روستای دیگر شیعه. در یک ده مردم یزیدیاند و در دهی دیگر مسیحی.»
این شهروند عراقی میگوید نباید به ترکیب منطقه دست زد، اگرنه عراق را دیگر نمیتوان شناخت. به اعتقاد او "هر کسی که در صدد چنین تغییراتی است، خائن است."
تصاویر ادامه نبردهای گسترده برای بازپسگیری موصل از داعش
با آغاز عملیات بازپسگیری موصل نیروهای داعش از ساکنان این شهر و روستاهای اطراف آن به عنوان "سپر انسانی" استفاده میکند. جنگجویان "دولت اسلامی" ۲۸۴ مرد و نوجوان پسر از روستاهای نزدیک موصل را به قتل رساندهاند.
عکس: Reuters/Z. Bensemra
چندی است که عملیات پس گرفتن موصل از دست گروه "دولت اسلامی" آغاز شده و این عملیات همچنان ادامه دارد.
عکس: Getty Images/AFP/B. Kilic
به گفته آمریکا و دولت عراق با آغاز عملیات بازپسگیری موصل، داعش از شهروندان این شهر و روستاهای اطراف آن به عنوان "سپر انسانی" استفاده میکند.
عکس: picture-alliance/Zuma Press/B. Feher
روز شنبه ۱ آبان ۱۳۹۵ شبکه خبری سی ان ان با استناد به سرویسهای اطلاعاتی آمریکا گزارش داد که جنگجویان "دولت اسلامی" (داعش) ۲۸۴ مرد و نوجوان پسر از روستاهای نزدیک موصل را در سه نوبت به قتل رساندهاند.
عکس: Reuters/A. Al-Marjani
گروه افراطگرای اسلامی که هنوز شهر موصل را در کنترل خود دارد، پیشتر از کشتهشدگان به عنوان "سپر انسانی" استفاده کرده بود.
عکس: Reuters/A. Al-Marjani
زید رعد الحسین، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل روز جمعه نگرانی خود را نسبت به استفاده "دولت اسلامی" از سپر انسانی ابراز کرده بود.
عکس: Reuters/A. Al-Marjani
به گفته الحسین، این گروه تروریستی ۵۵۰ خانوار از دو روستای نزدیک موصل را به این شهر منتقل کرده تا مانع حملههای هوایی به مواضع خود شود.
عکس: picture alliance/AP Photo/K.Mohammed
به گزارش سازمان ملل تاکنون ۳۹۰۰ نفر موفق به فرار از این شهر شدهاند.
عکس: Getty Images/AFP/Y. Akgul
موصل که آخرین قرارگاه بزرگ داعش در عراق محسوب میشود، در ژوئن ۲۰۱۴ به تصرف "دولت اسلامی" درآمده بود.
عکس: Getty Images/AFP/S. Hamed
رهبری عملیات "موصل" بر عهده ارتش عراق است. این عملیات با مشارکت این ارتش، پیشمرگههای کرد، نیروهای داوطلب سنی، شیعه و مسیحی و همچنین با پشتیبانی هوایی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا صورت میگیرد.
عکس: Reuters/Z. Bensemra
چندین موضع دفاعی گروه "دولت اسلامی" در اطراف موصل درهم شکسته و شماری روستا آزاد شدهاند.
عکس: Reuters/A. Al-Marjani
عملیات آزادسازی موصل نیمه شب دوشنبه با هجوم واحدهای ارتش عراق از جنوب و نیروهای پیشمرگه از شمال و شرق به سوی موصل، مهمترین شهر زیر کنترل گروه "دولت اسلامی" (داعش) در عراق آغاز شد.
عکس: Reuters/A. Lashkari
پیشمرگان کرد نیز در همان نخستین ساعات حمله اعلام کردند که ۷ روستا را در شرق موصل از کنترل داعش خارج ساختهاند.
عکس: picture-alliance/abaca/H. Huseyin
براساس گزارشها، عملیات آزادسازی موصل بزرگترین عملیات نظامی از هنگام حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ است.
عکس: Reuters/G. Tomasevic
بیش از ۴ هزار نیروی پیشمرگه و نزدیک به ۳۰ هزار نفر از نیروهای ارتش عراق در این عملیات شرکت دارند.
عکس: Reuters/A. Rasheed
نیروی عملیاتی داعش در شهر موصل بین ۳ تا ۵ هزار نفر برآورده شده است. این گروه در مناطقی از اطراف شهر خندق ساخته و مناطقی به ویژه در شرق موصل را مینگذاری کرده است.
عکس: DW/F. Neuhof
در موصل بین یک میلیون و ۲۰۰هزار تا یک و نیم میلیون نفر زندگی میکنند و سازمانهای بینالمللی امدادی پیشبینی کردهاند که عملیات آزادسازی این شهر صدها هزار آواره و بیخانمان بر جای بگذارد.
عکس: picture alliance/Zumapress
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل میگوید جنگ علیه داعش برای آزادسازی موصل ممکن است به آواره شدن یک میلیون انسان منجر شود که ۷۰۰ هزار نفر آنها به کمکهای بشردوستانه محتاج خواهند شد.
عکس: picture-alliance/AP Photo/K. Mohammed
عملیات آزادسازی موصل ممکن است هفتهها ادامه یابد. علیرغم موفقیتهای اولیه، ارزیابی دقیقی از چند و چون نبرد طرفین وجود ندارد.