سفر احمد شرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، به آمریکا و دیدار او با دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور این کشور نقطه عطفی در سیاست سوریه و تحولات خاورمیانه به شمار می‌رود.

شرع در گفت‌وگو با روزنامه "واشنگتن پست" اعلام کرد که سوریه گام مهمی به‌سوی دستیابی به توافق با اسرائیل برداشته و برای رسیدن به توافق نهایی، اسرائیل باید به مرزهای پیش از هشتم دسامبر ۲۰۲۴ بازگردد.

او از نیروهای آمریکایی خواست تا بر روند ادغام ائتلاف "نیروهای دموکراتیک سوریه" (قسد) در ارتش سوریه نظارت کنند.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌وله

به گفته شرع، از هشتم دسامبر ۲۰۲۴ تاکنون بیش از هزار حمله هوایی اسرائیل در خاک سوریه، از جمله به کاخ ریاست‌جمهوری و وزارت دفاع، انجام شده است. شرع افزود، این پیشروی‌های نظامی ناشی از نگرانی‌های امنیتی نیست زیرا دمشق تمامی نیروهای وابسته به ایران و حزب‌الله را از خاک سوریه بیرون رانده است.

فرزانه روستایی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه، در گفت‌وگو با دویچه وله می‌گوید، موضوع مذاکرات احمد شرع با دولت ترامپ را باید به‌ صورت یک بسته جامع دید؛ مسئله ایران تنها یکی از محورهای مذاکره است.

به گفته این تحلیل‌گر، شرع باید موضوع نفوذ گروه‌های نیابتی ایران، رابطه با روسیه و مبارزه با داعش را هم‌زمان حل کند. دولت آمریکا رفتار سوریه و شخص شرع را رصد می‌کند و بر اساس عملکرد او، روابط خود را گسترش می‌دهد.

روستایی افزود: «به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح، ایران است؛ اینکه چگونه گروه‌های نیابتی ایران در سوریه مهار شوند تا شرع بتواند با ارائه مدارک و شواهد، به آمریکا و اسرائیل اطمینان دهد و زمینه مصالحه بعدی را فراهم کند.»

آیا اسرائیل از بلندی‌های جولان عقب‌نشینی می‌کند؟

احمد شرع از اسرائیل خواسته است تا به مرزهای خود عقب‌نشینی کند، اما آیا اسرائیل چنین خواهد کرد؟

روستایی در پاسخ به این پرسش گفت: «من اعتقادی ندارم که هدف اصلی شرع پایان اشغال بلندی‌های جولان باشد. مسئله مهم‌تر این است که احمد شرع در بخش‌هایی از خاک سوریه هیچ کنترلی ندارد. اگر او نتواند سوریه را کنترل و نفوذ گروه‌های مسلح، به‌ویژه داعش، را مهار کند، قطعا نمی‌تواند بلندی‌های جولان را بازپس گیرد.»

به گفته این کارشناس، ترکیه نیز یکی از بازیگران قدرتمند در سوریه است و اگر معادلات سوریه منافع ترکیه را تأمین نکند، احمد شرع و دولت آمریکا با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهند شد.

روستایی تأکید کرد که بحران سوریه پیچیده است و کشور از آسیب‌های تاریخی و ناشی از نفوذ جمهوری اسلامی در زمینه تمامیت ارضی، امنیت ملی و ثبات اقتصادی رنج می‌برد.

فرزانه روستایی اشاره می‌کند که شرع به دلیل آگاهی نسبت به خطر گرو‌ه‌های وابسته به ایران، از موضع‌گیری تند علیه جمهوری اسلامی خودداری کرده و پیام‌های مصالحه‌آمیز به همه طرف‌ها می‌فرستد. این کارشناس همچنین تاکید می‌کند که سیاست "عمق استراتژیک ایران" در سوریه فروپاشیده و محور نیابتی‌های تهران از کنترل خارج شده است و دوران سیاست‌های کهنه جمهوری اسلامی در منطقه به پایان رسیده است.

این کارشناس همچنین معتقد است که در سوریه چشم‌انداز امیدبخشی شکل گرفته است.

ادغام نیروهای کرد در ارتش سوریه

پیوستن دمشق به ائتلاف ضد داعش و ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) در ساختارهای نظامی و دولتی کشور از جمله یکی دیگر از محورهای مهم گفت‌وگوی احمد شرع با دولت ترامپ بوده است.

کامران متین، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه ساسکس بریتانیا، در گفت‌وگو با دویچه وله توضیح داد که ادغام نیروهای دموکراتیک در ارتش جدید سوریه چند ماه پس از سقوط بشار اسد، رئيس‌جمهور پیشین این کشور و در معاهده‌ای در دهم مارس ۲۰۲۵ تصویب شد، اما تاکنون به‌طور کامل اجرا نشده است.

به گفته متین، بندهای این موافقتنامه درباره نحوه ادغام نیروها در ارتش و نهادهای اداری شمال سوریه کلی و مبهم است و مکانیزم اجرایی آن هنوز مشخص نیست. مذاکرات کمیته‌های تخصصی نیز تاکنون به نتیجه ملموسی نرسیده است.

متین افزود که نیروهای دموکراتیک سوریه خواهان ورود به ارتش سوریه به‌عنوان یک بلوک منسجم هستند، نه به‌صورت فردی، و همین مسئله باعث بروز اختلاف شده است.

به گفته این کارشناس، ترکیه که حامی احمد شرع است، بارها در پشت صحنه با این روند مخالفت کرده، اما به نظر می‌رسد با حضور هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه در واشنگتن، هم‌زمان با سفر شرع به آمریکا، آنکارا با اجرای توافقنامه موافقت کرده است.

منابع کرد در سوریه اعلام کرده‌اند که در هفته‌های آینده با نظارت نمایندگان آمریکا، نشست‌هایی برای پیشبرد این روند برگزار خواهد شد.

"ایران قادر به بازسازی نفوذ خود در سوریه نیست"

کامران متین همچنین گفت که دولت آمریکا عملا "رهبری اداره سوریه را در دست گرفته" و در ازای امتیازهای نمادین، از جمله رفع تدریجی تحریم‌ها، حمایت خود را از دولت موقت سوریه ادامه می‌دهد. قرار است پایگاه‌ نظامی آمریکا نیز در نزدیکی دمشق احداث شود تا به اسرائیل اطمینان دهند که سوریه خطری برای امنیت آن ایجاد نخواهد کرد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه ساسکس بریتانیا در ادامه افزود، آمریکا قصد دارد با حفظ حضور خود در سوریه، ثبات نسبی ایجاد کند تا سرمایه‌گذاران عرب، اروپایی و ترکی بتوانند در پروژه بازسازی ۲۰۰ میلیارد دلاری این کشور مشارکت کنند. به این ترتیب، دولت شرع در ظاهر در دمشق مستقر است، اما در عمل آینده آن به همکاری با غرب و کشورهای منطقه وابسته است.

کامران متین در پایان، سیاست عمق استراتژیک جمهوری اسلامی را "شکست‌خورده" نامید و ادامه داد که ایران دیگر قادر به بازسازی نفوذ سابق خود در سوریه نیست. او تصریح کرد که آمریکا و اسرائیل تلاش می‌کنند، این نفوذ را برای همیشه از بین ببرند و با تشکیل دولت تحت حمایت اعراب سنی مانع بازگشت ایران شوند.

به گفته متین، اسرائیل نیز به دنبال غیرنظامی کردن جنوب و غرب سوریه است تا در صورت نیاز بتواند حملات خود را بدون نگرانی از سیستم‌های راداری سوریه انجام دهد، و آمریکا با حفظ سوریه‌ای ضعیف اما باثبات، امنیت اسرائیل را تضمین می‌کند.