سیپری: قدرتهای هستهای زرادخانههایشان را تقویت کردهاند
۱۴۰۲ خرداد ۲۲, دوشنبه
مؤسسه تحقیقات صلح بینالمللی استکهلم (سیپری) اعلام کرده در سال گذشته تعداد سلاحهای هستهای عملیاتی در سطح جهان افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. مدیر این مؤسسه از "یکی از خطرناکترین دورههای تاریخ بشر" سخن گفته است.
تبلیغات
مؤسسه تحقیقات صلح بینالمللی استکهلم (سیپری) در گزارش سالانه خود نسبت به افزایش تعداد سلاحهای هستهای کاربردی در جهان هشدار داده و اعلام کرد همه قدرتهای هستهای جهان زرادخانههای خود را تقویت کردهاند.
دن اسمیت، مدیر این مؤسسه، روز دوشنبه (۱۲ ژوئن/ ۲۲ خرداد) گفت: «ما در حال پیشروی به سمت یکی از خطرناکترین دورههای تاریخ بشر هستیم.» او خواستار احیای دیپلماسی هستهای و تقویت نظارتهای بینالمللی بر تسلیحات هستهای شد.
طبق گزارش جدید سیپری ۹ قدرت هستهای جهان عبارت از آمریکا، روسیه، انگلیس، فرانسه، چین، هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل، به مدرنسازی زرادخانههای خود ادامه دادهاند.
طبق برآوردهای این مؤسسه اگر چه شمار کلاهکهای هستهای در سطح جهان از اوایل سال ۲۰۲۲ تا اوایل سال ۲۰۲۳ به ۱۲ هزار و ۵۱۲ عدد کاهش یافته، اما در مقابل تعداد کلاهکهای هستهای عملیاتی با افزایش ۸۶ مورد، مجموعا به ۹ هزار و ۵۷۶ عدد رسیده است.
مؤسسه سیپری یادآور شده است که در تحقیقات خود بین ذخایر عملیاتی و کل موجودی تسلیحات هستهای تمایز قائل شده است. به گفته این مؤسسه کل موجودی، سلاحهای هستهای قدیمیتر را در برمیگیرد که قرار است برچیده شوند.
جنگ اوکراین و عدم شفافیت
به گفته دن اسمیت چرخش قدرتهای هستهای برای تقویت زرادخانههای خود و افزایش ذخایر کلاهکهای هستهای، ارتباط مستقیمی با جنگ اوکراین نداشته و این همزمانی به صورت تصادفی رقم خورده است. او در توضیح این امر اینگونه استدلال میکند که از یک سو ساخت کلاهکهای هستهای کاری زمانبر است و از سوی دیگر، کشورهایی که بیشترین افزایش تعداد کلاهکهای هستهای را داشتهاند، به طور مستقیم تحت تأثیر جنگ اوکراین قرار ندارند.
طبق گزارش سیپری آمریکا و روسیه مجموعا حدود دو هزار کلاهک هستهای را در حالت آمادهباش قرار دادهاند. این کلاهکها روی موشکها نصب شدهاند و یا در پایگاههای هوایی که بمبافکنهای هستهای در آنها مستقر هستند، نگهداری میشوند.
به گفته محققان موسسه صلح سیپری، روسیه و آمریکا تقریبا ۹۰ درصد از کل سلاحهای هستهای جهان را در اختیار دارند. زرادخانههای هر دو کشور در سال ۲۰۲۲ ثابت مانده، اگرچه طبق گزارش سیپری پس از شروع جنگ اوکراین شفافیتها در این زمینه به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. برای نمونه دولت بریتانیا نیز شمار سلاحهای هستهای خود را در سال ۲۰۲۲ به طور علنی اعلام نکرد.
به گزارش سیپری بیشترین میزان افزایش ذخایر کلاهکهای هستهای در یک سال گذشته مربوط به چین بوده است که از ۳۵۰ عدد به ۴۱۰ عدد رسیده است. محققان سیپری احتمال میدهند زرادخانه چین در سالهای آینده همچنان افزایش پیدا کند تا جایی که میزان ذخایر موشکهای بالستیک قارهپیمای این کشور تا سال ۲۰۲۳ دستکم به اندازه آمریکا و روسیه برسد.
در این بین هند و پاکستان نیز در یک سال گذشته انواع جدیدی از پرتابگرها با قابلیت حمل کلاهک هستهای را توسعه دادهاند.
سیپری از تشدید لفاظیهای کشورها در مورد اهمیت سلاحهای هستهای ابراز نگرانی کرده است. برای نمونه از کره شمالی یاد شده که همچنان برنامههستهای را عنصر اصلی استراتژی امنیتی خود قلمداد میکند. محققان تخمین میزنند این کشور حدود ۳۰ کلاهک هستهای را مونتاژ کرده و مواد شکافتپذیر کافی برای ساخت حداکثر ۷۰ کلاهک را در اختیار دارد.
فناوریهای انقلابی که میدانهای جنگ را متحول کردند
گروهی از کارشناسان نسبت به ترکیب هوش مصنوعی با فناوری تسلیحات کشنده به سازمان ملل هشدار داده و خواستار اقدام جدی برای جلوگیری از آن شدهاند. فناوریهای جدید همیشه تحولاتی انقلابی را در عرصه جنگ و پیشبرد آن رقم زدهاند.
عکس: Getty Images/E. Gooch/Hulton Archive
بیش از صد کارشناس اخیرا در نامهای به سازمان ملل متحد از این سازمان خواستند تا بهکارگیری سلاحهای کشندهای را که بدون دخالت انسان کار میکنند، ممنوع کند. با اینکه هنوز از "روباتهای قاتل" در عمل خبری نیست، اما پیشرفتها در زمینه هوش مصنوعی موجب شده تا این ایده به واقعیت نزدیکتر شود. به گفته کارشناسان روباتهای قاتل پس از باروت و بمب اتمی "سومین انقلاب" در زمینه پیشبرد جنگها هستند.
عکس: Bertrand Guay/AFP/Getty Images
نخستین فناوری که منجر به بروز انقلاب در پیشبرد جنگ شد، در چین ابداع شد. در قرن ده تا دوازدهم میلادی در چین از پودری سیاهرنگ برای هل دادن پرتابه به سمت جلو در تفنگهای ساده استفاده میشد. طی دو قرن بعد این پودر سیاه رفته رفته از خاور میانه به اروپا راه پیدا کرد و جای تیر و کمان را در جنگها گرفت.
عکس: Getty Images/E. Gooch/Hulton Archive
اختراع باروت منجر به استفاده از توپخانه در میدانهای جنگ شد. در قرن ۱۶ میلادی ارتشها با بکارگیری توپهای ساده و شلیک به سمت نیروهای پیادهنظام دشمن مانع از پیشروی آنها میشدند. این توپها همچنین نقش مؤثری در خراب کردن دژهای دفاعی طرف مقابل داشتند.
عکس: picture-alliance/akg-images
اواخر قرن ۱۹ میلادی اختراع مسلسل بعد جدیدی به صحنههای جنگ اضافه کرد. سربازان حالا با کمک مسلسل میتوانستند از پشت سنگرهایشان در عرض چند ثانیه با سرعتی زیاد نیروهای دشمن را که در حال نزدیک شدن به آنان بودند، به رگبار ببندند. کارآیی ویرانگر و مرگبار مسلسل، خود را در جنگ جهانی اول به خوبی نشان داد.
عکس: Imperial War Museums
اختراع نخستین هواپیما در سال ۱۹۰۳ نیز از چشم برنامهریزان و مغزهای متفکر جبهههای جنگ بدور نماند. ارتش آمریکا شش سال بعد نخستین هواپیمای نظامی خود را خرید که "Wright Military Flyer" نام داشت. در سالهای بعد آزمایشهای بیشتری با هواپیماهای توسعهیافته انجام شد. در پایان جنگ جهانی دوم بمبافکنها جزو ثابت و از ملزومات اصلی نیروهای هوایی ارتش در بسیاری از کشورها بودند.
عکس: picture-alliance/dpa/dpaweb/U.S. Airforce
تا پیش از جنگ جهانی اول سربازان و اسبها نقش اصلی در جابهجایی تجهیزات و ادوات جنگی را داشتند. در زمان جنگ جهانی اول تانکها و خودروهای نظامی جای سربازان و اسبها را گرفتند. نتیجه این تغییر پیشروی سریعتر نیروهای نظامی و خرابیهای بیشتر بود. آلمان نازی در آن زمان از این امکان جدید برای پیشبرد سیاستهای جنگی خود از جمله استراتژی "جنگهای برقآسا" استفاده کرد.
عکس: ullstein bild - SV-Bilderdienst
هر چند توپخانه عاملی مؤثر در میدانهای جنگی بود، اما با این حال برد توپها چندان زیاد نبودند. تا اینکه در جنگ جهانی دوم نخستین موشکها وارد صحنه شدند. موشکها اهدافی در فاصله چند صد کیلومتری را از میان میبردند. نخستین موشک به نام "وی۲" (V2) که ساخت آلمان بود، ساختار سادهای داشت و بعدها پایه ساخت تمام موشکها و سامانههای پرتابکنندهای شد که میتوان آنها را با کلاهکهای هستهای مجهز کرد.
عکس: picture-alliance/dpa
اواخر جنگ جهانی دوم نخستین جتهای جنگی با موتورهای پرقدرت در کنار هواپیماهای ملخی به کار گرفته شدند. جتهای جنگی به واسطه سرعت فوقالعاده بالایشان میتوانستند سریعتر به هدف برسند. در عین حال سرنگون کردن آنها نیز کار دشواری بود. پس از جنگ جهانی دوم فناوری جتهای جنگی به طرز چشمگیری توسعه یافته و تکمیل شد.
عکس: picture-alliance
۶ اوت سال ۱۹۴۵ زمانی که آمریکا نخستین بمب اتمی را بر فراز هیروشیما منفجر کرد، "دومین انقلاب" در زمینه پیشبرد جنگ رقم خورد. در این واقعه بین ۶۰ تا ۸۰ هزار نفر درجا کشته شدند. در سالهای جنگ سرد میان ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی، سبقت گرفتن از یکدیگر برای تجهیز زرادخانههای هستهای موجب ایجاد رعب و وحشتی فراگیر نسبت به احتمال بروز یک جنگ هستهای شد.
عکس: Getty Images/AFP
در دهههای گذشته استفاده از کامپیوترها در راستای پیشبرد جنگ به شدت فراگیر شده است. از طریق کامپیوتر ارتباطات نظامی بسیار سریعتر و سادهتر شده و کارایی و دقت بسیاری از سلاحهای جنگی نیز بهبود یافته است. نیروهای مسلح در سالهای گذشته به طور فزایندهای تمرکز خود را روی توسعه تواناییهای سایبری برای دفاع از زیرساختها و حمله به دشمنان در فضای سایبری گذاشتهاند.