بر اساس آمار رسمی "وزارت فرهنگ و گردشگری" ترکیه، حدود ۴ میلیون گردشگر آلمانی، ۲ونیم میلیون روس، ۲ میلیون انگلیسی در سال ۲۰۱۰ از ترکیه دیدار کردند. انتظار می‌رود امسال نیز باتوجه به ناآرامی‌های مصر و تونس میزان رشد توریسم در این کشور به بالاترین سطح برسد.

اداره‌ی جهانگردی استانبول از میزان رشد ۳۰ درصدی توریسم در این کلان‌شهر در ماه مارس خبر داد. افزون برآن قرار است در سال ۲۰۱۱ وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه در ۳۲ کشور دنیا "برنامه‌ی جذب توریسم" را اجرا کند.

وضعیت توریسم در ترکیه در گذشته و حال

آمار توریست‌های وارد شده ماهانه از سوی وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه رسما اعلام می‌شود. در آمار فرهنگ و گردشگری ترکیه در سال ۲۰۰۲ از لحاظ توریست‌های وارد شده به این کشور در رتبه‌ی هفدهم جهان بود که در سال ۲۰۰۹ به رده‌ی هفتم صعود کرد. ترکیه از نظر کسب درآمد از توریسم نیز از رتبه‌ی دوازدهم در سال ۲۰۰۲ به رتبه‌ی نهم در سال ۲۰۰۹ رسیده است.

در ترکیه تعداد توریست‌های خارجی از ۱۳ میلیون نفر در سال ۲۰۰۲ به ۲۹ میلیون در سال ۲۰۱۰ رسید. به این ترتیب رشد توریسم در سال ۲۰۱۰ در قیاس با ۸ سال پیش حدود ۱۱۶ درصد افزایش داشت. گفته می‌شود هم اکنون تعداد گردشگران عرب نیز که بدون ویزا به این کشور می‌آیند ۳۰ درصد بیشتر از قبل می‌باشد.

ایرانی‌ها بیشترین گردشگر در ترکیه پس از آلمانی‌ها؟

طبق تحقیقات مرکز مطالعات هنلی Henlyدر سوئیس که اتباع کشورهای مختلف جهان را از لحاظ "آزادی‌مسافرت بدون اخذ ویزا" رتبه‌بندی کرده، ایران در رتبه‌ی کمی بالاتر ازعراق و افغانستان قرار گرفته و سال‌هاست بر اساس گزارش این موسسه در قعر "جدول رتبه‌بندی ِ" جهان فرو رفته است.

اما شهرندان ایرانی نیازی به اخذ ویزای ترکیه ندارند. تعداد گردشگرانی که به ترکیه مسافرت کردند بنابه گفته‌ی فرزین توکلیان دبیرمحلی دفتر وزارتخانه‌ی فرهنگ و توریسم ترکیه در تهران رو به افزایش است. پیش‌بینی می‌شود که ایران که پس از آلمان، انگلیس و روسیه تاکنون در مقام چهارم اعزام کننده‌ی گردشگر به ترکیه قرارداشت، امسال پس از آلمان مقام دوم را اتخاذ کند. توکلیان دبیر محلی وزارتخانه فرهنگ و گردشگری ترکیه در تهران به دویچه وله می‌گوید، روند کنونی مسافرت ایرانیان به ترکیه بر اساس آمارها مثبت و روبه رشد است.

چرا ایرانی‌ها به ترکیه سفر می‌کنند؟

امسال هزاران شهروند ایرانی تعطیلات نووزی را نیز در ترکیه سپری کردند. کارشناسان اقتصادی و گردشگری یکی از رازهای موفقیت ترکیه برای جذب بیشتر گردشگران منطقه را حذف ویزا برای شهروندان کشورهای همسایه می‌دانند. توکلیان دبیرمحلی وزارتخانه فرهنگ و گردشگری ترکیه در تهران اطلاع می‌دهد که تعداد مسافرین ایرانی به ترکیه امسال به ۲ میلیون نفر خواهد رسید. وی اضافه می‌کند که ایرانیان بیشتر به شهرهای بزرگ ترکیه استانبول، ازمیر، آنتالیا، مناطق ساحلی و آنکارا سفر می‌کنند.

فرزین توکلیان درباره‌ی انگیزه‌مسافرت ایرانی‌ها به ترکیه و محبوبیت این کشور درمیان گردشگران ایرانی نیز چنین توضیح می‌دهد: «گردشگران ایرانی می‌توانند بدون ویزا به ترکیه مسافرت کنند، خدمات ارزان است، این کشور آب و هوای مناسب و طبیعت زیبایی دارد. نوع غذاهای ترکی هم با مذاق و مزاج ایرانی‌ها سازگار است. از آن گذشته مکان خوبی است برای خرید. طبعا‌‌‌مسافرت ایرانی‌ها به ترکیه سود اقتصادی هم دارد و ایرانیان خریداران خوبی برای تولیدات ترکیه هستند».

راز موفقیت ترکیه در صنعت توریسم

یک کارشناس ایرانی مقیم آنکارا که درباره‌ی صنعت توریسم در ترکیه تحقیق می‌کند، به دویچه‌وله می‌گوید که رشد توریسم بدنبال تغییر سیاست‌های راهبردی دولت جدید ترکیه و حزب حاکم "عدالت و توسعه" در قبال همسایگان امکان‌پذیر بوده است. وی خاطرنشان می‌کند: «ترکیه پیش از این با غرب تعامل داشت و مرزهای خود را در منطقه به روی کشورهای همسایه بسته بود.

سیاست استراتژیک خارجی ترکیه بر منبای "رساندن مشکلات با همسایگان به صفر" و "حذف ویزا" سبب شده است که ترکیه علاوه بر جهانگردان اروپائی، جهانگردان ایرانی، عرب، روس و آسیای میانه و قفقاز را نیز به کشورش جذب کند».

بنظر این کارشناس حذف ویزا به معنای این است که در میان کشورها و مردم آنها مشکلی وجود ندارد. از سوی دیگر این سیاست سبب جذب "سرمایه‌های سرگردان" به ترکیه شده است. بنظر او این سرمایه‌ها در عراق، سوریه و ایران در جستجوی ساختار اقتصادی قوی‌تر هستند. این کارشناس مثال می‌آورد که در سال ۲۰۱۰ حدود یک چهارم از شرکت‌های تاسیس شده‌ی خارجی در ترکیه ایرانی بود‌‌ه‌اند.

ویزای مشترک شامگن میان ایران، ترکیه، سوریه و عراق

هم اکنون برای بسیاری از گردشگران کشورهای هم مرز، کشورهای قفقاز، آسیای میانه و همچنین خاورمیانه مرزهای ترکیه بدون ویزا باز است.

رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه علاوه بر آن پیشنهاد کرده است ویزایی بنام "شامگن" بین ۴ کشور سوریه، عراق، ایران و ترکیه صادر شود. بر این اساس ۴ کشور قادرهستند یک منطقه‌ی اقتصادی مشترک تاسیس کنند و یک منطقه ویزایی تازه‌به نام «شامگن» تشکیل دهند.

اردوغان همچنین پیشنهاد کرده است گردشگران با ویزای مشترک شامگن می‌توانند از ۴ کشور ایران، ترکیه، سوریه و عراق دیدن کنند. او هدف از صدور این ویزا را کاهش هزینه‌های گردشگران و تسهیل گردشگری در این کشورها خوانده است. اردوغان ویزای شامگن را بر اساس نام قدیم سوریه (شام)، و پسوند "گن" از ویزای اروپایی شینگن پیشنهاد کرده است.

حمایت ایران از ویزای شامگن

علی آقا محمدی، قایم مقام معاون اول رئیس جمهوری ایران در امور اقتصادی حمایت ایران را از این پیشنهاد اردوغان اعلام کرد.

موید حسینی صدر، نماینده خوی در مجلس ایران و عضو گروه پارلمانی دوستی ایران و ترکیه، گفته است که تشکیل این منطقه ویزایی، میزان رفت و آمد توریست‌ها میان این چهار کشور را افزایش خواهد داد.

سیاست "حذف ویزا" و رساندن ِ "مشکلات باهمسایگان به صفر" به باور کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند تابحال نتایج مثبتی داده است. ادامه‌ی این روند هم سود اقتصادی ببارآورده و هم رفت و آمدها را میان مردمان منطقه بیشتر کرده است. در سال پیش ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار شهروند ترک نیز به خارج مسافرت کردند.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: عباس کوشک جلالی