فیلم سینمایی "باد و مه" در ایران پیش از آن که به روی پرده‌ی سینماها برود، به دلیل "نمایش غیرمجاز" آن در بخش مسابقه‌ی جشنواره‌ی فیلم فجر امسال جنجال‌برانگیز شده بود. محمدعلی طالبی در پی اعلام پذیرش این فیلم از سوی مقامات جشنواره‌ی فجر، در نامه‌ای از دبیر آن خواسته بود، "به‌دلیل نگاه گزینشی جشنواره" از نمایش فیلم او در فستیوال خودداری شود. طالبی در این نامه نوشته بود: «پس از چند روز رایزنی برخی مسئولان جشنواره‌ی فیلم فجر با اینجانب، در مورد شرکت فیلم "باد و مه" در بخش مسابقه‌ی جشنواره، بالاخره امروز به شکلی یک طرفه تصمیم گرفتند که فیلم مرا بدون موافقت اینجانب در بخش مسابقه بگذارند. این در حالی است که من با حضور در همه بخش‌های جشنواره مخالف هستم.» این نامه و پیامدهای آن، واکنش‌های موافق و مخالف بسیاری را برانگیخت که بازتاب آن در رسانه‌های مختلف کشور منتشر ‌شد.

"سهند" در دامن طبیعت

"باد و مه" که ابتدا عنوان "دوباره پرواز کن" را یدک می‌کشید، بر اساس رمان "تابستان وغاز سفید"، نوشته‌ی مژگان شیخی ساخته شده است. این فیلم داستان پسربچه‌ی هفت ساله‌ای به نام سهند را روایت می‌کند که در جریان جنگ ایران ـ عراق و تجربه‌ی رویدادهای دهشتناکی چون بمباران‌های بی‌وقفه و کشته‌شدن مادرش در یکی از این حمله‌ها، گویایی خود را از دست می‌دهد و به‌کلی لال می‌شود. پدر سهند برای مداوای روان پریشان پسر، او را همراه خواهرش، شوکا که در تمام فیلم در نقش حامی و مدافع برادر ظاهر می‌شود، روانه‌ی شمال به نزد پدربزرگ آن‌ها می‌کند تا شاید سهند در دامن طبیعت بکر و مسحورکننده‌ی این خطه تعادل خود را بازیابد.

اصل تضاد

منقد دویچه‌وله‌ ـ بخش زبان آلمانی، در باره‌ی این فیلم می‌نویسد: «محمدعلی طالبی علاقه زیادی دارد به زبان نمادها حرف بزند. خود عنوان "باد و مه"، نمایانگر آنست که در این فیلم دو وجه متضاد، بنا بر اصل "یا این یا آن"، همواره بر ضد هم عمل می‌کنند: شادی و اندوه، باد و مه، جنگ و صلح. این کارگردان می‌گوید، تضاد بین طبیعت زیبای شمال ایران و جنگ را آگاهانه برگزیده است. او خواسته است که تصاویر، خود گویا باشند و برای توضیح مسائل، کمتر به کلام نیاز داشته باشد. در فیلم، در واقع همین‌طور هم هست.»

محمدعلی طالبی در گفت‌وگویی با دویچه‌وله در باره‌ی این فیلم می‌گوید: «این فیلم درباره‌ی بچه‌هایی است که کودکی خود را در اثر جنگ از دست می‌دهند.» طالبی تصمیم دارد، در فیلم آتی خود باز هم به این موضوع بپردازد: «در فیلم بعدی می‌خواهم نشان بدهم که این بچه‌ها، وقتی بزرگ می‌شوند، چه سرنوشتی پیدا می‌کنند.» طالبی در مورد انگیزه‌ی خود برای ساختن فیلم می‌گوید: «هدف من این است که تماشاگر را به تفکری انتقادی وادارم.»

"اثری ناموفق"

فیلم "باد و مه"، از نگاه برخی از منقدان در ایران اثر موفقی از آب درنیامده است. به عقیده علیرضا اخلاقی، منقد سینما که نظرش در این باره در صفحه‌ی اینترنتی "فارس" منتشر شده، این فیلم "غیرحرفه‌ای" ساخته شده است: «باد و مه، فیلمی است قصه‌گو با ساختاری آماتورگونه که مثل سایر آثار پیشین محمدعلی طالبی، با تکیه بر حضور نابازیگر، قصه‌ی ساده و استفاده از لوکیشن سرسبز شمال، توانسته تصاویر کارت‌پستالی زیبایی خلق کند.» این منقد، به جنبه‌های مثبت فیلم هم اشاره دارد: «از نقاط قوت فیلم، می‌توان به فیلمبرداری قابل قبول و جلوه‌های ویژه خوب اشاره کرد که از سایر عناصر فیلم نیز برجسته‌تر است.»

شهرام خرازی‌ها، منتقد مجله‌ی "سینما"، عنوان جدیدی برای فیلم "باد و مه" پیشنهاد می‌کند: «تورق آلبوم عکس‌های چشم‌نواز از شمال کشور گویاترین عنوانی است که می‌توان برای فیلم جدید محمدعلی طالبی، "باد و مه" برگزید. برخی از این مناظر فیلم، شبیه تابلوهای نقاشی درآمده است. اما حیف که این همه زیبایی به کار موضوع فیلم نمی‌آید و فقط جنبه‌ی تزئینی پیدا می‌کند.»

فضای "باد و مه" برای شهرام خرازی‌ها، «تداعی‌گر فیلم‌های عرفانی دهه ۱۳۶۰ و اواخر دهه ۱۳۷۰ است؛ همان آثاری که برای ارائه به فستیوال‌های فرنگی ساخته می‌شدند». به‌نظر این منقد، "سبک و سیاق" این فیلم هم "فرنگی‌پسند" است: «در "باد و مه" به سبک و سیاق همان فیلم‌ها، باز یک پیرمرد عارف در پی نصیحت کردن دیگران است؛ نماهای کشدار و مکث‌های طولانی بچه‌ی گمشده، نمادپردازی عرفانی و ...»

تلاش سینمایی برای نسل‌های آینده

محمدعلی طالبی تا کنون ۱۱ فیلم برای کودکان و نوجوانان ساخته است. دیوار (۱۳۸۶)، ماه شب چهارده (۱۳۸۵)، سرخی سیب کال (۱۳۸۴)، تو آزادی (۱۳۷۹)، کیسه برنج (۱۳۷۵) و تیک تاک (۱۳۷۱) ‌از جمله‌ی آن‌هاست. فیلم‌های طالبی، اغلب با نگاهی عاطفی زندگی کودکان و نوجوانان را مطرح می‌کند و در آن‌ها به نقد شرایط اجتماعی ـ تربیتی "این نسل‌های آینده" می‌پردازد.

FF/KG