سود و زیان‌های ایران از به روی کار آمدن طالبان در افغانستان
۱۴۰۰ شهریور ۲۹, دوشنبه
ایران از شکست نیروهای آمریکایی و خروج آمریکا از افغانستان ابراز خوشحالی کرده بود اما اکنون انحصار قدرت طالبان را به نفع خود نمی‌بیند. با آمدن طالبان مهاجرت افغان‌ها به ایران بیشتر و بازار این کشور نصیب رقیبان شده است.
عکس: Bilal Guler/Anadolu Agency/picture alliance / AA
تبلیغات
روزنامه آلمانی فرانکفورتر آلگماینه سایتونگ در گزارشی تحلیلی در باره مناسبات جمهوری اسلامی و طالبان نوشته است، "ایران خوشحالی اولیه خود را با تاسیس دولت انحصاری طالبان از دست داد".
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور جدید ایران در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان تشکیل دولت همه‌گیر افغانستان را دوباره طرح کرد. رئیسی زمانی این سخنان را بیان کرده که از تاسیس کابینه جدید و موقت طالبان چندین روز گذشته است.
مواضع متناقض ایران نسبت به طالبان
به نوشته فرانکفورتر آلگماینه ایران در قبال دولت طالبان مواضع "متناقضی" اتخاذ کرده و حکومت طالبان را انحصاری می‌داند.
ایران و افغانستان از نظر زبانی و فرهنگی قرابت زیادی به یکدیگر دارند. فارسی دری یکی از دو زبان رسمی افغانستان است اما از نظر ایدئولوژیک، طالبان به عنوان یک گروه افراطی سنی همچنان تهدیدی برای امنیت ملی ایران به حساب می‌آید.
به گفته مقامات جمهوری اسلامی سپاه پاسداران حضور خود را در مرز ۹۰۰ کیلومتری با افغانستان به میزان قابل توجهی افزایش داده است. ایران از شاخه‌ای از داعش موسوم به "ولایت خراسان" نیز بیم دارد. این گروه بارها غیرنظامیان شیعه را در افغانستان به قتل رسانده است.
علاوه بر آن جمهوری اسلامی نگران قاچاق مواد مخدر از افغانستان است. ایران یکی از مهم‌ترین بازارهای فروش تریاک افغانستان به حساب می‌آید.
"تهران پناهجو نمی‌پذیرد"
فرانکفورتر آلگماینه در ادامه تحلیل مناسبات جمهوری اسلامی و طالبان به مهاجرت شهروندان افغانستان به ایران هم پرداخته و نوشته است، تهران نمی‌خواهد دیگر پناهجو بپذیرد. گفته می‌شود که سه میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند. بسیاری از این مهاجران پس از حمله شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹ به ایران پناه آوردند.
جمهوری اسلامی بعدها از میان همین پناهندگان شبه نظامیان "فاطمیون" را به خدمت گرفت که از سال ۲۰۱۴ به بعد از طرف تهران برای حکومت اسد در سوریه جنگیدند. بسیاری از شبه‌نظامیان اکنون به افغانستان بازگشته‌اند. در داخل افغانستان نسبت به این گروه به دلیل وابستگی آن به ایران بی‌اعتمادی وجود دارد.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران می‌گوید، "پذیرفتن بیش از چهار میلیون مهاجر افغان با توجه به واقعیت‌ها و شرایط اقتصادی برای مردم و اقتصاد ایران کار سختی است، آن هم بدون کمک‌های ضروری سازمان‌های بین‌المللی".
ضرر اقتصادی ایران از روی کارآمدن طالبان
فرانکفورتر آلگماینه در ادامه مقاله خود به پروژه چابهار هم اشاره کرده و نوشته است، تصرف قدرت توسط طالبان اقتصاد ایران را به خطر می‌اندازد زیرا افغانستان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری جمهوری اسلامی بود.
به نوشته این نشریه آلمانی افغانستان برق، ماشین آلات و کالاهای مصرفی را از ایران وارد می‌کرد و با دلارهایی که از اهدا کنندگان بین‌المللی می‌گرفت، پرداخت می‌کرد. روزانه پنج میلیون دلار از افغانستان به ایران سرازیر می‌شد و این برای ایران سودمند بود چونکه جمهوری اسلامی دسترسی کمی به ارزهای خارجی داشت.
حال اگر کمک‌های بین‌المللی به افغانستان کاهش یابد، پول ضعیف افغانستان می‌تواند به سرعت ارزش خود را از دست بدهد و این امر منجر به از دست دادن قدرت خرید شود و در نتیجه مردم افغانستان کالاهای کمتری از ایران می‌خرند.
در ایران علاوه بر ارز خارجی، آب نیز کمیاب است. بنابراین، برای تهران این موضوع در اولویت قرار دارد که آب رودخانه هیرمند بدون مانع از طریق مرز به داخل ایران جریان یابد. اما طالبان می‌توانند با بستن سدها در ولایات نزدیک مرز از این امر جلوگیری کنند.
ایران بازار افغانستان را از دست می‌دهد
حسین سلیمی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و افغانستان می‌گوید رقیبان جدی ایران در أفغانستان چینی‌ها و بیشتر ترک‌ها هستند. چینی‌ها از مرزهای شرقی افغانستان و استان‌های مسلمان‌نشین این کشور با افغانستان هم مرز هستند. او می‌افزاید ایران بیشترین چالش را به جهت قیمت و عرضه کالا با ترک‌ها دارد.
به گفته سلیمی ترکیه پیش از روی کار آمدن طالبان قرار داد تجهیز فرودگاه کابل را با دولت پیشین افغانستان منعقد کرده بودند. این کشور تجهیز فرودگاه های کشورهای تاجیکستان و ترکمنستان را هم برعهده گرفته بود و از تخصص فرودگاه‌سازی بسیار زیادی برخوردار شده است. آنها در قرادادهایشان به گونه‌ای عمل می‌کنند تا تجارت فرودگاه های کشور های موردنظر را هم بر عهده داشته باشند.
مشکل نقل انتقالات پولی
رئیس اتاق بازرگانی ایران و افغانستان در ادامه گفت بخش خصوصی ایران در حال حاضر مشکل نقل و انتقال پول دارد و تجار ترک مجبور نیستند با این مشکلات دست و پنجه نرم کنند و بانک‌هایشان سیستم FATF را قبول کرده‌اند. چینی‌ها و پاکستانی‌ها هم همینطور.
به نوشته فرانکفورتر آلگماینه قدرت‌گیری طالبان می‌تواند به معنای شکست پروژه بلندپروازانه ایران برای توسعه بندر چابهار در اقیانوس هند باشد.
هند می‌خواست با اجازه ایالات متحده در چابهار واقع در مرز پاکستان سرمایه‌گذاری کند تا کالاهای خود را از آنجا به آسیای میانه و برای بازسازی به افغانستان منتقل کند.
این پروژه اما اکنون به لطف طالبان شکست خورده و به جای آن بندر گوادر پاکستان با سرمایه‌گذاری هنگفت چین احتمال دارد برنده رقابت با چابهار شود.
روایتی تصویری از پناهجویان افغان در مرزهای ایران و ترکیه
درحالی که نگاه جهان به خروج همکاران محلی نیروهای ائتلاف از فرودگاه کابل معطوف است، فشار بر مرزهای ایران و ترکیه برای خروج افزایش می‌یابد. مقام ناتو از همسایگان افغانستان خواست مرزها را باز کنند.
عکس: ISNA
پناهجویان افغان در مرز ایران
با آغاز فروپاشی دولت مرکزی در افغانستان بسیاری از شهروندان افغان این کشور را به مقاصد مختلف ترک کردند. آنانی که گذرنامه، ویزا و امکانات مالی داشتند از طریق مرزهای هوایی خارج شده و بسیاری به مشهد رفتند. گروهی نیز تلاش کردند به صورت غیر قانونی وارد خاک ایران شوند که توسط نیروهای مرزی متوقف شدند.
عکس: ISNA
فرار ارتشیان به سوی ایران
با پیشروی طالبان، ارتش افغانستان بدون مقاومت تسلیم شد. شماری از نظامیان افغان از طریق مرز میلک وارد ایران شدند. در نتیجه نشستی که مسئولان جمهوری اسلامی ایران با طالبان برگزار کردند، این افراد به افغانستان بازگشت داده شدند. از سرنوشت این افراد اطلاعی در دست نیست، معلوم نیست آیا این نظامیان به صفوف طالبان پیوسته‌اند یا به زندگی "عادی" خود بازگشته‌اند؟
عکس: FARS
بازگرداندن هزاران پناهجو
به گزارش خبرگزاری‌های ایران پناهجویان افغان بعد از ورود به خاک ایران توسط هنگ مرزی ایران در پاسگاه ملاشریف جمع آوری می‌شوند و بعد از یک "پذیرایی مختصر" توسط نیروهای هلال احمر، به فاصله ۲۴ ساعت توسط نیروهای انتظامی ایران از طریق مرز میلک دوباره به افغانستان برگردانده می‌شوند.
عکس: ISNA
"موجی در راه نیست"، "اردوگاه هم فراهم نشده"
اخیرا مهدی محمودی، مدیرکل امور اتباع وزارت کشور یک بار دیگر تاکید کرد که ایران برای پذیرش مهاجران و آوارگان جدید اردوگاه فراهم نکرده است. به گفته او اصولا به نظر نمی‌رسد که فضای افغانستان طوری باشد که موج آوارگی و مهاجران جدید به سمت ایران حرکت کنند بنابراین نیازی به تمهیدات در این‌باره وجود ندارد.
عکس: ISNA
وقتی پنجره کابل بسته شود
شبه‌نظامیان طالبان بر شدت برخورد با شهروندان خواستار مهاجرت در اطراف فرودگاه کابل افزوده‌اند و تاکید می‌کنند که عملیات تخلیه نیروهای خارجی و همکاران محلی آنها باید طبق توافق با آمریکا در روز سه‌شنبه ۳۱ اوت خاتمه یابد. ناظران معتقدند با بسته شدن فرودگاه کابل فشار برای خروج در مزهای زمینی افزایش خواهد یافت.
عکس: ISNA
"همسایگان مرزها را باز کنند"
یک مقام ارشد ناتو که در افغانستان مستقر است روز چهارشنبه ۲۵ اوت (۳ شهریور) در گفتگو باخبرگزاری رویترز ازهمسایگان افغانستان خواست مرزها را باز کنند. او گفت: «ایران، پاکستان و تاجیکستان باید اجازه ورود افراد بیشتری را از طریق مرز زمینی یا هوایی بدهند.»
عکس: ISNA
پناهجویان افغان در مرز ترکیه
ترکیه از ماه‌ها پیش با سرعت بخشیدن به احداث دیوار مرزی به رویدادهای افغانستان واکنش نشان داد. با این حال این کشور نیز در مرزهای شرقی خود شاهد ورود روزافزون پناهجویان افغان است.
عکس: Necmettin Karaca/picture alliance/AA
افزایش گشت‌های مرزی
مرزبانی ترکیه در روزهای اخیر گشت‌های هوایی و زمینی خود را در مرزهای مشترک با ایران افزایش داده است. مقام‌های ترک گفته‌اند که حدود ۱۸۲ هزار مهاجر ثبت شده افغان و حدود ۱۲۰ هزار مهاجر ثبت نشده این کشور در ترکیه به سر می‌برند.
عکس: Ali Ihsan Ozturk/Demiroren Visual Media/abaca/picture alliance
رسیدن موج مهاجران به ترکیه در هفته‌های آتی؟
مرزبانی ترکیه برای کنترل مرزها برج‌های نظارتی ایجاد کرده و از پهپادها و دوربین‌های مخصوص شب استفاده می‌کند. مقام‌های ترکیه گفته‌اند که بعد از پیروزی طالبان شاهد افزایش مهاجرت افغان‌ها نبوده‌اند، اما بعد از بسته شدن امکان خروج از فرودگاه کابل، رسیدن مهاجران تازه به ترکیه به دلیل دوری این کشور از افغانستان هفته‌ها وقت خواهد گرفت.
عکس: Ozkan Bilgin/picture alliance/AA
بازگشت به ایران
پلیس در شهر مرزی وان ۲۵ مهاجر را که اکثرشان افغان بودند، در یک ساختمان متروکه گرفتار کرد. آنها گفته‌اند که بعد از روزها پیاده‌روی خود را به ترکیه رسانده‌اند. مقامات ترک گفته‌اند افرادی که در امتداد مرز بازداشت شوند به سمت ایرانی مرز فرستاده خواهند شد.
عکس: Emrah Gurel/picture alliance/AP
بررسی امنیتی
آنهایی که به دست پلیس می‌افتند برای بررسی امنیتی، انگشت‌نگاری و عکسبرداری به یک مرکز منتقل می‌شوند. یکی از این مهاجران در این مرکز گفته است. «یک ماه پیش خانه‌اش را در کابل ترک کرد و ترس داشت که به دلیل کار کردن با آمریکایی‌ها و ترک‌ها به عنوان راننده، مورد انتقام‌جویی طالبان قرار بگیرد.
عکس: Emrah Gurel/picture alliance/AP
توقف بازگشت به افغانستان
پناهجویان افغان بعداً به مرکز بازگشت در شهر وان در شرق ترکیه منتقل می‌شوند و می‌توانند پیش از این که به کشورشان بازگشت داده شوند تا ۱۲ ماه در آنجا بمانند. فعلاً بازگشت دادن این پناهجویان به افغانستان متوقف شده است و حدود ۷۵۰۰ تن در این مراکز نگهداری می‌شوند.
عکس: Emrah Gurel/picture alliance/AP
آنها که نیاز به محافظت دارند
رمضان سچیلمیش، معاون اداره مهاجرت ترکیه گفته که این نهاد تلاش می‌کند، آنانی را که نیازمند محافظت در برابر تهدیدات طالبان هستند شناسایی کرده و به کشور سومی منتقل کند. او افزود: «آنانی که نیاز به محافظت دارند از آنهایی که به دلیل اقتصادی به کشور ما آمده‌اند، باید جدا شوند. ما نمی‌توانیم همه را فقط به این خاطر که تابعیت افغانستان را دارند به صورت خودکار اخراج کنیم.»
عکس: Emrah Gurel/picture alliance/AP
آرزوی یک فرماندار
در میان پناهجویانی که خود را به ترکیه می‌رسانند، بیش از پیش زنان و کودکان نیز دیده می‌شوند. ایران و ترکیه تنها کشورهایی نیستند که مانع از ورود پناهجویان افغان می‌شوند. یونان نیز حصار مرزی ۴۰ کیلومتری و نصب سیستم‌های نظارتی را تکمیل کرده تا مانع از ورود پناهجویان به اروپا شود. مهمت امین بیلمز، فرماندار استان مرزی وان می‌گوید: «بزرگ‌ترین آرزوی ما این است که موج مهاجرت افغان‌ها به وجود نیاید.»
