آیا ارتباط شهروندان ساکن ایران با اینترنت جهانی قطع می‌شود؟ این برنامه‌ای است که کارگزاران جمهوری اسلامی در دستور کار دارند اما ظاهرا بودجه لازم برای تحقق آن در اختیارشان نیست.

رئیس هیأت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای می‌گوید مطابق برآوردها برای تکمیل و راه‌اندازی شبکه ملی اینترنت ظرف چهار سال آینده به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز است.

خبرگزاری مهر شنبه ۱۵ آبان از قول حسین اسلامی نوشت: «برآوردمان این است که حداکثر ۵۰ هزار میلیارد تومان طی چهار سال از سوی دولت به این پروژه [اختصاص داده] شود.» با این حساب تکمیل این پروژه در چند دولت آینده ادامه خواهد داشت.

بحث راه‌اندازی شبکه ملی اینترنت در ایران از سالیان پیش مطرح شده و قرار بود تا پایان دولت اول حسن روحانی اجرایی شود. این طرح که به دلیل ضعف زیرساخت‌ها و کمبود بودجه لازم مطابق نظر حکومت پیش نرفته در میان کاربران فضای مجازی نگرانی‌های زیادی به وجود آورده است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

این نگرانی‌ها ابعاد گوناگونی دارد؛ بخشی از آن به احتمال مسدود شدن شبکه‌های اجتماعی بازمی‌گردد که استفاده از آن در میان شهروندان بسیار گسترده است و بخشی دیگر به اختلال در فعالیت‌های اقتصادی که بر بستر شبکه‌هایی مانند اینستاگرام شکل گرفته و اشتغال و درآمدزایی بسیاری به آن وابسته است.

مسدودسازی یا نظام‌مند کرده فضای مجازی؟

عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات‌و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم ۱۵ شهریور در یک برنامه تلویزیونی به تشریح دیدگاه‌ها و برنامه‌های خود برای  "توسعه شبکه ملی اطلاعات" پرداخت و در عین حال تلاش کرد نگرانی‌ها را تا حدودی کاهش دهد.

وزیر ارتباطات در این برنامه گفت: «نگاه دولت سیزدهم به شبکه‌های اجتماعی این است که به هیچ وجه به دنبال مسدودسازی فضای مجازی و کسب و کار‌ها نیست، اما ما معتقدیم که این فضا باید نظام‌مند شود.»

عضو ارشد سازمان نظام صنفی رایانه‌ای با اشاره به این سخنان وزیر ارتباطات به مهر گفت: «بخش خصوصی اگر مطمئن شود که شبکه ملی اطلاعات تبعات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برایش در پی ندارد، در این پروژه ملی سرمایه‌گذاری می‌کند. اما موضوع این است که دولت و وزارت ارتباطات از حضور بخش خصوصی برای طراحی سند اجرایی این پروژه نیز استفاده کنند.»

اختلال در گردش آزاد اطلاعات

مطابق شواهد یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حکومت در زمینه فضای مجازی محدود کردن امکان دسترسی آزاد به اطلاعات و اخلال در گردش آزاد آن میان شهروندان است.

بر همین پایه کارگزاران جمهوری اسلامی در تمام حرکت‌های اعتراضی یکی از اولین برنامه‌هایی که به اجرا می‌گذارند ایجاد اختلال یا قطع کامل اینترنت است تا خبر نارضایتی و سرکوب خشن معترضان تا حد ممکن به شکل گسترده پخش نشود.

در سال‌های اخیر حکومت با سرمایه‌گذاری هنگفتی تلاش کرد با راه‌اندازه شبکه‌های پیام‌رسان داخلی استفاده از پیام‌رسان‌های پر طرفدار خارجی در ایران را محدود کند که در این کار توفیقی نداشته است.

استفاده از پیام‌رسان داخلی کمتر از ۲ درصد

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) شهریور ماه امسال نتایج یک نظرسنجی را منتشر کرد که مطابق آن کمتر از دو درصد مردم فقط از پیام‌رسان‌های داخلی استفاده می‌کنند.

بر پایه این نظرسنجی نزدیک به ۴۶ درصد پرسش‌شوندگان گفته‌اند طی روز به طور مستمر از پیام‌رسان واتس‌آپ استفاده می‌کنند. نزدیک به ۴۱ درصد هم گفته‌اند یک یا چند بار در روز از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند و اندکی بیش از ۹ درصد یک یا چند بار در هفته.

رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای تا کنون بارها، از جمله در سخنرانی نوروزی امسال خود از این که فضای مجازی "در یک جاهایی ول است" انتقاد کرد و از ضرورت مدیریت آن سخن گفت.

"نگرانی عجیب مردم"

با تکرار این گونه انتقادهای خامنه‌ای، جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح موسوم به "حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی در فضای مجازی" را ابتدای تیرماه به صحن علنی ارائه کردند که اگر به قانون تبدیل شود در عمل به ممنوعیت فعالیت پیام‌رسان‌های خارجی در ایران منجر می‌شود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

این طرح و برنامه‌های وزارت ارتباطات در مورد "شبکه ملی اطلاعات" نگرانی‌های زیادی ایجاد کرده که اظهارات مسئولان در مورد این برنامه آن را کاهش نداده است.

علی غلامی، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه ۱۶ شهریور در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا تاکید کرده که "طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی"  در میان شهروندان "نگرانی‌های عجیبی" ایجاد کرده زیرا قبل از مطرح شدن آن افکار عمومی اقناع نشد.

اینترنت ملی؛ شاید وقتی دیگر؟

او می‌گوید از آنجا که طرح این بحث بدون زمینه‌سازی انجام شد و به شدت علیه آن تبلیغ شده در حال حاضر "فضا آنقدر مسموم شده که گفت‌وگو در این خصوص را سخت کرده است".

به گزارش خبرگزاری تسنیم عیسی زارع‌پور ۲۳ مهر در جمع خبرنگاران گفته است: «شبکه ملی اطلاعات، طرحی بزرگ است که بخش‌هایی از آن در ۸ سال اخیر اجرا شده و نزدیک به ۳۵ تا ۴۰ درصد پیشرفت داشته‌ایم.»

وزیر ارتباطات با طرح این ادعا که "شبکه ملی اطلاعات به معنای قطع دسترسی به اینترنت جهانی نیست" وعده داد این شبکه تا سه سال دیگر به طور کامل راه‌اندازی خواهد شد.

با توجه به این که این طرح طی هشت سال حداکثر ۴۰ درصد پیشرفت داشته و با در نظر گرفتن سخنان حسین اسلامی در مورد تامین حداکثر یک چهارم بودجه این کار طی چهار سال، به نظر نمی‌رسد شبکه ملی اینترنت در ایران به این زودی بتواند راه بیفتد.