سینمای جنجالی هند؛ از روسپی قهرمان تا حقوق اقلیت‌ها
۱۴۰۱ اسفند ۷, یکشنبه
سینمای هند امسال در بخش پانورامای برلیناله با فیلم جنجال‌برانگیز "کمین" به کارگردانی چاتراپال نیناوه . این فیلم درباره قبیله‌ای است که تحت تاثیر مائوئیسم و حول تعامل متقابل بین چریک‌ها، غیرنظامیان و پلیس شکل گرفته است.
صحنه‌ای از فیلم گنگوبایی از هند در برلینالهعکس: Ashish Vaishnav/SOPA Images/ZUMA/picture alliance
تبلیغات
این فیلم به حقوق اقلیت‌های قبیله‌ای در هند می‌پردازد و با وجود اینکه سال گذشته نیز منتخب برلیناله بود، پخش آن توسط استودیو جیو که بخشی از بودجه تولید فیلم را تامین کرده، گرفته شد.
چاتراپال نیناوه یک اخطار از طریق برلیناله دریافت کرده بود که بر اساس ادعای استودیو جیو مبنی بر اینکه در این فیلم از گروه‌ها و قبایل خاص و همچنین افسران دولتی سو‌ء استفاده شده و فیلم توهین‌آمیز است. در حالیکه به گفته کارگردان از هیچ قبیله‌ای در این فیلم نامی برده نمی شود.
چاتراپال نیناوه پس از این اقدام دچار بیماری افسردگی شد و نمی توانست هزینه‌های درمان خود را بپردازد. او در فیسبوک خود نوشته بود که فیلم‌ها فرزندان فیلمسازان هستند و چگونه می‌تواند عقلش را حفظ کند وقتی بچه‌اش را کشته‌اند!
این پست فیسبوکی که دیگر در صفحه این کارگردان دیده نمی‌شود سبب شد تا فیلمسازان زیادی از سراسر دنیا از او حمایت کنند. او در مصاحبه با تایمز می‌گوید که از سال ۲۰۱۸ پروژه فیلم کلید خورد. ابتدا قرار بوده فیلم کوتاه باشد اما پس از اینکه متوجه شده پتانسیل فیلم بلند را دارد تصمیم گرفت آنرا طولانی‌تر بنویسد.
حس "اعتماد" در هند اهمیت زیادی دارد و فیلم با این موضوع بازی می‌کند. این یک فیلم درباره قبیله‌ای است که تحت تاثیر مائوئیسم و حول تعامل متقابل بین چریک‌ها، غیرنظامیان و پلیس می‌چرخد.
این کارگردان می‌گوید: «کسانی که مخالف پخش فیلم بودند اگر تمام روایت را خوانده بودند متوجه می‌شدند که فیلم متعادلی است، قبیله‌ای که از دو طرف لگد می‌خورد.»
او فیلم خود را مصداق بارز سانسور شرکتی می‌داند. این فیلم پس از مشکلات فراوان در نهایت امسال در بخش پانورامای برلیناله به نمایش درآمد.
"گنگوبایی" روسپی قهرمان در هند
سال پیش نیز فیلم گنگوبایی جنجال آفرین شد و در شبکه‌های اجتماعی طرفداران بیشماری را از آن خود کرد.
گنگوبایی یک فیلم درام هندی محصول سال ۲۰۲۲ است. سنجی لیلا کارگردان و آلیا بت بازیگر نقش اول این فیلم است که با توجه به شرایط فرهنگی هندو با تابو شکنی و جسارتی که داشته به خوبی از پس این نقش برآمده است.
صحنه‌ای از فیلم گنگوبایی از هند در برلینالهعکس: Bhnasali Productions/Pen Studios/IMAGO
فیلم گنگوبایی بیوگرافی زنی به همین نام است. "گنگوبایی کاتیا وادی" یک کارگر جنسی و فعال اجتماعی در دهه ۶۰ میلادی بود که یک روسپی خانه را اداره می‌کرد و به تدریج از اینکار دست کشید. گنگوبایی کارهای زیادی برای رفاه یتیمان و کارگران جنسی انجام داد.
او که در سن کم از خانه خود به بمبئی فرار کرده بود با خواستگارش رامنیک لال ازدواج کرد و تنها بعد از چند روز به قیمت هزار روپیه برای تن فروشی فروخته شد. اوایل با اکراه به اینکار می پرداخت و بعدها به استثمار جسمی و مالی شوکت خان پاتان درآمد. او به کارهای مافیایی روی آورد اما به جایی رسید که با جواهر لعل نهرو اولین نخست وزیر هند درباره وضعیت اسفبار کارگران جنسی صحبت کرد.
او با مشاوره دادن به زنانی که از خانه فرار کرده بودند و روسپی گری می‌کردند، آنها را به خانه و خانواده خود باز می‌گرداند و به همین دلیل با احترام از او یاد می شود.
گنگوبایی یکی از زنان تاثیر گذار در تاریخ هند به شمار می‌آید.
بخش‌های زیادی از این فیلم در اینستاگرام و دیگر شبکه های اجتماعی دست به دست می‌شود و حتی توجه مخاطبین غیر هندی را نیز به خود جلب کرده است. کودکان نیز به تقلید از گانگوبایی شبیه او می‌رقصند یا دیالوگ‌های او را در سرویس ویدیویی دابسمش اجرا می‌کنند.
آلیا بات که نقش اصلی این فیلم را بازی می کند یک بریتانیایی هندی تبار و از پردرآمدترین بازیگران این کشور است و جوایز زیادی از جمله جایزه از فیلم فیر را دریافت کرده است.
از سینمای صامت تا شاهرخ خان؛ صد سال بالیوود از دریچه دوربین
یکصد سال پیش نخستین فیلم هندی به نمایش درآمد و آغازگر صنعتی سینمایی بود که در طول یک قرن گذشته فیلم‌های بیشماری عرضه کرده و امروزه هواخواهان زیادی دارد: بالیوود. سفری تصویری به همراه سینمای هند و ستارگان بزرگش.
عکس: Arif Ali/AFP/Getty Images
نخستین گام، راجا هاریشچاندرا
با اکران فیلم "راجا هاریشچاندرا" در روز ۲۱ آوریل ۱۹۱۳، نخستین سنگ بنای بالیوود گذاشته شد. این فیلم که داستانش برگرفته از اسطورههای هند بود، در حضور تماشاگرانى برگزیده به نمایش درآمد. در آغاز قرن بیستم میلادی مضامین فیلم‌های هندی و همچنین قطعات نمایشی در هند الهام‌گرفته از اسطورههای این کشور بودند. ناگفته نماند که ایفا نقش زنان را در آن دوران مردها برعهده داشتند.
عکس: gemeinfrei
پیشگام سینمای هند؛ داند ایراج گوویند پالکی
داند ایراج گوویند پالکی (۱۹۴۴ − ۱۸۷۰) که با نام دادا صاحب پالکی نیز شهرت یافته، پدر سینمای هند محسوب می‌شود. مهمترین جایزه سینمایی این کشور نیز به نام اوست. او نخست در عرصه عکاسی فعالیت داشت تا اینکه کارل هرتز، یک شعبده‌باز آمریکایی آلمانی‌تبار او را با برادران لومیر (مخترعان سینما) آشنا کرد. با این آشنایی بود که تب فیلم پالکی را فراگرفت. او بیش از یکصد فیلم ساخت از جمله فیلم "راجا هاریشچاندرا".
عکس: gemeinfrei
نخستین فیلم ناطق؛ نور جهان
سال ۱۹۳۱، سال تولد نخستین فیلم ناطق هندى است؛ فیلمى به نام Alam Ara (نور جهان) ساخته اردشیر ایرانی که موسیقی در آن نقشى مهم برعهده داشت، از همان موقع بود که عنصرى به فیلم‌هاى هندى اضافه شد که هنوز هم نقشى مهم و حتى تعیین کننده ایفا مى‌کند: موسیقی و آواز.
عکس: public domain
نخستین جنجال؛ دویکا رانی
دویکا رانی (۱۹۹۴ − ۱۹۰۸) بانی نخستین جنجال و رسوایی در سینمای هند بود. بوسه‌ی چهار دقیقه‌ای او در فیلم "کارما" در سال ۱۹۳۳ سروصدای فراوانی در فضای محافظه‌کارانه‌ی هند در آن دوران برانگیخت. همسر او "هیمانشو رای" تهیه‌ی کننده فیلم بود و در دهه‌ی بیست میلادی قرن گذشته موافقت فرانتس اوستن، کارگردان آلمانی را به همکاری در هند جلب کرده بود.
اولین ستاره خارجی؛ مری اوانس
مری اوانس (۱۹۹۶ − ۱۹۰۸) نخستین ستاره خارجی سینمای هند محسوب می‌شود. او در سال ۱۹۳۵ نقش "نادیای جسور" را در فیلم "هونتروالی" (زنی با شلاق) ایفا کرد. تخصص این هنرپیشه موطلایی استرالیایی بازیگری در فیلم‌های اکشن و پرهیجان بود. البته او را یکی از اسطورههای مبارزات آزادی‌بخش هند و سمبل برابری حقوق زنان نیز می‌دانند.
محبوب طرفداران؛ راج کاپور
راج کاپور (۱۹۸۸ − ۱۹۲۴)، بازیگر و کارگردان پرآوازه هندی سینمای کشورش را از دهه پنجاه میلادی به بعد در فراسوی مرزهای هند به شهرت رساند. او در اتحاد جماهیر شوروی سابق، در کشورهای بلوک شرق و چین هم به ستاره‌ای بزرگ بدل شد، چرا که فیلم‌های او به ویژه فیلم "آواره"، محصول ۱۹۵۱، از عناصر انتقادی‌اجتماعی برخوردار بودند.
نخستین موفقیت جهانی؛ مادر هند
فیلم "مادر هند" که در سال ۱۹۵۷ به پرده سینماها راه یافت، نخستین فیلم هندی است که نامزد دریافت جایزه اسکار شد. "نرگس دوت" که در بسیاری از فیلم‌های راج کاپور نیز حضور داشته، در فیلم "مادر هند" نقش مادری به نام رادا را ایفا می‌کند که علیرغم فقر و بی‌عدالتی‌های اجتماعی فرزندانش را بزرگ می‌کند.
اولین فیلم به سبک وسترن؛ شعله
فیلم شعله که در سال ۱۹۷۵ اکران شد، نخستین فیلم هندی است که حال و هوای فیلم‌های وسترن را دارد. با این فیلم بود که آمیتاب باچان، دهر مندرا، هِما مالینی و امجد خان به ستارگان بزرگ سینمای هند بدل شدند. شعله تا به امروز موفق‌ترین فیلم سینمای هند محسوب می‌شود و اکثر کودکان هندی دیالوگ‌های این فیلم را از بر هستند.
عکس: Mskadu
نخستین جایزه اسکار؛ ساتیاجیت رای
ساتیاجیت رای (۱۹۹۲ − ۱۹۲۱) نخستین کارگردان هندی است که در سال ۱۹۹۲ جایزه اسکار برای یک عمر فعالیت هنری را دریافت کرد. نخستین فیلم او "پاتر پانچالی" که اقتباسی ادبی است و در سال ۱۹۵۵ ساخته شده، جایزه ویژه جشنواره کن را دریافت کرد. در سال‌های ۱۹۵۶ و ۵۹ دو قسمت بعدی این مجموعه ساخته شدند که به سه‌گانه آپو مشهور است. ساتیاجیت مهمترین نماینده سینمای غیربالیوودی در هند محسوب می‌شود.
عکس: picture alliance/Mary Evans Picture Library
زیبا‌روترین زن ۱۹۹۴؛ آشواریا رای
آشواریا رای، دختر شایسته جهان در سال ۱۹۹۴ که عروس آمیتاب باچان، اسطوره‌ی سینمای هند است، از محبوب‌ترین هنرپیشگان زن در هند محسوب می‌شود. او نخستین بازیگر زن هندی بود که به عضویت هیأت داوران جشنواره کن برگزیده شد.
عکس: AP
باج بر پرده سینماهای جهان؛ روزی روزگاری در هند
فیلم "باج؛ روزی روزگاری در هند" در سال ۲۰۰۱ اکران شد. این اثر از جمله نخستین فیلم‌های بالیوودی است که نه تنها در هند و کشورهایی که سینمای هند در آنجا طرفداران بیشماری دارد به نمایش درآمد، بلکه پس از نامزدی جایزه اسکار به سینماهای سراسر جهان راه یافت. منتقدان سینمایی نشریه معتبر تایم این فیلم را در فهرست بهترین فیلم‌های تاریخ سینما قرار داده‌اند.
عکس: Getty Images/AFP
صدای برتر؛ ای. آر. رحمان
الله رکها رحمان که به ای. آر. رحمان شهرت دارد از آهنگسازان و خوانندگان سرشناس سینمای هند به شمار می‌رود و در صف پرفروش‌ترین هنرمندان موسیقی جهان قرار دارد. او در سال ۲۰۰۹ برای موسیقی فیلم "میلیونر زاغه‌نشین" از جمله دو جایزه اسکار و یک جایزه گلدن گلوب دریافت کرد. ترانه متن این فیلم Jai Ho در نسخه‌ای دیگر تحت عنوان Your are my destiny در سراسر جهان سر زبان‌ها افتاد.
عکس: imago stock&people
چهره بالیوود؛ شاهرخ خان
در یک دهه گذشته شاهرخ خان معروف‌ترین چهره‌سینمای بالیوود بوده است. تقریبا تمامی فیلم‌های او با موفقیت و محبوبیت روبرو بوده‌اند و او در سراسر جهان طرفداران بیشماری دارد. با محبوبیت او بود که فیلم‌های بالیوودی حتی به تلویزیون آلمان نیز راه یافت. در سال ۲۰۰۸ که او برای نمایش فیلمش در جشنواره برلیناله به پایتخت آلمان آمده بود، هزاران تن از هوادران او به استقبالش رفتند.
