اندکی پیش از پایان مهلتی که طبق توافق آمریکا و روسیه به رژیم سوریه داده شده بود، دولت بشار اسد گزارشی درباره زرادخانه شیمیایی آن کشور به نهادهای بین‌المللی ارائه داد.

"سازمان منع سلاح‌‌های شیمیایی" (OPCW) وابسته به سازمان ملل متحد، که مقر آن در لاهه است، روز جمعه (۲۰ سپتامبر) اعلام کرد که لیستی حاوی ذخایر اسلحه شیمیایی از دولت سوریه دریافت کرده است و کارشناسان آن سازمان مشغول بررسی اسناد مربوطه هستند.

یک سخنگوی سازمان یادشده گفت: «ما اطلاعاتی درباره بخشی از زرادخانه شیمیایی سوریه دریافت کرده‌ایم و انتظار داریم که اسناد بیشتری دریافت کنیم.» به گفته او این گامی اولیه برای نابود کردن سریع زرادخانه شیمیایی سوریه، مطابق انتظارات جامعه بین‌المللی است.

شورای اجرایی سازمان منع سلاح‌‌های شیمیایی، که ۴۱ عضو دارد، قرار است اوایل هفته آینده بررسی اسناد مربوط به زرادخانه شیمیایی رژیم سوریه را آغاز کند. آمریکا و سوریه توافق کرده‌اند که زرادخانه شیمیایی سوریه ظرف ۹ ماه آینده یکسره نابود شود.

به اعتقاد کارشناسان امور نظامی، ارتش سوریه حدود هزار تن مواد شیمیایی، از جمله گاز خردل و سارین در اختیار دارد.

ایالات متحده و روسیه روز شنبه گذشته از دولت سوریه خواستند که زرادخانه شیمیایی خود را علنی کند. این نخستین گام است تا سلاح شیمیایی سوریه زیر نظارت بین‌المللی قرار گیرد و نابود شود. بشار اسد، رهبر سوریه، با این تصمیم موافقت کرد، با این امید که از حمله نظامی ایالات متحده جلوگیری کند. او گفته است که نابود کردن سلاح شیمیایی سوریه اقدامی دشوار و پرهزینه است.

شورای اجرایی "سازمان منع سلاح‌های شیمیایی" که قرار بود روز یکشنبه آینده (۲۲ سپتامبر) نشست داشته باشد، روز جمعه این امر را به تعویق انداخت، اما گفته شد که به زودی موعد دیگری تعیین خواهد شد.

ادامه فشار بر رژیم سوریه

ایالات متحده همچنان به اعمال فشار بر دولت بشار اسد ادامه می‌دهد و گفته است که حمله نظامی به سوریه هنوز منتفی نشده است و تنها با همکاری کامل دولت سوریه با جامعه بین‌المللی می‌توان از آن جلوگیری کرد.

آمریکا رژیم بشار اسد را برای حمله شیمیایی به غوطه در نزدیکی دمشق مسئول می‌داند. در آن حمله به گفته برخی از منابع نزدیک به مخالفان رژیم سوریه ۱۴۲۹ نفر کشته شدند که یک سوم آنها کودک بودند.

در برابر رژیم اسد، شورشیان مسلح را به کاربرد سلاح شیمیایی متهم کرده است. برخی از حامیان بشار اسد، مانند روسیه و ایران نیز مخالفان رژیم سوریه را برای کاربرد گازهای سمی مسئول می‌شناسند.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا، روز جمعه اطلاع داد که همچنان می‌کوشد موافقت روسیه را برای اقدامی قاطع علیه سوریه جلب کند. او می‌گوید که در تماس تلفنی با سرگئی لاوروف، با همتای روسی خود، از ضرورت "قطعنامه‌ای محکم و قوی" علیه رژیم روسیه گفت‌وگو کرده است.

دیپلمات‌های غربی اعتقاد دارند اکنون فرصت مناسبی برای بشار اسد پیش آمده تا بتواند حسن نیت خود را به جامعه جهانی نشان دهد. در صورتی که او از این فرصت سوءاستفاده کند، شورای امنیت به اقدامی قوی علیه او دست خواهد زد.

به نظر این دیپلمات‌ها نابودی قطعی زرادخانه شیمیایی سوریه، می‌تواند راه را برای تلاش‌های دیپلماتیک بعدی هموار کند تا بشار اسد با تلفاتی هرچه کمتر و به صورت داوطلبانه از قدرت کناره‌گیری کند.

نیروهای اپوزیسیون مخالف رژیم اسد که طرفدار حمله نظامی به سوریه هستند، از تردیدهای پرزیدنت اوباما و توافق‌های اخیر انتقاد کرده‌اند. به نظر آنها رژیم سوریه تنها به دنبال فرصتی تازه برای فریب دادن جامعه بین‌المللی است.

گفته می‌شود که مخالفان اسد به شدت از موضع قدرت‌های غربی دلسرد شده‌اند و در میان آنها گرایش به کشورهای اسلامی منطقه مانند عربستان و ترکیه قدرت می‌گیرد.

پیشنهاد میانجیگری جمهوری اسلامی

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، می‌گوید که ایران آماده است میان رژیم سوریه و شورشیان مسلحی که با آن مبارزه می‌کنند، میانجیگری کند. آقای روحانی در مقاله‌ای که روز جمعه در روزنامه آمریکایی "واشینگتن پست" منتشر شد، این تلاش را مقدمه‌ای برای گفت‌وگوهای دو طرف دانسته است.

روزنامه "گاردین" در شماره روز جمعه متن مصاحبه اختصاصی با قدری جمیل را منتشر کرد. این سیاستمدار بانفوذ سوریه گفته است که بشار اسد در اجلاس بین‌المللی سوریه که قرار است در ژنو برگزار شود، پیشنهاد خواهد کرد که بین نیروهای دولتی و مخالفان مسلح آتش‌بس برقرار شود.

قدری جمیل، رهبر حزب اراده خلق، معتقد است که "نه مخالفان مسلح و نه حکومت سوریه توانایی شکست طرف دیگر را ندارد." او نتیجه می‌گیرد که دو طرف راهی جز مصالحه ندارند. پس از درج مصاحبه، سخنگوی حزب اراده خلق در بیانیه‌ای گفت که نحوه انعکاس این مصاحبه در روزنامه بریتانیایی گاردین "نه دقیق و نه حرفه‌ای" بوده است.

پراکندگی در میان مخالفان اسد

در جبهه مخالفان رژیم اسد، رقابت و دشمنی میان نیروهای اسلام‌گرا و سکولار روز به روز شدیدتر می‌شود.

روز جمعه یکی از گروه‌های اسلامی وابسته به شبکه القاعده و دسته‌ای از شورشیان وابسته به "ارتش آزاد سوریه" اعلام آتش‌بس کردند. میان دو گروه یاد شده در شهر عزاز، در نزدیکی مرز ترکیه، درگیری‌های مسلحانه پیش آمده بود.

به ویژه از زمان ورود صدها نفر از جهادگران به سوریه، جبهه‌های نبرد پیچیده‌تر شده است. جهادگران هم با نیروهای کرد در رقابتی شدید قرار دارند و هم با نیروهای سکولار که به دنبال برقراری نظامی دموکراتیک در سوریه هستند.

جمعیت "ائتلاف نیروهای ملی سوریه" جهادگران را متهم می‌کند که به جای مبارزه با رژیم اسد، "با نیروهای انقلابی سوریه می‌جنگند و نسبت به جان و هستی مردم سوریه کاملا بی‌تفاوت هستند". در بیانیه‌ای جمعیت یادشده به صراحت گفته می‌شود: «این نیروها دیگر با رژیم اسد مبارزه نمی‌کنند، بلکه با سلب امنیت از شهروندان سوریه، سرگرم تحکیم مواضع خود در مناطق آزاد شده هستند.»

بدین سان به اعتقاد ناظران سیاسی هیچ راه حل قطعی و سریعی برای حل بحران سوریه وجود ندارد. حتی اگر قدرت‌های غربی بتوانند به توافقی مسالمت‌آمیز با رژیم اسد دست یابند، قادر نخواهند بود گروه‌های افراطی را به مصالحه وادار کنند. جهادگران نزدیک به "جبهه نصره" و شبکه "القاعده" به نبرد مسلحانه ادامه خواهند داد. آنها هدف نهایی خود را تشکیل نظامی اسلامی در سوریه اعلام کرده‌اند. کردها نیز از هدف اصلی خود مبنی بر خودگردانی کوتاه نخواهند آمد.