از آغاز ماه اوت تا امروز، بهای نفت برنت دریای شمال در هر بشکه ۱۲ دلار و بهای نفت غرب آمریکا در هر بشکه ۱۵ دلار کاهش یافته است. روز پنجشنبه این هفته، نفت برنت بشکه‌ای ۱۰۵ دلار و نفت غرب آمریکا بشکه‌ای ۸۱ دلار معامله شد.

این امر می‌تواند شادمانی کشورهای صنعتی و ناخرسندی کشورهای تولید کننده نفت، به ویژه جمهوری اسلامی ایران را برانگیزد. کشورهای صنعتی در ماه ژوئیه امسال مجبور شدند برای کاهش بهای نفت خام بخشی از ذخائر استراتژیک خود را آزاد کنند. به ویژه ایالات متحده آمریکا، با اکراه تن به این کار داد.

اختلاف تحلیل غرب و اوپک

یک ‌ماه پیش، آژانس بین‌المللی انرژی از اوپک خواست که برای جلوگیری از افزایش بیشتر بهای نفت، بر میزان تولید خود بیافزاید. اما این سازمان حاضر به پذیرش این درخواست نشد. اکنون نیز، به رغم کاهش قابل توجه بهای نفت‌خام، میان آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک، هماهنگی به وجود نیامده است. آژانس بین‌المللی انرژی در واقع کشورهای صنعتی را نمایندگی می‌کند، در حالی که اوپک، محل همایش ۱۲ کشور تولیدکننده نفت است که حدود ۴۰ درصد نیاز نفتی جهان را تامین می‌کنند.

اوپک، در تازه‌ترین گزارش خود تقاضای بازار در سال ۲۰۱۱ را روزانه ۱۵۰ هزار بشکه کمتر از آن مقداری برآورد کرده که در ماه ژوئیه پیش‌بینی کرده بود. در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی روز چهارشنبه این هفته اعلام کرد تفاضای نفت تنها روزی ۱۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت.

دلیل کاهش تقاضای نفت، گسترش نگرانی نسبت به بازگشت اقتصاد جهان به یک دوران رکود تازه است. با کاهش رشد اقتصادی کشورهای صنعتی، که افزایش بدهی‌های آمریکا، ایتالیا، یونان، اسپانیا، پرتغال و چند کشور دیگر اروپائی دلیل اصلی آن است، تقاضای نفت نیز کاهش خواهد یافت.

یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه اختلاف محاسبه

میانگین مصرف روزانه نفت جهان را در سال ۲۰۱۱ آژانس بین‌المللی انرژی ۸۹ و نیم میلیون بشکه و اوپک ۸۸ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه پیش‌بینی کرده‌اند. تارنمای نویه‌تسورشه‌تسایتونگ در تحلیلی پیش‌بینی می‌کند که سقوط بهای نفت، لحن آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک را در برابر هم معتدل‌تر خواهد کرد، اما سبب بروز اختلافاتی در پشت درهای بسته اوپک خواهد شد. زیرا این سازمان زیر فشار غرب در ماه ژوئن تولید روزانه خود را ۴۵۰ هزار بشکه افزایش داد و آن را به بیش از ۳۰ میلیون بشکه در روز رساند.»

کاهش بهای نفت می‌تواند دولت احمدی‌نژاد را در سال‌جاری با مشکلات بزرگی روبرو کند. دکتر فریدون خاوند کارشناس اقتصادی مقیم فرانسه، دو روز پیش در گفت‌وگوئی با دویچه وله گفت:«اگر چرخ فعالیت اقتصادی در آمریکا و اروپا و بقیه جاهای دنیا از تحرک بازایستد، طبعا تقاضای نفت کاهش می‌یابد و قیمت آن پائین می‌آید.»

ایران بودجه خود را در سال ۱۳۹۰ بر اساس نفت بشکه‌ای ۸۱ و نیم دلار تنظیم کرده، در حالی که عملا به نفت بشکه‌ای ۱۰۰ دلار نیاز دارد تا بتواند هزینه‌های خود را تامین کند. به این ترتیب، اگر بهای نفت خام ایران به کمتر از بشکه‌ای ۸۱ و نیم دلار برسد، دولت برای بخشی از پرداخت‌های خود با دشواری‌های بزرگی روبرو خواهد شد. البته احمدی‌نژاد چند سال پیش در اوج کاهش بهای نفت اعلام کرده بود که ایران را با نفت بشکه‌ای ۵ دلار هم می‌تواند اداره کند.

JT/AJ