سپاه فرماندهان ارشد و افسران میانی را از سوریه خارج کرده است
۱۴۰۲ بهمن ۱۲, پنجشنبه
منابع آگاه به رویترز گفتند که سپاه پاسداران افسران ارشد خود را از سوریه خارج کرده است و می‌خواهد عمدتا به شبه‌نظامیان شیعه متحد خود در آنجا تکیه کند. این اقدام به دلیل "حملات مرگبار مداوم اسرائيل" به مواضع آنها است.
جمهوری اسلامی نیروهای خود را از خاک سوریه خارج کرده استعکس: Office of the Iranian Supreme Leader via AP/picture alliance
تبلیغات
خبرگزاری رویترز روز پنجشنبه ۱۲ بهمن (اول فوریه) در یک گزارش اختصاصی به نقل از پنج منبع که نام آنها را افشا نکرد نوشت جمهوری اسلامی فرماندهان ارشد و افسران میانی خود را از سوریه خارج کرده است. تهران قصد دارد برای حفظ نفوذ خود در سوریه بیش از پیش از اهرم شبه‌نظامیان شیعه متحدش استفاده کند. آنها گفته‌اند علت این اقدام حملات سنگین و پی در پی اسرائيل به مواضع سپاه در سوریه است.
به گفته این منابع سپاه پاسداران بر اثر حملات اسرائیل از دسامبر گذشته به این سو بیش از نیمی از اعضا، از جمله یکی از ژنرال‌های اطلاعاتی ارشد خود را از دست داده است. جمهوری اسلامی از یک دهه پیش که برای کمک به بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در جنگ داخلی این کشور دخالت کرد، تاکنون چنین تلفاتی را متحمل نشده است.
اشاره این گزارش به کشته شدن تعدادی از اعضای رده بالای سپاه بر اثر حملاتی است که به اسرائيل نسبت داده می‌شود، از جمله کشته شدن سید رضی موسوی، یک فرمانده ارشد نیروی قدس که در چهارم دی‌ماه در دمشق کشته شد.
رویترز به نقل از این منابع نوشت از آنجایی که "تندروها در تهران خواهان انتقام گیری هستند"، حکومت ایران تصمیم گرفت افسران ارشد و میانی خود را از سوریه خارج کند، "زیرا نمی‌خواهد پایش به طور مستقیم به درگیری‌های خاورمیانه کشیده شود."
آنها گفته‌اند این در حالی است که ایران "قصد خروج از سوریه که بخش کلیدی حوزه نفوذش است نداشته"، اما این "بازنگری نشان می‌دهد که چگونه عواقب جنگی که توسط حماس در حمله هفتم اکتبر به اسرائیل آغاز شد، در حال آشکار شدن در منطقه است."
با آغاز این جنگ و در حالی که "محور مقاومت"، متشکل از گروه‌هایی از لبنان، یمن، عراق و سوریه در برابر اسرائیل و آمریکا وارد میدان شده‌اند، ایران که حامی این گروه‌ها است، تلاش کرده خود را از درگیری دور نگه دارد.
آنها فقط دفاتر خود را ترک کرده‌اند
یکی از منابع رویترز که از مقامات ارشد امنیتی منطقه‌ای است و از سوی تهران مطلع شده، گفته است که فرماندهان ارشد سپاه به همراه ده‌ها افسر رده میانی آن سوریه را ترک کرده‌اند. او این را به عنوان کاهش حضور ایران در این کشور توصیف کرد. منبع یاد شده نگفت که چه تعداد از آنها سوریه را ترک کرده‌اند و رویترز به طور مستقل قادر به تعیین آن نیست.
اما یک منبع دیگر که یکی از مقامات منطقه‌ای نزدیک به ایران است، گفت که نیروهای سپاه هنوز در سوریه هستند، اما دفاتر خود را ترک کرده‌اند و دور از چشم می‌مانند. به گفته او ایرانی‌ها سوریه را رها نمی‌کنند اما حضور و تحرکات خود را تا حد زیادی کاهش دادند.
رویترز نتوانسته است برای اظهار نظر با سپاه پاسداران تماس بگیرد و وزارت اطلاعات سوریه به سوالات ایمیل شده در این رابطه پاسخی نداده. سه تن از این منابع به رویترز گفتند که سپاه با کمک حزب‌الله لبنان عملیات سوریه را از راه دور مدیریت خواهد کرد. حزب‌الله نیز به درخواست این خبرگزاری برای اظهار نظر پاسخ نداد.
این منابع همچنین گفتند که این تغییرات تاکنون تأثیری بر عملیات ایران نداشته است. یکی از این منابع که یک ایرانی است، گفت: «کاهش نیرو به تهران کمک می کند تا از وارد شدن به جنگ اسرائیل و غزه جلوگیری کند.»
از زمان شروع جنگ غزه، اسرائیل حملات هوایی چند ساله خود را با هدف کاهش حضور ایران در سوریه افزایش داده و بارها به مواضع سپاه و حزب‌الله حمله کرده است. با این حال اسرائیل به ندرت درباره حملات خود در سوریه اظهار نظری می‌کند و مسئولیت حملات اخیر در سوریه را نیز برعهده نگرفته است. ارتش اسرائیل در پاسخ به سوالات رویترز گفت که در مورد گزارش رسانه‌های خارجی اظهار نظری نمی‌کند.
جابجایی در نگرانی از حفره اطلاعاتی
سید رضی موسوی تنها یکی از فرماندهان سپاه قدس بود که در حمله منتسب به اسرائيل کشته شد. رسانه‌های ایران روز ۳۰ دی اعلام کردند که در یکی از حملاتی که به اعضای سپاه در سوریه شد، پنج تن از آنان کشته شدند که یکی از آنها افسر اطلاعات نیروی قدس بوده که مسئول عملیات برون مرزی سپاه را برعهده داشته است. این حمله یک ساختمان در دمشق را با خاک یکسان کرد.
رویترز برای این ماجرا با شش منبع آگاه از وضعیت استقرار نیروهای ایران در سوریه صحبت کرد که به دلیل حساسیت موضوع نخواستند نام‌شان فاش شود.
سه تن از این منابع گفتند که سپاه نگرانی خود را با مقامات سوری مبنی بر نشت اطلاعات از درون نیروهای امنیتی سوریه در میان گذاشته است.
منبع دیگری که با عملیات ایران در سوریه آشنا است، گفت که حملات دقیق اسرائیل باعث شد که سپاه در "اوج نگرانی از نفوذ اطلاعاتی"، مکان‌های عملیاتی و محل اقامت افسران خود را جابجا کند.
سه تن از منابع گفتند که سپاه یک بار دیگر جنگجویان شیعه را از افغانستان و پاکستان برای اعزام به سوریه استخدام می‌کند، کاری که در مراحل اولیه جنگ در سوریه نیز کرد. این مقام منطقه‌ای نزدیک به ایران همچنین گفت که سپاه پاسداران از این پس بیشتر از شبه نظامیان شیعه سوری استفاده می‌کنند.
گریگوری برو، تحلیلگر گروه اوراسیا که یک شرکت مشاوره تهدیدهای سیاسی است گفته که "شکست در حفاظت از فرماندهان" موقعیت ایران را "به وضوح تضعیف کرده"، اما بعید است تهران به تعهدش به سوریه برای حفظ نقش خود در این کشور پایان دهد.
شبه‌نظامیان متحد جمهوری اسلامی در منطقه
جمهوری اسلامی ایران با ایجاد گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه می‌کوشد، نفوذ سیاسی خود را تثبیت و گسترش دهد. آنچه از ایده صدور انقلاب اسلامی به جا مانده، مداخله فعال در کشورهای منطقه برای حفظ منافع نظام جمهوری است.
عکس: Getty Images/AFP
شورشیان حوثی در یمن
یمن یکی از کشورهای منطقه است که جنگ داخلی در آن ابعاد منطقه‌ای یافته است و کشورهای رقیب یعنی ایران و عربستان سعودی به صورت فعال در آن شرکت دارند. ایران خود را حامی حوثی‌ها می‌داند که با عنوان "انصارالله" شناخته می‌شوند.
عکس: picture alliance/dpa/AP/H. Mohammed
حوثی‌ها و حملات موشکی به عربستان
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در اواسط ژوئن ۲۰۲۰ در گزارشی به شورای امنیت خبر داد که موشک‌های کروز و تجهیزاتی که در حمله به تاسیسات نفتی آرامکو و فرودگاه بین‌المللی ابها عربستان سعودی، و دست‌کم دو حمله پیش از آن استفاده شده "منشا ایرانی" داشته‌اند.
عکس: picture-alliance/dpa/H. Al-Ansi
تماس‌های رسمی حوثی‌ها و مقامات ایران
تحولاتی که درسال ۲۰۱۰ به "بهار عربی" موسوم شد، سبب تغییراتی در آرایش نیروهای سیاسی در بسیاری از کشورهای عربی از جمله یمن شد. پس از تصرف صنعا برخی از مقام‌های حوثی به ایران سفر کردند. بسیاری از رهبران حوثی روابط نزدیکی با روحانیون شیعه در ایران دارند. کارشناسان سازمان ملل می‌گویند که ایران به حوثی سلاح، پول ارسال می‌کند و کارشناسان نظامی ایران در یمن حضور دارند.
عکس: picture-alliance/dpa/H. Al-Ansi
جنگ ریشه‌دار قومی یا جنگ نیابتی در یمن
یمن که در دوران جنگ سرد به یمن جنوبی و یمن شمالی تفسیم شده بود، پس از وحدت نتوانست مشکلات قومی خود را حل کند. در حال حاضر نیز گروه‌های مختلف یمنی با منافع و اهداف متفاوت روبروی یکدگیر صف‌آرایی کرده‌اند. اما عربستان و متحدانش از یکسو و ایران از سوی دیگر، یمن را به کانون یک جنگ نیابتی بدل کرده‌اند. به گفته سازمان ملل تا کنون بیش از ۲۰۰ هزار نفر بر اثر جنگ یا پیامدهای پس از جنگ کشته شده‌اند.
عکس: Getty Images/AFP/A. Hyder
گروه‌های شبه‌نظامی در عراق
سقوط صدام حسین و نا‌كارآمدی سیاستمداران عراقی زمینه مناسبی را برای دخالت‌های جمهوری اسلامی در این کشور فراهم کرد. برخی از گروه‌های شیعه عراقی که در زمان جنگ ایران و عراق به ایران آمده بودند، ساختارهای تشکیلاتی خود را حفظ کردند و با کمک جمهوری اسلامی به گروه‌های سیاسی و شبه‌نظامی فعال در عراق بدل شدند.
عکس: Reuters/Stringer
همکاری نزدیک با ایران
برخی از گروه‌های شیعه عراقی پنهان نمی‌کنند که با جمهوری اسلامی مناسبات نزدیکی دارند و سیاست‌های خود را با نظر ایران تنظیم می‌کنند. ایران از این گروه‌ها به عنوان اهرم فشار بر سیاستمداران عراقی استفاده می‌کند. از سوی دیگر جمهوری اسلامی در نزاع خود با آمریکا از این نیروها نیز بهره می‌گیرد.
عکس: AFP/A. Al-Rubaye
شبه‌نظامیان شیعه و جنگ علیه داعش
پیروز‌های اولیه داعش در عراق و سوریه نشان داد که دولت‌های مرکزی در این کشورها عاجز از بسیج عمومی علیه این افراط‌گرایان هستند. دولت عراق که هم‌چنان به طور عمده از سیاستمداران شیعه تشکیل شده با نادیده گرفتن منافع اقلیت سنی راه برای نارضایتی سنی‌ها در این کشور باز کرد و مناطق شمالی و شرقی عراق به راحتی به دست نیروهای داعش افتاد. در سال ۲۰۱۶ شبه‌نظامیان شیعه در جنگ علیه داعش نقشی فعال داشتند.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Jalil
نزدیکی سپاه قدس و حشد‌الشعبی
قاسم سلیمانی، فرمانده وقت سپاه قدس و ابومهدی مهندس از رهبران حشد الشعبی از جمله کسانی بودند که در عملیات "آذرخش کبود" توسط نیروهای آمریکایی در عراق در ژانویه ۲۰۲۰ کشته شدند. مقامات آمریکایی بارها هشدار داده بودند که قاسم سلیمانی به طور مستقیم و غیرمستقیم نقشی اساسی در حمله به نیروهای آمریکایی مستقر درعراق داشته است.
عکس: Fars
شبه‌نظامیان عراقی تحت فرماندهی سپاه
گروه‌های شیعه شبه‌نظامی با انگیزه‌های متفاوتی در عراق شکل گرفته‌اند. این گروه‌ها، از عصائب اهل حق گرفته تا سپاه بدر، بنا به مصلحت‌ها و ضروت در امور مختلفی دخالت می‌کنند. آمریکا به گروه‌های شیعه عراقی تحت کنترل ایران عنوان "گروه‌های ویژه" را داده است. همه این گروه‌ها به درجات معینی در راستای منافع ایران عمل می‌کنند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/J. al-Helo
جنگجویان خارجی تحت فرماندهی سپاه
ایران از جنگجویان خارجی در جنگ سوریه استفاده می‌کند. نیروهای شیعه افغان موسوم به لشکر فاطمیون از داوطلبانی تشکیل شده که برای تثبیت رژیم بشار اسد به سوریه اعزام شدند. ایران از این نیروها به عنوان مدافعان حرم نام می‌برد. در مورد شمار لشکر فاطمیون ارقام متفاوتی از ۱۲ تا ۴۰ هزار نفر یاد می‌شود. اما بنا به گفته یکی از رهبران این لشکر در سال ۲۰۱۸ حدود ۲ هزار از آنان کشته و ۸ هزار نفر زخمی شده‌اند.
عکس: Mashreghnews.ir
جنگجویان که به آنان اعتمادی نیست
برخی از نیروهای فاطمیون که به دلایل مختلف به افغانستان بازگشته‌اند، بنا به گفته مقامات افغانستان می‌توانند سبب بی‌ثباتی در این کشور شوند. بنا به گزارش‌های مختلف، افغان‌ها اغلب به دلیل فقر و بیکاری به لشکر فاطمیون پیوسته‌اند. برخی‌ها از آنها در ایران زندگی می‌کنند، اما هزاران نفر از آنان به افغانستان بازگشته‌اند.
عکس: Tasnim
زینبیون، جنگجویان شیعه پاکستانی
در صفوف جنگجویان خارجی در سوریه اتباع پاکستانی نیز تحت لشکر زینبیون حضور دارند. گرچه این گروه در آغاز وظیفه اصلی خود را دفاع از "حرم زینب" دختر امام اول شیعیان می‌دانست، اما در بسیاری از جبهه سوریه در صف مقدم علیه مخالفان اسد وارد جنگ شده است.
عکس: AFP/Getty Images
زینبیون، آوارگان افغان در پاکستان
به گفته سایت‌های وابسته به سپاه پاسداران، بخش اعظم لشکر زینبیون (برخی آن را تیپ زینبیون می‌نامند) از آوارگان افغان هستند که در پاکستان زندگی می‌کنند. این افغان‌ها شامل شیعیان هزاره می‌شوند که در شرایط بسیار بدی درپاکستان روزگار می‌گذرانند.
عکس: G. Kakar
محمدحسین باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در حلب
مقامات ایرانی مدعی‌اند که نیروهای نظامی این کشور تنها به عنوان مستشاران نظامی در سوریه عمل می‌کنند و نقشی مستقیم در عملیات جنگی ندارند. اما تا کنون ده‌ها نفر از فرماندهان سپاه در نبردهای سوریه کشته شده‌اند. اسرائیل نیز تا کنون صدها بار مواضع نیروهای ایرانی و متحدانش را در سوریه هدف قرار داده است.
عکس: picture-alliance/AP Photo/Syrian Central Military Media
حزب‌الله لبنان، متحد استراتژیک سپاه
جمهوری اسلامی ایران در نحوه همکاری و اعتماد به گروه‌های خارجی به گونه‌های مختلف عمل می‌کند. شکل‌گیری حزب الله لبنان از آغاز توسط نیروهای ایرانی صورت گرفت. ایران از طریق این گروه شیعه در جنوب لبنان، رویارویی غیرمستقیم با اسرائیل دارد.
عکس: Getty Images/AFPM. Zayyat
حزب‌الله و عمق استراتژیک جمهوری اسلامی
مقامات مختلف جمهوری اسلامی بارها اعلام کرده‌اند که عمق استراتژیک ایران در غرب تا دریای مدیترانه است. سیاست "نابودی اسرائیل" از یک سو و بلندپروازی‌های ایدئولوژیک جمهوری اسلامی از سوی دیگر توجیه‌ای برای حضور ایران در لبنان تلقی می‌شود.
عکس: picture-alliance/AA
حزب‌الله در سوریه
بر خلاف گروه‌های فلسطینی مورد حمایت ایران که تنها در غزه و کرانه باختری فعال هستند، حزب‌الله نه تنها در لبنان سیاستی منطبق با خواست‌های جمهوری اسلامی را نمایندگی می‌کند، بلکه یکی از بازوهای نظامی ایران در منطقه به حساب می‌آید. هزاران نفر از نیروهای حزب‌الله تا کنون در جنگ سوریه شرکت داشته‌اند. به گفته محافل غربی کارشناسان نظامی حزب‌الله در یمن نیز در کنار ایران حوثی‌ها را آموزش می‌دهند.
