با انجام توافق اتمی لوزان میان ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه به انضمام آلمان) بسیاری از شرکت‌های نفتی غربی خود را آماده انجام معامله با ایران می‌کنند. بسیاری از شرکت‌های نفتی امیدوارند بتوانند با رفع تحریم‌های اقتصادی علیه ایران قراردادهایی سودآور با ایران منعقد کنند.

اما پیش از اینکه این شرکت‌ها بتوانند به هدف خود برسند باید یک سری موانع رفع شود. تحریم‌هایی که از سال ۱۹۷۹ توسط آمریکا و تحریم‌هایی که از سال ۲۰۰۶ توسط سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا علیه ایران مقرر شده‌اند، عقب‌نشینی گام به گام شرکت‌های عظیم نفتی غربی از ایران را به دنبال داشته‌اند.

شرکت عظیم انرژی فرانسوی "توتال" به عنوان آخرین شرکت بزرگ نفتی‌ در سال ۲۰۰۸ ایران را ترک کرد. هم‌اکنون چند شرکت نفتی چینی و هندی در ایران مشغول فعالیت هستند.

کشوری دارای منابع گاز و نفت

چشم‌انداز رفع تحریم‌ها علیه ایران به منزله امکانی نادر برای شرکت‌های بزرگ نفتی غربی است. ایران با وجود تحریم‌ها نیز در حال حاضر پنجمین کشور بزرگ تولیدکننده نفت در سازمان اوپک است.

ایران در سال ۲۰۰۸ به طور متوسط چهار میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کرد. تولید نفت ایران در سال ۲۰۱۴ به ۲،۸۱ میلیون بشکه در روز رسید. میزان صادرات نفت اما حدود ۱،۱ میلیون بشکه نفت در روز بود.

ایران پس از روسیه بزرگترین ذخایر گاز دنیا را داراست. بدین خاطر کارشناسانی چون "فرانسیس پرن" از نشریه Stratégies et politiques énergétiques تاکید می‌کنند که کمتر کشوری مثل ایران بهره‌مند از دو منبع انرژی گاز و نفت است.

چشم‌انداز بازگشت کنسرن‌ها

اما به گفته "پیر ترزین" از نشریه Pétrostratégies بازگشت کنسرن‌های نفتی به ایران تا چندین ماه دیگر ممکن نخواهد بود. به گفته این کارشناس، نخست باید "جزئيات فنی" توافق اتمی لوزان روشن شود. این جزئيات فنی قرار است در توافق نهایی اتمی با ایران تا پایان ماه ژوئن تدوین شود. "پیر ترزین" همچنین اشاره می‌کند به اینکه در ضمن هنوز توافقی بر سر برنامه زمانی‌ برای رفع تحریم‌ها علیه ایران صورت نگرفته است.

به گفته "گای مزونیه"، کارشناس اقتصادی، گروه ۱+۵ خواستار رفع گام به گام و طولانی‌مدت تحریم‌هاست. پیش‌بینی می‌شود که ایران به محض رفع تحریم‌ها نخست نفتی را که در انبار خود جمع کرده در بازار عرضه کند. سپس احتمال دارد که "پیش از پایان سال ۲۰۱۵" تولید نفت خود را افزایش دهد. "مزونیه" همچنین یادآور می‌شود که ایران در سال ۲۰۱۲ روزانه بین ۳،۴ تا ۳،۶ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد.

نقش وضعیت پالایشگاه‌ها و تاسیسات نفتی

افزایش تولید نفت بستگی به اوضاع تاسیسات استخراج نفت و پالایشگاه‌ها در ایران نیز دارد. ایران که برای سال‌ها دسترسی کافی به فن‌آوری غربی نداشته، کتمان نمی‌کند که حاضر است کنسرن‌های نفتی خارجی را به کشور بازگرداند. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، سال گذشته در مجمع جهانی اقتصاد در داووس، غرب را دعوت به سرمایه‌گذاری در بخش انرژی ایران کرد. اما برای شرکت‌های غربی مهم است بدانند که شرایط بستن قرارداد با ایران چیست.

در سراسر جهان بیشتر قراردادها در عرصه نفت به عنوان "امتیاز بهره‌برداری" یا "تقسیم تولید" بسته می‌شود. اما ایران از قراردادهای "بای بک" یا "خرید بازیافتی" استفاده می‌کند. بر اساس این نوع قرارداد، یک شرکت به عنوان پیمانکار کارخانه، ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدی به ایران صادر می‌کند و در ازای آن در مدت زمان معینی از تولیداتی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از تکنولوژی و تجهیزات خودش به دست آمده استفاده می‌کند. ولی تولیدات نفتی ایران متعلق به شرکت ملی نفت ایران هستند.

به گفته "پیر ترزین"، ایران می‌داند که قراردادهای "بای بک" برای شرکت‌های بین‌المللی جذاب نیستند و از این رو مدت زمانی است که در حال کار بر روی انواع دیگری از قراردادهای نفتی است، زیرا "ایران می‌خواهد با بهترین شرکت‌ها کار کند".

به گفته ترزین، برای شرکت‌های آمریکایی مشکل‌تر است بتوانند به ایران بازگردند، اما شرکت‌های بزرگ نفتی مانند "توتال"، "انی"، و "شل" شانس خوبی دارند، به‌ویژه که ایران از کار با شرکت‌های نفتی آسیایی "چندان راضی نیست".