جایزه نوبل پزشکی در سال ۲۰۲۵ مشترکا به دو دانشمند آمریکایی و یک دانشمند ژاپنی تعلق گرفت. به گفته کمیته نوبل کشفیات این دانشمندان زمینهساز توسعه درمانهایی برای سرطان و بیماریهای خودایمنی شده است.
برندگان نوبل پزشکی ۲۰۲۵ از راست به چپ: مری ای. برونکو، فرد رمسدل و شیمون ساکاگوچیعکس: CLAUDIO BRESCIANI/AFP/Getty Images
تبلیغات
مؤسسه کارولیسنکا مستقر در سوئد که وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی را بر عهده دارد، روز دوشنبه ششم اکتبر (۱۴ مهر) مری ای. برانکو و فرد رَمسدل، دو دانشمند آمریکایی و شیمون ساکاگوچی، دانشمند ژاپنی را به دلیل کشفیاتشان در زمینه "تحمل ایمنی محیطی" برنده جایزه نوبل پزشکی در سال ۲۰۲۵ اعلام کرد.
مری برانکو مدیر ارشد برنامهها در مؤسسه زیستشناسی سامانهها در شهر سیاتل است. فرد رمسدل مشاور علمی شرکت "سوناما بایوتراپیوتیکس" در سانفرانسیکو است و دکتر ساکاگوچی نیز در مرکز تحقیقات مرزی ایمنیشناسی در دانشگاه اوساکا ژاپن تدریس میکند.
کمیته نوبل در بیانیهای اعلام کرد کشفیات این دانشمندان "زمینهساز شکلگیری حوزه جدیدی به نام تحمل ایمنی محیطی و موجب توسعه درمانهایی برای سرطان و بیماریهای خودایمنی" شد. در این بیانیه با تقدیر از کشفیات این سه پژوهشگر آمده است: «این دستاوردها همچنین ممکن است به موفقیت بیشتر در پیوند اعضا منجر شود.»
به گفته کمیته نوبل در حال حاضر چندین درمان مبتنی بر تحقیقات این دانشمندان تحت آزمایشهای بالینی قرار دارند.
توماس پرلمن، دبیرکل کمیته نوبل، اعلام کرد او فقط توانسته صبح دوشنبه از طریق تماس تلفنی شخصا این خبر را به دکتر ساکاگوچی اطلاع دهد، اما برای برانکو و رمزدل تنها توانسته پیام صوتی بگذارد.
تحول ایمنی محیطی یکی از مکانیسمهایی است که بدن از طریق آن سیستم ایمنی را از حمله به بافتهای خودی باز میدارد و آن را برای مقابله با عوامل بیگانه متمرکز میسازد. تحقیقات این دانشمندان در این زمینه به سال ۱۹۹۵ باز میگردد. در آن زمان شیمون ساکاگوچی نخستین کشف کلیدی را انجام داد و در سال ۲۰۰۱ نیز برانکو و رمزدل موفق به یک کشف مهم دیگر در این حوزه شدند.
دکتر ساکاگوچی دو سال بعد تمامی این یافتهها را به یکدیگر پیوند داد و پایهگذار درکی جامع از این پدیده شد.
مراسم رسمی اعطای جوایز نوبل دهم دسامبر، همزمان با سالگرد درگذشت آلفرد نوبل، بنیانگذار این جایزه، برگزار میشود. سه برنده جایزه نوبل پزشکی امسال مشترکا مبلغ ۱۱ میلیون کرون (تقریبا ۱.۲ میلیون دلار) را با یکدیگر سهیم خواهند شد.
جوایز نوبل فیزیک به ترتیب در روز سهشنبه هفتم اکتبر، نوبل شیمی روز چهارشنبه و نوبل ادبیات روز پنجشنبه اعلام خواهند شد. جایزه نوبل صلح در روز جمعه و نوبل اقتصاد روز دوشنبه ۱۳ اکتبر اعلام میشود.
زنان دانشمندی که الهامبخش پژوهشگران جوان هستند
بسیاری از زنان دانشمند در عرصههای گوناگون علم به دستاوردهای بزرگی نائل آمدهاند. برخی از آنها هیچگاه مورد قدردانی قرار نگرفتهاند و با این حال به خاطر استقامت و پشتکار علمیشان سرمشق پژوهشگران جوان هستند.
عکس: picture alliance/Mary Evans Picture Library
نخستین برنامهساز رایانه
ایدا لاولیس، ریاضیدان بریتانیایی در سال ۱۸۱۵ به دنیا آمد. پدرش لرد جورج بایرون بود. لاولیس که از نوابغ ریاضی دوران خودش محسوب میشد، در اواسط قرن نوزدهم میلادی یاداشتهایی را ارائه کرد که به برنامهنویسی رایانه شباهت دارد. از این رو غالبا از او به عنوان اولین برنامهساز رایانه نام میبرند. او همچنین چند برنامه برای ماشین تفاضلی و ماشین تحلیلی ببیج (نوعی ماشین حساب) تهیه کرد.
عکس: public domain
دانشمندی بزرگ در دو عرصه
ماری کوری در سال ۱۸۶۷ در ورشو به دنیا آمد و برای تحصیل راهی پاریس شد. او در آنجا به پژوهش در زمینه اشعههای رادیواکتیو پرداخت. کوری اولین زنی بود که به دریافت جایزه نوبل نائل آمد. در سال ۱۹۰۳ نوبل فیزیک به او اعطا شد. ماری کوری در سال ۱۹۱۱ نیز به همراه آنری بکرل به خاطر کشف عناصر رادیوم و پولونیوم نوبل شیمی را دریافت کرد.
عکس: picture alliance/United Archiv
کشف دیانای
روزالیند فرانکلین از دانشمندانی است که شایسته جایزه نوبل بودهاند اما این جایزه را دریافت نکردهاند. این دانشمند بریتانیایی با پژوهشهای خود شرایط لازم را فراهم آورد تا جیمز واتسون و فرانسیس کریک ساختار دیانای را کشف و در نهایت جایزه نوبل را به خاطر دستاوردشان کسب کنند. او در سال ۱۹۵۸ (چهار سال پیش از اهدای نوبل به آنان) بر اثر سرطان درگذشت. بعدها نقش به سزای او در کشف دیانای به اثبات رسید.
عکس: picture-alliance/HIP
متخصص ویتامین و انسولین
دوروتی هاجکین، شیمیدان و زیستشناس بریتانیایی، از همدورههای روازلیند فرانکلین بود. این دو دانشمند در رابطه با پژوهشهای خود با یکدیگر در تماس بودند. هاجکین درباره ساختار مولکولی ویتامین ب ۱۲ تحقیق میکرد و در سال ۱۹۶۴ به عنوان سومین زن در تاریخ موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی شد. او پنج سال بعد نیز توانست ساختار سهبعدی مولکول انسولین را کشف کند.
عکس: picture-alliance/dpa/Leemage
نوبل پزشکی
الیزابت بلکبرن، زیستشناس آمریکایی، در سال ۲۰۰۹ میلادی جایزه نوبل پزشکی را به خاطر پژوهشهایش در زمینه کشف مکانیزم حفاظت تلومر از کروموزمهای خطی دریافت کرد. این جایزه به او و دو دانشمند دیگر به طور همزمان تعلق گرفت. کشف بلکبرن در مورد تلومرها نقشی تعیینکننده در فهم فرایند پیرشدن و همچنین چگونگی به وجود آمدن سرطان داشته است.
عکس: picture-alliance/dpa/S.Merrell
رفتارشناسی شامپانزهها
جین موریس گودال، دانشمند بریتانیایی، چندین دهه از عمر خود را صرف پژوهش درباره زندگی و رفتار شامپانزهها کرد. او به این منظور سالهای زیادی را در پارک ملی تانزانیا به سر برد. برخی از همکاران گودال به او انتقاد میکردند که به جانوران وجههای انسانی میبخشد. اما گودال این انتقادها را بیاساس میدانست و از این رو به فعالیتهای خود در عرصه دفاع از حقوق شامپانزهها ادامه داد.
عکس: picture alliance/Photoshot
استاد عصبشناسی
رینا لوی موتالچینی در سال ۱۹۰۹ در ایتالیا به دنیا آمد. او یهودی بود و به همین خاطر نیز در دوران رژیم موسولینی اجازه تحقیق از او گرفته شد. او علیرغم این به پژوهشهای خود ادامه داد و در اتاق خوابش آزمایشگاهی کوچک به راه انداخت. موتالچینی پس از جنگ جهانی دوم تحقیقات خود درباره چگونگی انتقال اطلاعات از سلولها را دنبال کرد و در سال ۱۹۸۶ به خاطر تلاشها و دستاوردهایش جایزه نوبل پزشکی را دریافت کرد.
عکس: picture-alliance/maxppp/Leemage
عرصه اخترشناسی
ژوسلین بل بورنل دانشمندی بریتانیایی در عرصه اخترفیزیک است. او که در ایرلند شمالی به دنیا آمده، در سال ۱۹۶۷ با کمک رادیوتلسکوپ پیامهایی از اعماق فضا را کشف و ردیابی کرد. تخقیقات او نخست جدی گرفته نشد، اما به سرعت معلوم شد که بورنل اولین ستاره نوترونی را کشف کرده است. در سال ۱۹۷۴ جایزه نوبل به استادراهنمای او داده شد و خود او دست خالی ماند.