سه پرسش درباره طرح سهمرحلهای روحانی برای بازگشت به برجام
۱۴۰۰ اردیبهشت ۱, چهارشنبه
روحانی بار دیگر بر اجرای برجام تاکید کرده و گفته است که ایران اجرای برجام را می‌خواهد، "نه یک کلمه بیش و نه یک کلمه کم". این در حالی است که مذاکرات کارگروه‌ها بر سر لغو تحریم‌ها و اجرای تعهدات برجامی ایران ادامه دارد.
حسن روحانی و طرح سهمرحلهای احیای برجامعکس: Isna
تبلیغات
انتقاد عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه و رئیس هیات ایرانی در اجلاس کمیسیون مشترک برجام در وین از گزارش شبکه خبری "پرس‌تی‌وی"، فرستنده وابسته به صدا و سیمای جمهوری اسلامی حکایت از ناگفته‌های مذاکرات پشت درهای بسته دارد.
حسن روحانی، روز چهارشنبه اول اردیبهشت (۲۱ آوریل) در جلسه هیات دولت از برنامه سهمرحلهای بازگشت به برجام سخن گفته است.
روحانی گفته است ایران برجام می‌خواهد و نه "برجام پلاس". تاکید او بر اجرای سند برجام است. او افزوده که جمهوری اسلامی در راستای رسیدن به توافق با کشورهای ذیربط در توافق هسته‌ای "یک ثانیه وقت" هم تلف نمی‌کند و حتی از عجله ایران برای پیشبرد مذاکرات سخن گفته است.
برنامه سهمرحلهای روحانی
برنامه سهمرحلهای که حسن روحانی امروز از آن سخن گفت، سخن تازه‌ای نداشت. او گفت مرحله اول رفع تحریم‌ها است. او در ارتباط با آنچه "رفع تحریم‌ها" خواند از دیگر کشورهای ذیربط هم کمک خواست.
به باور روحانی، ایران در مرحله دوم و پس از رفع تحریم‌ها باید راستی‌آزمایی کند و در مرحله سوم، به تعهدات برجامی خود باز گردد.
رونمایی از سانتریفیوژهای جدیدعکس: Iranian Presidency Office/WANA/REUTERS
رئیس‌جمهور ایران تاکید کرد که "بله" را باید ایران بگوید. او گفته است: «بعد از اینکه تحریم برداشته شد، ما می‌خواهیم راستی‌آزمایی کنیم و بگوییم تحریم برداشته شد. یعنی بله را ما باید بگوییم و ما از بانک مرکزی، نفت، راه و بقیه وزارتخانه‌ها می‌پرسیم که آیا برداشته شد و همه می‌گویند بله.»
روحانی گفت آنگاه ایران نیز به تعهدات و الزام‌های پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای بازخواهد گشت. آنچه در سخنان روحانی جلب توجه می‌کرد، گزینش کلمات بود.
او از "رفع تحریم‌ها" سخن گفت. گفت ایران به دنبال "زیاده‌خواهی" نیست. تاکید کرد ایران برای رسیدن به توافق "عجله" دارد. روحانی افزود که "راستی‌آزمایی هم خیلی پیچیده نیست.» و به آمریکا اطمینان خاطر داد که ایران خیلی سریع می‌تواند به تعهدات برجامی خود باز گردد.
روحانی گفت: «انبار داریم و تولیدات [هسته‌ای] خود را در انبار می‌گذاریم. اگر لازم باشد، شیر گاز را می‌بندیم و کاری ندارد. این کار بسیار ساده‌ای است که در زمان کوتاه قابل انجام است و در برجام کاملا مشخص است و عین برجام را اجرا و پیاده خواهیم کرد.»
لغو یا تعلیق؟
روحانی در سخنرانی خود در جلسه هیات دولت نسبت به مشاجره لفظی بین عباس عراقچی، رئیس هیأت ایران در مذاکرات احیای برجام و فرستنده "پرس‌تی‌وی" اعلام نظر و موضع نکرد.
در گزارش "پرس‌تی‌وی" به نقل از یکی از دیپلمات‌ها از تعلیق تحریم‌ها از سوی آمریکا سخن رفته بود و نه از لغو تحریم‌ها.
حتی از بازه‌های زمانی تعیین‌شده برای تعلیق تحریم‌ها سخن رفته است. چنین امری نه تنها ابزار کنترل و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تقویت می‌کند، بلکه امکان استفاده از مکانیسم ماشه را نیز در صورت لزوم افزایش می‌دهد.
سه پرسش بی پاسخ
تاکید جمهوری اسلامی و به طور مشخص اظهارات روز چهارشنبه اول اردیبهشت حسن روحانی در جلسه هیات دولت به این چند پرسش امکان طرح می‌دهد.
نخست اینکه اگر موضوع بر سر اجرای سند برجام یا همان توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است، بنابراین کمیسیون مشترک برجام در سه نشست اخیر خود پیرامون چه موضوعی گفت‌وگو کرده است و قرار است در جلسه هفته آینده پیرامون کدام موضوع گفت‌وگوها و مذاکرات ادامه یابد؟
دوم اینکه اگر موضوع بر سر بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است و قرار بر لغو تحریم‌ها است، بنابراین دستورکار کارگروه ویژه تحریم‌ها در وین در حال حاضر کدام است و نمایندگان کشورهای ذیربط در این نشست پیرامون چه موضوعاتی گفت‌وگو می‌کنند؟
و سوم اینکه، اگر بازگشت ایران به تعهدات برجامی سال ۲۰۱۵ خود، آن گونه که حسن روحانی می‌گوید، امری ساده است و می‌تواند به سادگی صورت گیرد، پس کارگروه مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران ظرف دو هفته گذشته مشغول گفت‌وگو بر سر چه مسائلی بوده است و نشست رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با عباس عراقچی پیرامون کدام مسائل دور می‌زده است؟
خروج از برجام و معاملاتی که دود می‌شوند
با امضای دونالد ترامپ، آمریکا از برجام خارج شد. سال گذشته شرکت‌های آلمانی ۵/ ۳ میلیارد یورو به ایران و ۱۱۱ میلیارد یورو به آمریکا صادر کردند. معاملاتی که با خروج آمریکا از برجام به خطر افتاده‌اند در این گزارش تصویری:
عکس: Reuters/J. Ernst
با این امضای دونالد ترامپ، دولت آمریکا نه تنها از توافقنامه اتمی "برجام" خارج شده، بلکه می‌خواهد تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی را نیز بار دیگر از سر گیرد. بدین ترتیب هر شرکتی که با آمریکا و با دلار در سطح جهانی معامله می‌کند در صورتی که با ایران معامله کند، می‌تواند مشمول جریمه سنگینی بشود.
عکس: Reuters/J. Ernst
بسیاری از شرکت‌ها و بخصوص بانک‌ها معنی نقض تحریم‌ها را بخوبی می‌دانند. کومرتس بانک آلمان در سال ۲۰۱۴ مجبور به پرداخت یک میلیارد و پانصد میلیون دلار و گروه "بی ان پی پاریبا" فرانسوی حتی ۹ میلیارد دلار جریمه پرداخت کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
به گزارش اتاق بازرگانی آلمان، ده هزار شرکت آلمانی با ایران رابطه تجاری دارند و ۱۲۰ شرکت این کشور حتی با نیروی کار خود در ایران حضور دارند. آلمان در سال گذشته ۳ و نیم میلیارد یورو به ایران صادرات داشته درحالیکه ارزش صادرات آن به آمریکا بالغ بر ۱۱۱ میلیارد یورو بوده است.
عکس: picture-alliance/dpa/F. Motahari
ایرباس بزرگترین بازنده خروج آمریکا از برجام است. در ژانویه سال ۲۰۱۷ ایران سفارش خرید یکصد فروند هواپیمای ایرباس را به ارزش ۲۳ میلیارد یورو داد. سه فروند هواپیما به ایران تحویل داده شد و حالا آمریکا اجازه صادرات این هواپیما به ایران را لغو کرده است. کمپانی اروپایی ایرباس بخشی از تولیدات خود را در آمریکا تامین می‌کند.
عکس: FARS
کمپانی آمریکایی بوئینگ دو قرارداد با شرکت‌های ایرانی آسمان برای فروش ۳۰ عدد هواپیما به ارزش ۳ میلیارد دلار و نیز قرارداد فروش ۸۰ فروند هواپیما با شرکت ایران ایر به ارزش ۱۶ میلیارد دلار امضا کرد. این سفارش‌ها هیچگاه در تولید لحاظ نشدند و حالا هم دنیس مویلنبرگ، مدیریت بوئینگ، اعلام کرده است که "ما پیرو سیاست دولت آمریکا هستیم".
عکس: picture-alliance/dpa/Stringer
تاریخ اولین حضور زیمنس در ایران به کشیدن خط تلگراف لندن – بمبئی در ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد. جو کایزر، مدیر کمپانی زیمنس، از نخستین مدیران آلمانی بود که در آغاز سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کرد و قراردادهای میلیاردی فروش توربین‌های گازی و مدرنیزه کردن قطارهای ایران را به امضا رساند.
عکس: picture-alliance/dpa/T. Hase
کمپانی هنکل هیچگاه از بازار ایران خارج نشد و به همین دلیل جایگاه قدرتمندی در صنایع تولید شوینده و چسب دارد. "کاسپار رورستد"، مدیر پیشین این کمپانی، در سال ۲۰۱۵ و قبل از "برچیده شده تحریم‌ها" گفته بود: «فروش میلیونی ما در بازار ایران (سه رقم دارد) و به افزایش آن هم خوشبین هستیم.» این کمپانی سال گذشته ۲۰ میلیارد یورو فروش داشته که یک درصد آن از بازار ایران است.
عکس: picture-alliance/dpa/M. Hitij
کمپانی دایملر، ایران خودرو و ماموت در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ قرارداد طولانی مدت تولید کامیون در ایران را به امضا رساندند. دایملر آلمان در سال ۲۰۱۰ سهم خود را در خودروسازی ایران واگذار کرده بود.
عکس: MEHR
کمپانی خودروسازی فولکس واگن هم تصمیم داشت از اواسط سال ۲۰۱۷ میلادی با کمک ایران خودرو و ماموت با مدل‌های تیگوان و پاسات وارد بازار ایران شود. این خودروها در نمایشگاه بین‌المللی خودرو تهران در سال گذشته نیز عرضه شدند.
عکس: jamejamonline
بازار خودروی ایران بصورت "سنتی" در دست صنایع خودروسازی فرانسه است. این صنایع از آنجایی که با آمریکا رابطه‌ای ندارند، دستشان برای سرمایه‌گذاری در ایران بازتر است. کمپانی "PSA" در سال ۲۰۱۶ قرارداد همکاری برای تولید سه مدل پژو را در سال ۲۰۱۶ با ایران خودرو به امضا رساند. این سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون یورویی هنوز به نتیجه و سودی نرسیده و طرف ایرانی هم توان مالی ندارد.
عکس: Tasnim
خودروساز فرانسوی رنو در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد یک سرمایه‌گذاری بزرگ به همراه خط تولید در ایران خواهد داشت. کارلوس غُصن (یا به فرانسوی گون- Carlos Ghosn) مدیر اجرایی شرکت‌های خودروسازی رنو در آن زمان گفته بود که "بازار ایران دارای پتانسیل بی‌نظیری است".
عکس: IRNA
بازار و صنایع نفت و گاز ایران یکی از بازارهای جالب توجه برای شرکت‌های بین‌المللی است. شرکت ایتالیایی "سایپم" (Saipem) که در عرصه تولید خط لوله و پایانه‌های نفت و گاز فعال است قرادادی به مبلغ ۳ میلیارد و پانصد میلیون یورو با ایران امضا کرده است.
عکس: Mehr
رئیس کمپانی نفتی اِنی (Eni)، کلادیو دسکالزی هم جزو اولین مدیرانی بود که با پایان تحریم‌ها راهی تهران شد. دو طرف تمایل به همکاری داشتند اما قراردادها در حد "مطالعات برای توسعه میدان کیش و فاز سوم میدان دارخوین" باقی ماند. از سوی دیگر انی از ایران طلبکار است که به دلیل تحریم‌ها امکان پرداخت بدهی برای ایران وجود نداشت.
عکس: picture-alliance/AP Photo/A. Medichini
برخلاف کمپانی ایتالیایی انی، کمپانی بریتانیایی – هلندی "شل" سال‌ها به دلیل تحریم‌ها راهی را پیدا نمی‌کرد تا بتواند بدهی دو میلیارد دلاری خود به ایران را پرداخت کند. کمپانی نفتی شل سفارش جدید دیگر به ایران نداده و قراردادهای جدید هم در حد "مطالعه برای توسعه میادین آزادگان جنوبی، یادآوران و کیش" است.
عکس: FARS
کمپانی فرانسوی توتال اعلام کرد که پنج میلیارد دلار در میدان پارس جنوبی سرمایه‌گذاری می‌کند. دولت آمریکا در مورد این سرمایه‌گذاری "استثنا" قائل شد و اجازه آن را صادر کرد. حال امکان دارد با تحریم‌های جدید این اجازه هم لغو شود. پاتریک پویان، مدیرعامل توتال، در ماه مارس ابراز امیدواری کرد تا اجازه آمریکا به‌قوت خود باقی بماند. او گفت در غیر این صورت ما بار دیگر برای دریافت اجازه تلاش خواهیم کرد.
