وزیران خارجه ۲۸ کشور عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) روز پنجشنبه، ۲۲ آوریل، در تالین، پایتخت استونی، تشکیل جلسه می‌دهند تا درباره‌ی آینده سلاح‌های اتمی تاکتیکی مستقر در اروپا بحث و رایزنی کنند. دولت آلمان که خواهان اقدام دولت آمریکا به خروج سلاح‌های هسته‌ای از خاک این کشور اروپایی است، امید دارد که کاهش سلاح‌های کوتاه‌برد و میان‌برد اتمی در اروپا به بخشی از مذاکرات جامع در باره‌ی خلع سلاح اتمی تبدیل شود.

خواست برخی کشورها برای برچیده‌شدن سلاح اتمی از اروپا

اما در میان کشورهای عضو ناتو در باره‌ی آینده‌ی سلاح‌های اتمی دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. در حالی که دولت آلمان خواهان بیرون‌بردن نزدیک به ۲۰ بمب اتمی مستقر در این کشور از سوی آمریکاست، دولت واشنگتن برای این موضوع اولویت چندانی قائل نیست. کشورهایی همچون بلژیک، هلند، لوکزامبورگ و نروژ نیز خواهان برچیده‌شدن آخرین سلاح‌های اتمی تاکتیکی آمریکا از اروپا هستند. آمریکا اعلام کرده است که چنین اقدامی تنها زمانی قابل بحث و بررسی است که قراردادی در باره‌ی کاهش سلاح‌های استراتژیک اتمی با روسیه به دست آمده باشد.

نگرانی شرق اروپا

در این میان کشورهایی همچون بریتانیا و فرانسه که خود نیز صاحب سلاح اتمی هستند، به برنامه خلع سلاح اتمی دولت اوباما و طرح جهان عاری از سلاح اتمی او چندان روی خوش نشان نداده‌اند. آنها در مورد امنیت خود و اروپا نقش ویژه‌ای برای سلاح اتمی قائل هستند.

کشورهای اروپای شرقی حضور سلاح‌های اتمی در اروپا را ضمانتی برای مصونیت امنیتی خود در برابر روسیه تلقی می‌کنند. حتی لهستان هم که اینک درگیر بحثی داغ در باره‌ی سود و زیان سلاح اتمی در دکترین امنیت ملی خود است، ترجیح می‌دهد که سلاح‌های اتمی در خاک اروپا حفظ شوند. برخی از سیاستمداران اروپایی این نگرانی را دارند که خروج سلاح‌های اتمی آمریکا از کشوری همچون ترکیه، رهبران این کشور را به صرافت بیاندازد که خود سازنده این نوع سلاح شوند.

در این میان، آندرس فوگ راسموسن، دبیرکل ناتو، با ابراز نگرانی از تشدید اختلافات در درون ناتو، کشورهای عضو را به وحدت و اتفاق نظر فراخوانده است. او می‌گوید، مادام که در جهان سلاح اتمی وجود دارد، ناتو هم به یک قدرت بازدارنده اتمی نیازمند است.

اهمیت بحث دفاع ضد موشکی

از سویی دبیر کل ناتو تاکید دارد که صحبت در مورد بازدارندگی اتمی در ناتو باید با بحث ایجاد یک سیستم دفاع ضد موشکی همراه شود، زیرا تهدید موشکی از سوی کشورهایی همچون ایران را نمی‌توان دست کم گرفت. او امیدوار است که در اجلاس رهبران ناتو در نوامبر در پرتغال، این بحث اهمیتی محوری پیدا کند. هم راسموسن و هم دولت آمریکا تاکید کرده‌اند که ادغام روسیه در طرح دفاع موشکی برای تامین امنیت اروپا و ناتو از اهمیت برخوردار است.

هزینه‌های سنگین ساخت سپر دفاع ضد موشکی، چگونگی تقسیم این هزینه‌ها و سهم کشورهای مختلف در تامین تکنولوژیک و ساختارهای فرماندهی آن، مسائلی هستند که اعضای ناتو در باره‌ی آنها اختلاف دارند. بر سر تحلیل نوع و منشا تهدیدهای متوجه اروپا نیز که سیستم دفاع موشکی را باید بر مبنای آنها توجیه و تولید کرد، میان کشورهای عضو اتفاق نظر وجود ندارد.

ناتو را چگونه باید تعریف کرد؟

یک موضوع دیگر در اجلاس وزرای خارجه ناتو، حوزه عمل و پوشش نظامی و امنیتی ناتو است. شماری از کشورهای عضو مخالف آن هستند که این اتحادیه نظامی و امنیتی ماموریتی جهانی پیدا کند. آنها تاکید دارند که ناتو باید در چارچوب ماده ۵ معاهده‌‌اش محدوده‌ی جغرافیایی خود را صرفاَ قلمرو و حریم کشورهای عضو تعریف کند. استفاده از ناتو به عنوان محملی سیاسی برای گفت‌وگوهای دو سوی اقیانوس (اروپا و آمریکا) نیز طرحی است که در میان شماری از کشورهای ناتو بی‌خریدار نیست.

اجلاس رهبران ناتو در لیسبون در ماه نوامبر قرار است به شماری از این مسائل بپردازد و در باره‌ی آنها تصمیم‌گیری‌کند.

FW/BB