سفر لاوروف به چین با هدف تقویت "همکاری‌های استراتژیک"
۱۴۰۳ فروردین ۲۱, سه‌شنبه
وزیر خارجه روسیه در سفری رسمی وارد پکن شد و با همتای چینی خود دیدار کرد. وزیر خارجه چین گفت که هدف دو کشور "تقویت همکاری استراتژیک" در صحنه جهانی است. به گفته برخی کارشناسان، روسیه موقعیت ضعیف‌تری در روابط دو کشور دارد.
وانگ یی، وزیر خارجه چین و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در پکن، ۹ آوریل ۲۰۲۴عکس: Russian Foreign Ministry via REUTERS
تبلیغات
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه روز سه‌شنبه ۹ آوریل (۲۱ فروردین) در یک سفر دو روزه رسمی وارد پکن شد. به گفته رسانه‌های دولتی روسیه، چین خواهان تقویت "همکاری استراتژیک" با روسیه است.
به گزارش خبرگزاری فرانسه به نقل از رسانه روسی "ریانووستی"، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین گفته است که "پکن و مسکو با هدف همکاری استراتژیک در صحنه جهانی از یکدیگر با قدرت حمایت خواهند کرد".
به گزارش روزنامه دولتی ایزوستیا روسیه، وانگ گفت: «حمایت مردم، منبع پیشرفت در روسیه است. من فکر می‌کنم که مردم روسیه تحت رهبری قدرتمند رئیس جمهور ولادیمیر پوتین، آینده درخشانی خواهند داشت.»
وزیر خارجه چین در گفت‌وگوهای روز سه‌شنبه همچنین گفت چین از "توسعه پرثبات تحت رهبری پوتین حمایت خواهد کرد".
لاوروف از حمایت چین پس از انتخاب مجدد پوتین در مقام ریاست‌جمهوری در ماه گذشته که هیچ رقیبی اجازه ورود به این انتخابات را نیافت، تشکر کرد. بر اساس ویدئویی که ایزوستیا در کانال "تلگرام" منتشر کرد، لاوروف گفت، رئیس جمهور چین، شی جین پینگ در میان اولین کسانی بود که "به رئیس جمهور منتخب پوتین تبریک گفت و ما از دوستان چینی خود برای این حمایت بسیار سپاسگزاریم".
هیأت وزیران خارجه دو کشور چین و روسیه در پی سفر سرگئی لاورف به پکن، ۹ آوریل ۲۰۲۴عکس: Russian Foreign Ministry Press Service via AP/picture alliance
به گفته وانگ، در مذاکرات میان وزیران خارجه دو کشور درباره درگیری‌های اوکراین و همچنین جنگ در نوار غزه نیز بحث شد. او افزود که چین به ایفای "نقش سازنده" در صحنه بین‌المللی ادامه خواهد داد و "هرگز به آتش درگیری‌ها نمی‌افزاید" و هر دو ملت باید در برابر "تفکر جنگ سرد" و در برابر "هژمونی، استبداد و آزار" بایستند.
گفته می‌شود که لاوروف در این ملاقات از تحریم‌های غرب انتقاد کرده و آن را "غیر قانونی" خوانده است. او گفته است که این تحریم‌ها "استانداردهای بین المللی را به شدت نقض می‌کنند."
وزیر خارجه روسیه تاکید کرده که "این نوع سیاست به طور فزاینده‌ای در مورد چین نیز اعمال می‌شود" و غرب مانع از "فرصت‌های توسعه اقتصادی و فناوری" چین می‌شود تا از ورود به یک رقابت اجتناب کند.
روسیه و چین از زمان آغاز حمله تجاوزکارانه روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ روابط خود را عمیق‌تر کرده‌اند. با توجه به افزایش انزوای بین‌المللی مسکو، ناظران می‌گویند روسیه جایگاهی ضعیف‌تر و پکن دست بالا را دارد. چین مدعی است که در جنگ اوکراین موضعی بی‌طرف دارد و به طور رسمی از راه حل سیاسی برای پایان دادن به درگیری‌ها حمایت می‌کند.
روابط تنگاتنگ مسکو و پکن
دو کشور حدود دو سال پیش، کوتاه پیش از حمله ارتش روسیه به اوکراین، دوستی و همکاری عمیق خود را اعلام کردند. جسیکا برلین، کارشناس سیاست خارجی از نهاد "مرکز تحلیل سیاست اروپا" می‌گوید که در این اتحاد، با اینکه روسیه شریک ضعیف‌تر است اما می‌تواند فراتر از گسترش روابط تجاری، از این روابط خود با چین بهره زیادی ببرد.
چین نیز به لحاظ دیپلماتیک، با جایگاه بین‌المللی و پول و قدرت خود، از روسیه حمایت می‌کند. جسیکا برلین می‌گوید: «بسیاری از کشورها، چه در سطح سازمان ملل، چه از نظر دیپلماتیک یا اقتصادی، در موقعیتی نیستند که با صدای بلند بگویند با جنگ روسیه در اوکراین مخالف‌اند زیرا از واکنش چین به اینگونه موضع‌گیری‌ها ترس دارند.»
کمک نظامی چین به روسیه
این در حالی است که دولت کمونیستی و رهبری حزب در پکن، به‌رغم اعلام "بی‌طرفی" خود، از قرار معلوم از روسیه در حمله به اوکراین حمایت می‌کنند. طبق گزارش رسانه‌ها، چین قطعات تفنگ و تانک، سوخت موشک و تصاویر ماهواره‌ای را در اختیار ارتش روسیه قرار داده است.
این یکی از دلایلی است که جنت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا در سفر چند روز پیش خود به چین هشدار داد که مقامات این کشور در حمایت از روسیه در حال "زیاده‌روی" هستند.
یلن گفت: «شرکت‌های چینی نباید از جنگ روسیه حمایت مادی کنند و من این را به صراحت اعلام کردم.»
او افزود: «اگر با این حال، [شرکت‌های چینی] این کار را انجام دهند، پیامد قابل توجهی برای آنها به همراه خواهد داشت.»
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر
امضای توافقنامه راهبردی ایران و چین واکنش‌های بسیاری برانگیخت. ایران در عین حال بخش بسیار کوچکی از سرمایه‌گذاری هنگفت چین در دو دهه اخیر را جذب کرده است. حجم سرمایه‌گذاری چین چقدر و در کدام کشورها بوده است؟
چین بر اساس داده‌های "موسسه امریکن اینترپرایز"، فقط ظرف ۱۵ سال گذشته، ۲ تریلیون و ۱۰۰ میلیارد دلار در همه کشورها سرمایه گذاری کرده است؛ از کشورهای ثروتمند مثل سوئیس و آمریکا گرفته تا کشورهای آفریقایی مانند کنگو.
عکس: picture-alliance/dpa/K.-J. Hildenbrand
سهم ایران از این حجم سرمایه‌گذاری چین فقط ۵۶/ ۲۶ میلیارد دلار بوده که میزان آن در هر دوره پنج ساله تغییر نکرده است؛ یعنی تحریم بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ تاثیر چندانی بر کاهش یا افزایش سرمایه‌گذاری چین در ایران نداشته است. (عکس: کارگران چینی در پروژه آزادراه تهران-شمال)
عکس: farsnews.com
بحران اقتصادی جهانی که سال ۲۰۰۸ شروع شد، فرصت مناسبی برای چین بود تا با عرضه وام‌های کلان، جای پایی در کشورهای جهان، حتی در کشورهای اروپایی باز کند.
عکس: picture-alliance/dpa
چین در سال ۲۰۱۳ طرح بلندپروازانه خود یعنی "راه ابریشم جدید" را کلید زد. این پروژه دو هدف اساسی دارد: ۱) افزایش تولید با مواد خام ارزان و انرژی ارزان ۲) انتقال مواد خام و فروش کالای چینی از طریق گسترش راه‌ها، بندرها، فرودگاه‌ها و خطوط راه آهن.
بنا بر داده‌های "مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی" (CSIS) چین تنها طی شش سال (۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) حدود ۶۲ میلیارد دلار در بخش راه آهن ۳۴ کشور سرمایه‌گذاری کرده است. حضور فعال اقتصادی چین در واقع به معنای گسترش نفوذ سیاسی این کشور هم هست. (عکس: شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۴ در کنار همتای ونزوئلایی خود، نیکلاس مادورو در کاراکاس)
عکس: AFP/Getty Images/L. Ramirez
تصویری از خط آهن باری-مسافری بنگوئلا در آنگولا. این خط از شهر لبیتو در آنگولا شروع و در شهر تنکه در جمهوری دموکراتیک کنگو به پایان می‌رسد. این خط آهن در آنگولا با سرمایه‌گذاری چین احیا شد.
عکس: DW/N. Sul D'Angola
آفریقا با گسترش سریع شهرنشینی روبرو است. حتی کارشناسان می‌گویند که انقلاب چهارم صنعتی در آفریقا رخ می‌دهد. این در حالی است که زیرساخت‌های کافی برای تحقق این تحول هنوز وجود ندارد. چین و هند از این خلا استفاده می‌کنند. (عکس: سرمایه‌گذاری چین در بخش شیلات موزامبیک)
عکس: DW/S. Lutxeque
به نوشته مجله فوربس، چین بزرگترین شریک تجاری آفریقا است و حجم سالانه تبادلات دو طرف به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. بر این اساس، بیش از ۱۰۰ هزار شرکت چینی در آفریقا فعالند. بنا بر داده‌های بخش تحقیقات تجارت چین – آفریقا در دانشگاه جان هاپکینز، بیشترین صادارات از آفریقا به چین در سال ۲۰۱۹ به ترتیب از کشورهای آنگولا، آفریقای جنوبی و جمهوری کنگو صورت گرفته است.
عکس: picture-alliance/Photoshot/Zhang Gaiping
مجله فوربس نوشته است که آفریقا ۲۰ درصد کتان مورد نیاز چین را تامین می‌کند. آفریقا نصف ذخایر منیزیم جهان را هم دارد که در صنعت فولاد به کار می‌رود و جمهوری دموکراتیک کنگو به تنهایی نصف ذخایر تلق جهان را در اختیار دارد. آفریقا همچنان ذخایر قابل توجه کولتان دارد که مورد نیاز صنعت الکترونیک است. چین به همه این منابع نیاز دارد. (عکس: معدن کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو)
عکس: Getty Images/AFP/F. Scoppa
دَن روخِفِن، پژوهشگر هلندی و بنیانگذار مؤسسه معماری "MORE" است. او تألیفات متعددی از جمله در زمینه گسترش شهرنشینی در آفریقا دارد. به گفته او، «در آفریقا هیچ پروژه ساختمانی بلندتر از ۳ طبقه و هیچ راهی طولانی تر از ۳ کیلومتر وجود ندارد که در دست چینی‌ها نباشد.» (عکس: کارگر چینی و محلی در کارگاه ساخت یک اتوبان در اوگاندا)
عکس: Imago
اما در ایران چه اتفاقی خواهد افتاد؟
جزئیات توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین منتشر نشده است. روزنامه "نیویورک تایمز" پیش از این نوشته بود که طرح این توافقنامه را رئیس‌جمهور چین پنج سال پیش (۲۰۱۶) پیشنهاد کرده بوده است. پیش‌نویس این توافقنامه ۴ تیرماه ۱۳۹۹ در پکن به امضا رسید. دو هفته بعد، روزنامه نیویورک تایمز به جزئیات این پیش‌نویس ۱۸ صفحه‌ای دست یافت و آن را منتشر کرد.
عکس: ana.press
"نفت در برابر سرمایه‌گذاری"
به نوشته وبسایت اقتصادی "بلومبرگ"، چین در چارچوب این توافق «۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و در مقابل از ایران با تخفیف زیاد و به‌طور مداوم نفت می‌خرد». چین دقیقا مشابه همین استراتژی را در قاره آفریقا در پیش گرفته است. چین در مقابل بازسازی زیرساخت‌ها، حدود یک‌سوم نفت مورد نیاز خود را از کشورهای آفریقایی وارد می‌کند.
عکس: Mana Neystani
اگر موضوع "سرمایه‌گذاری در برابر نفت ارزان‌قیمت" درست باشد، پکن بخشی از سرمایه‌گذاری خود را از طریق اختلاف قیمت نفت ارزان جبران می‌کند. سود حاصل از سرمایه‌گذاری نیز بخش دیگری از هزینه‌ها را تأمین می‌کند. گسترش حوزه نفوذ چین در منطقه را هم می‌توان به سود اقتصادی افزود. توافقنامه ۲۵ ساله با چین کدام منافع ایران را تأمین می‌کند و چقدر برای ایران از نظر اقتصادی به صرفه است؟
