سینمای ترنس مالیک، اندیشهورزی به جای داستانپردازی
AA۱۳۹۳ بهمن ۲۰, دوشنبه
"جامهای شوالیه"، آخرین فیلم ترنس مالیک با حذف کامل روایت داستانی، تماشاگر را به تأمل درباره هدف و معنای زندگی فرا می خواند. در دنیای این کارگردان غنای تصویری و ارزش بصری به جای بیان روایی نشسته است.
ترنس مالیک که امسال با فیلم «جامهای شوالیه» به برلیناله آمده، از خلاقترین سینماگران آمریکاست. در فیلم آخر او همان سبک و اسلوب دو فیلم قبلی او یعنی «درخت زندگی» و «به سوی شگفتی» به کمال بیشتری رسیده است.
در این سبک، که برخی آن را پسامدرن دانستهاند، از عنصر روایت خبری نیست. یکپارچگی و ترکیب فیلم نه از پیرنگ و داستان بلکه از پیوند درونی پلانهای فیلم پدید میآید و این درست هم پیوند با بینش هنری فیلمساز است.
مالیک به داستانگویی به معنای سنتی آن پای بند نیست. یافتن پیوندی سرراست و «منطقی» در سیر سرگذشتها و روال سرنوشتها را ناممکن میداند. او زندگی را نه چون سیری یکدست بلکه تکه پارههایی پراکنده میبیند که نباید از آنها معنایی یکدست و همخوان و نهایی انتظار داشت.
زمان نیز در فیلم های او کارکردی تازه دارد و از هر قید و بندی رها شده است. زمان «روایت» سیر متصل و منطقی ندارد، بلکه توالی لحظههای مقطع و کنش های بریده است.
این سینمای منحصر به فرد قصه یا داستان نمیگوید، بلکه به سادگی شرح احوال یا گزارشی از موقعیتهای پراکنده است که با تصاویری بینهایت موثر و گیرا بیان میشود که بالاترین هدف آن رسیدن به زبانی ناب و بدون حشو و زواید روایی است.
سبک فیلم را شاید بتوان تأمل یا اندیشهورزی سینمایی دانست. این سینما با تصویر میاندیشد، بیننده را به تأمل وا میدارد و با او گفتوگویی فلسفی برقرار میکند.
ساختار فیلم "جام شوالیهها"، اثر تازهی مالیک برشها یا فصلهایی از زندگی هنرمندی نه چندان موفق به نام ریک است با نقشآفرینی کریستین بیل. او نه تنها از یافتن معنا یا هدفی برای زندگی خود ناتوان است، بلکه آن را از بنیاد فاقد پیوند و انسجام میبیند.
هر فصل فیلم میتواند برای خود مستقل یا یک فیلم کوتاه فشرده باشد که هر تماشاگر را به معنا یا تأویلی برساند اما از کل دلالتهای معنایی نمیتوان به برداشتی یکه یا نهایی رسید. برای نمونه فیلم زندگی کلان شهرهای کالیفرنیا را با تصاویری برجسته نشان میدهد: عمارتها، آسمان خراشها، ماشینها و اتوبانهایی که با هیبت و عظمت انسان را در بر گرفتهاند. از چنین تصاویری هم میتوان آفرینندگی انسان را نتیجه گرفت و هم ناتوانی او را در برابر قدرت تکنولوژی.
قهرمان اصلی فیلم انسان نمونهی زاده و پروردهی همین دنیای مدرن است؛ دنیایی سرشار از رفاه و ثروت مادی اما دور از ارزش حقیقی و محروم از پشتوانه عاطفی. این بنمایه در برخی از فیلم های کلاسیک مدرن مانند آثار میکل انجلو آنتونیونی یا فدریکو فلینی (جولیتای ارواح و زندگی شیرین) سابقه دارد.
پایتخت آلمان، ۱۰ روز در تب و تاب فیلم و سینما
رقابت بر سر خرس طلایی برلیناله آغاز شده است. فیلمهای بیشماری ظرف ۱۰ روز روی پردههای سینما خواهند رفت که از بین آنها ۱۹ فیلم در بخش رقابتی برلیناله حضور دارند. از ایران نیز سه فیلم اکران میشود.
عکس: Reuters/P. Kopczynski
۴۴۱ فیلم برتر
یک بار دیگر قلب دنیای فیلم در شهر برلین به تپش درخواهد آمد. هزاران فیلم از سراسر دنیا در سینماهای این شهر اکران خواهند شد. ۴۴۱ فیلمی که برای نمایش در این جشنواره برگزیده شدهاند، در مجموع در ۱۲۰۰ نوبت اکران خواهند شد. شصت و پنجمین دوره از فستیوال برلیناله که مردمیترین جشنواره فیلم در جهان محسوب میشود، به مدت ده روز (تا ۱۵ فوریه) ادامه خواهد داشت.
افتتاح با محصولی مشترک و پر از "یخبندان"
فیلم آغازین برلیناله که "هیچکس خواهان شب نیست" نام دارد، محصول مشترک چند کشور است. کارگردان این فیلم ایزابل کوآشت (Isabel Coixet)، سینماگر اسپانیایی است و در آن ژولیت بینوش، ستاره سینمای فرانسه نقشآفرینی میکند. صحنههای این فیلم در بلغارستان، نروژ، اسپانیا و طبیعت یخبندان گرینلند فیلمبرداری شده است.حضور گبریل بیرن (Gabriel Byrne) بازیگر ایرلندی ویژگی چندملیتی این فیلم را تکمیل میکند.
عکس: Leandro Betancor
حضور پررنگ سینمای آلمان
امسال کارگردانهای آلمانی حضوری پررنگ در برلیناله دارند. دیتر کاسلیک، مدیر فستیوال پس از تلاش فراوان سرانجام موفق شد، سه فیلمساز برجستهی سینمای آلمان، یعنی ویم وندرس، ورنر هرتسوگ و مارگارتا فون تروتا را به برلیناله بکشاند. آندریاس درسن و اویور هیرشبیگل از چهرههای صاحبنام نسل جوان سینمای آلمان هستند که در برلیناله ۲۰۱۵ حضور دارند.
عکس: picture-alliance/dpa
یک همکاری جهانی
"ملکه صحرا"، آخرین اثر ورنر هرتسوگ یکی از ۱۹ فیلمی است که در بخش رقابتی بر سر کسب خرس طلایی با یکدیگر رقابت میکنند. هرتسوگ در فیلمهای اخیرش که در ایالات متحده تولید شدهاند، به مسئله "جهانی شدن" در ابعاد مختلف میپردازد. نیکل کیدمن و جیمز فرانکو از جمله ستارگانی هستند که در فیلم "ملکه صحرا" نقشآفرینی کردهاند.
عکس: 2013 QOTD Film Investment Ltd. All Rights Reserved
ستاره هالیوود
ترنس مالیک (Terence Malick)، کارگردان برجسته آمریکایی با فیلم "شوالیه جامها" برای شکار خرس طلایی به برلین میآید. در این فیلم کریستیان بیل در نقش مردی ظاهر میشود که در روزمرگیهای پر از سکس، عیاشی و ثروت معنای زندگی را جستجو میکند. ناتالی پورتمن و کیت بلانشت از دیگر ستارگان معروف "شوالیه جامها" هستند.
"تاکسی" ساخته جعفر پناهی فیلمی است که تحت شرایط دشواری تولید شده و در بخش رقابتی حضور دارد. افزون بر این دو محصول دیگر نیز سینمای ایران را در برلیناله ۲۰۱۵ نمایندگی میکنند: "پرش از ارتفاع کم" به کارگردانی حامد رجبی در بخش پانورامای برلیناله به نمایش درخواهد آمد و فیلم "مادر قلب اتمی"، ساخته علی احمدزاده نیز در بخش فروم اکران خواهد شد.
عکس: Jafar Panahi
هالیوود و قصه پریان
علاقهمندان به افسانهها و قصههای پریان، امسال میتوانند منتظر اقتباس جدیدی از داستان "سیندرلا" باشند که به کارگردانی کنت برانا (Kenneth Branagh) توسط کمپانی والت دیسنی تهیه شده است. این فیلم خارج از بخش مسابقه به نمایش در خواهد آمد.
پانوراما در کنار بخش رقابتی و فروم یکی دیگر از بخشهای مهم برلیناله محسوب میشود. این بخش دربرگیرنده فیلمهای هنری است. مستندی درباره راینر ورنر فاسبیندر، سینماگر برجسته آلمانی که توسط کریستیان براد تومسن از دانمارک ساخته شده، از فیلمهای جذابی است که در بخش پانوراما نشان داده خواهند شد. او که از منتقدان فیلم و سینما است، خود با فاسبیندر دوستی نزدیک داشته و مصاحبههای زیادی با او انجام داده است.
عکس: Sarrazink Productions - Arte France Cinéma
سینمای جهان در فروم
مثل همیشه فیلمهای زیادی از سراسر جهان همزمان با بخش رقابتی برلیناله اکران خواهند شد. در بخش فروم برلیناله ۲۰۱۵ مجموعا ۴۳ اثر سینمایی به نمایش درمیآیند. یکی از آثار جذابی که در این بخش اکران میشوند، فیلم "تاریخ یهودا" است که در صحرای الجزایر فیلمبرداری شده و به بررسی منشاء مسیحیت و یهودیت میپردازد.
عکس: Dino Raymond Hansen
جشن رنگهای تاریخی
تمرکز بخش فیلمهای تاریخی امسال بر تکنیکالر است. این تکنیک در دهه ۱۹۳۰ میلادی در آمریکا شکل گرفت و در بسیاری از فیلمهای کلاسیک به کار گرفته شد. رنگهای مورد استفاده در این شیوه بسیار براق هستند که نمونهای از آن را میتوان در فیلم مشهور "بر باد رفته" مشاهده کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
اکرانهای باشکوه
شیوه ویرایش دیجیتال امکانات جدیدی را برای بازسازی و نمایش مجدد فیلمهای قدیمی فراهم کرده است. از دوسال قبل این فیلمها نیز در بخش کلاسیک برلیناله به نمایش درآمدند. Variété (محصول سال ۱۹۲۵) نمونهای از همین فیلمهای صامت است که Lya de Putti رقصنده و هنرپیشه مجارستانی در آن ایفای نقش میکند.
عکس: Deutsche Kinemathek, Berlin Friedrich-Wilhelm-Murnau-Stiftung
خرس افتخاری برای ویم وندرس
خرس افتخاری امسال به پاس یک عمر فعالیت هنری به ویم وندرس، کارگردان صاحبنام آلمانی تقدیم خواهد شد. ده فیلم از نخستین آثارش چون "پاریس تگزاس" در برلیناله ۲۰۱۵ به نمایش درخواهند آمد. درخور توجه آنکه آخرین اثر وی به نام "همه چیز خوب خواهد بود" برای کسب خرس طلایی در بخش رقابتی شرکت دارد.
عکس: Wim Wenders Stiftung 2014
تلویزیون بر پرده سینما
با توجه به اهمیت سریالهای تلویزیونی در سراسر جهان، جایی نیز برای این محصولات در برلیناله ۲۰۱۵ در نظر گرفته شده و قرار است شماری از سریالهای معروف و موفق بر پردهی سینما نمایش داده شوند. یکی از این سرالهها "آلمان۸۳" است که محبوبیت زیادی کسب کرد. این سریال توسط شبکه RTL تهیه شده و داستان آن در سال ۱۹۸۳ در آلمان غربی و شرقی میگذرد.
عکس: RTL/Nik Konietzny
هنر فروش بلیط
فستیوال فیلم برلین در واقع پلی میان هنر و تجارت است که در آن هم به هنر خلاق و هم به باجه بلیطفروشی توجه میشود. فیلم پر سر و صدای "۵۰ سایه خاکستری" که اقتباسی ادبی است، در یازدهم فوریه به نمایش در خواهد آمد. یک روز پس از آن نیز اکران سراسری این فیلم در آلمان شروع میشود.
عکس: Universal Pictures
هیجان روزافزون
شصت و پنجمین برلیناله روز یکشنبه ۱۵ فوریه درست یک روز پس از اهدای جوایز خرسهای طلایی و نقرهای به کار خود پایان خواهد داد. هیئت داوران با ریاست دارن آرنوفسکی، فیلمساز آمریکایی برندگان این جوایز را از میان ۱۹ فیلم بخش رقابتی انتخاب خواهد کرد.