سعد حریری؛ شائبه‌های یک "استعفای اجباری"
۱۳۹۶ آبان ۲۱, یکشنبه
خبرگزاری رویترز در گزارشی تفصیلی به چند و چون سفر سعد حریری به ریاض، استعفای اجباری و زمزمه‌های مبنی بر تصمیم مقامات سعودی برای جایگزینی برادرش بهاء پرداخته است.
در گزارشی که به قلم سه تن از روزنامه‌نگاران این خبرگزاری نوشته شده، از شگفتی‌هایی یاد می‌شود که از همان لحظه فرود هواپیمای سعد حریری در فرودگاه ریاض شروع شدند.
حریری به دیداری رسمی نزد ملک سلمان می‌رفت اما به گفته یک مقام ارشد امنیتی لبنان، هیچیک از شاهزادگان، وزیران یا مقامات رسمی ریاض به استقبال نخست وزیر لبنان نیامده بودند. تلفن او نیز به محض ورود به ریاض، خارج از دسترس بود.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
بحث‌ها و حاشیه‌هایی که این استعفا ایجاد کرده، لبنان را دوباره به خط مقدم تقابل در خاورمیانه تبدیل کرده است: رویارویی میان ایران انقلابی و شیعه و عربستان سعودی پادشاهی و سنی.
رویترز می‌نویسد، رقابت میان این دو قدرت منطقه‌ای در عراق، سوریه و یمن نیز کشمکش‌آفرین بوده است؛ تهران و ریاض، در این سه کشور، پشت یکی از طرفین مناقشه قرار گرفته‌اند. حالا خطر بی‌ثباتی بالای سر لبنان است؛ جایی که عربستان از مدت‌ها پیش در تلاش تضعیف موقعیت حزب‌الله بوده که مورد حمایت مستقیم ایران قرار دارد. تشکیلاتی که اصلی‌ترین قدرت سیاسی لبنان و بخشی از ائتلاف حاکم این کشور است.
بیشتر بخوانید: عربستان: لبنان تحت رهبری حزب‌الله به ما اعلان جنگ کرده است
محافل نزدیک به سعد حریری به رویترز گفته‌اند عربستان سعودی متحد دیرین خود را کنار گذاشت چون عزمی برای مقابله با حزب‌الله نداشت. چند منبع لبنانی دیگر نیز به رویترز گفته‌اند که ریاض می‌خواهد بهاء حریری، برادر بزرگ‌تر سعد را جایگزین او کند. به گفته آنها، از خانواده حریری خواسته شده با بهاء بیعت کنند.
البته عربستان سعودی هر گونه گمانه‌زنی در زمینه وادار شدن حریری به استعفا را رد می‌کند و او را در تصمیم‌گیری مختار می‌داند. تا کنون اما هیچیک از مقامات سعودی در باره این گمانه‌زنی‌ها از جمله طرح جابجایی سعد با برادرش، توضیحی به روزنامه‌نگاران نداده‌اند.
سعد حریری پس از استعفا، هیچ نظری ابراز نکرده است. هیچ نشانی هم از این که او چه زمانی به لبنان بر خواهد گشت، وجود ندارد.
سفری پر از علامت سوال
حریری در تماسی تلفنی شامگاه پنجشنبه دوم نوامبر به ریاض فراخوانده شد تا با ملک سلمان ملاقات کند. او پیش از ترک لبنان به مقامات دولتی گفت که بحث‌هایشان را روز دوشنبه ادامه می‌دهند. حتی به تیم رسانه‌ای خودش نیز اعلام کرد که آخر هفته در شرم‌الشیخ خواهد بود تا با عبدالفتاح سیسی در حاشیه همایش جهانی جوانان گفت‌وگو و دیدار کند.
حریری به خانه‌ای می‌رفت که در ریاض دارد. خانواده بزرگ او اموال و سرمایه زیادی در عربستان دارند. منابع نزدیک به سعد حریری گفته‌اند که او صبح شنبه تماسی تلفنی از سوی یک مقام تشریفاتی عربستان داشت که از او می‌خواست در ملاقاتی با ولیعهد، محمدبن سلمان شرکت کند.
یک منبع مطلع گفته که حریری پیش از آن که متن استعفایش را در تلویزیون قرائت کند، چهار ساعت منتظر ملاقات یاد شده ماند: «آنجا بود که فهمید کلاهش پس معرکه است.»
حریری به طور مداوم به عربستان سر می‌زد. در یکی از سفرهایش که چند روز قبل از این ماجرا بود، محمد بن سلمان ترتیب دیدار او با شماری از مسئولان امنیتی و ثامر ا‌ل‌سبهان، مشاور ارشد ولیعهد در مناسبات با کشورهای عربی را داده بود. یک منبع نزدیک به حریری گفته که او از این سفر با خرسندی و آرامش بازگشت. حتی یک عکس سلفی از صورت‌های متبسم خودش و سبحان را پست کرد.
حریری برای اطرافیانش تعریف کرده بود که ولیعهد عربستان وعده کمک مالی دوباره به ارتش لبنان را داده است. رویترز می‌نویسد، او باور داشت که مقامات سعودی را نسبت به حفظ حزب‌الله برای ثبات لبنان متقاعد کرده است.
ناخشنودی مقامات سعودی
حزب‌الله علاوه بر حضور سیاسی کابینه و مجلس لبنان، بازوی نظامی نیز دارد. تلاش‌های عربستان برای تضعیف این گروه در لبنان در گذشته، به درگیری‌های شدید میان شیعیان و سنی‌ها و قدرت بیشتر حزب‌الله در بیروت منجر شده است. یکی از منابع رویترز که در ملاقات‌‌های حریری با سعودی‌ها حاضر بوده، می‌گوید که او رویارویی با حزب‌الله را مخل ثبات لبنان می‌دانست و شنیدن چنین چیزی خوشایند سعودی‌ها نبود.
به نقل از همین منبع، حریری به سبهان گفته او را مسئول چیزی نکند که فراتر از کنترل خودش یا لبنان است. این منبع اضافه کرده که حریری موقعیت عربستان در قبال حزب‌الله را دستکم گرفت: «برای عربستان این یک نبرد بر سر ادامه موجودیت است. منازعه بر سر سیاه و سفید، در حالی که ما در لبنان به خاکستری عادت کرده‌ایم.»
بیشتر بخوانید: هشدار واشنگتن در مورد جنگ نیابتی در لبنان
میشل عون، رئیس جمهور لبنان، در ملاقات با سفرای خارجی در بیروت گفته که عربستان سعودی حریری را گروگان گرفته است. او درباره بیانیه استعفای سعد حریری گفته است که هر چه او تا کنون گفته یا پس از این بگوید، اعتباری ندارد چون این اظهارات ناشی از وضعیت مشکوک و ناروشن اقامت او در عربستان است.
لحن غیرعادی
حریری در بیانیه استعفایش گفت از کشمکش‌‌آفرینی‌های ایران و حزب‌الله در منطقه بیمناک است و از جهان عرب خواست تا دست مداخله‌جویان را قطع کنند. به گفته یک منبع نزدیک به حریری، این لحن، لحن همیشگی او نبود.
استعفای حریری آن هم در ریاض، پس از بازداشت ۲۰۰ نفر از جمله ۱۱ شاهزاده سعودی به اتهام فساد مالی صورت گرفت. ابتدا گمانه‌زنی شد که استعفای حریری در چارچوب منافع تجاری خانوادگی اوست اما افراد نزدیک به حریری این استعفای اجباری را مقابله ریاض با تهران می‌دانند.
حریری پس از اعلام استعفا، با پادشاه عربستان ملاقات کرده و تصاویری از این ملاقات از تلویزیون پخش شد. او سپس به ابوظبی رفت تا با محمد بن زاید، ولیعهد امارات و نزدیک‌ترین متحد محمد بن سلمان در منطقه دیدار کند. حریری پس از آن به ریاض برگشت و بعد پذیرای سفرای غربی شد.
منابع نزدیک به حریری می‌گویند عربستان سعودی او را در حصر خانگی قرار داده و در تدارک تغییراتی در رهبری جنبش المستقبل لبنان و جانشینی بهاء حریری به جای سعد حریری است.
اما نهاد مشنوق، وزیر کشور لبنان چنین شائبه‌هایی را رد کرده و می‌گوید: «ما گله گوسفند یا یک قطعه زمین نیستیم که مالکیت‌مان به این و آن واگذار شود. در لبنان قدرت سیاسی با انتخابات و موازین قانونی تغییر می‌کند.»
سعد حریری اواخر ۲۰۱۶ به سمت نخست‌وزیر لبنان تعیین شد و در رأس یک کابینه ۳۰ نفری قرار گرفت که برخی از وزیران آن شیعه و به حزب‌الله وابسته بودند. یکی از موفقیت‌های این کابینه این بود که توانست لبنان را از صدمات جنگ داخلی سوریه دور نگه دارد.
اعضای خانواده حریری و چهره‌های سیاسی که با حریری در ریاض تماس داشته‌اند می‌گویند او در پاسخ به هر پرسشی، از جمله این‌که آیا به زودی به بیروت برمی‌گردد تنها می‌گوید: «من حالم خوب است.»