زائرین مراسم اربعین در حال بازگشت به ایران هستند. اربعین در لغت به معنی چهلم است و در اصطلاح به بیستم صفر ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز کشته‌شدن حسین بن علی فرزند علی بن ابی طالب و فاطمه زهرا، امام سوم شیعیان اطلاق می‌گردد. این مراسم در سال‌های گذشته به صورت مدیریت شده به یک "اَبَر رویداد" تبدیل شده است.

سند متقنی درباره‌ دیرینگی و رسم و رسومی مبنی بر پیاده‌روی اربعین وجود ندارد. مهدیه بُد (عکس به همراه محمدحسن ایمانی‌خوشخو، استاد راهنما) دانشجوی دکتری گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ در حال تدوین رساله دکترای خود در زمینه "پیاده‌روی اربعین" است. پایه مطالعات این پژوهش، گردشگری مذهبی است. این پیاده‌روی در چند سال اخیر "مد" شده است.

محمدحسن ایمانی‌خوشخو، رییس دانشگاه علم و فرهنگ و استاد راهنمای رساله "پیاده‌روی اربعین" می‌گوید:«در بیشتر رویدادهای دنیا مخصوصا اَبَر رویدادها، دولت‌ها سهم عمده‌ای در مدیریت جریان دارند، اما در اربعین دولت‌ها کمترین نقش را دارند و بار اصلی بر دوش بخش‌های غیر دولتی و مردمی است.»

برخلاف این ادعا که دولت‌ها نقشی در اربعین ندارند، در اعلامیه وزارت کشور جمهوری اسلامی آمده است:« بر اساس تقسیم کار به عمل آمده در ستاد مرکزی اربعین نهادهای متکفل از جمله؛ ستاد بازسازی عتبات، سپاه پاسداران، جمعیت هلال احمر، شهرداری تهران، تولیت آستان قدس رضوی و چندین استانداری، در مناطق مختلف حضور زائران از جمله مرز مهران به تناسب امکانات موجود ارائه شده است.»

در سال‌های اخیر هزینه‌های نهادهای متکفل ستاد مرکزی اربعین که شامل ستاد بازسازی عتبات، سپاه پاسداران، جمعیت هلال احمر، شهرداری تهران، تولیت آستان قدس رضوی و استانداری‌ها هستند، به‌طور کامل و شفاف اعلام نشده است.

بسیاری از تاسیسات و امکانات از شهرهای مختلف ایران فقط به مناسبت این چند روز به عراق فرستاده شده‌اند و پس از آن دوباره برچیده می‌شوند.

منتقدان می‌گویند این امکانات جوابگوی حضور چند میلیون نفر نیست و باید سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی بیشتری در این عرصه صورت گیرد.

در کنار هزینه‌های مستقیم برگزاری مراسم اربعین، هزینه‌های غیر مستقیم و جنبی چون تبلیغات و تهیه گزارش از این مراسم نیز وجود دارند. برای نمونه تنها خبرگزاری مهر ۵۲ گزارش تصویری از این مراسم (بدون احتساب گزارش مراسم اربعین در داخل کشور) منتشر کرده است.

مقامات حکومتی علاقه زیادی از خود نشان می‌دهند تا اربعین انعکاس رسانه‌ای جهانی داشته باشد، اما تاکنون عملا به این "مراسم مذهبی" توجهی نشان داده نشده است.

ابراهیم رئیسی، تولیت آستان قدس رضوی با اشاره به "بایکوت راهپیمایی اربعین در رسانه‌های غربی" می‌گوید رسانه‌های غربی و رسانه وابسته به "رژی"‌‌های برخی کشورهای منطقه هیچ اشاره به بزرگترین تجمع بشری در عراق نکردند اما مردم دنیا به خوبی می‌دانند که پیام مردمی که در راهپیمایی اربعین شرکت کردند، استکبار ستیزی و مقاومت در مقابل دشمنان اسلام است.

کنترل آنچه که از عراق باقی مانده عملا در دست جمهوری اسلامی ایران است. روزنامه شرق در گفت‌وگویی با سردار نقدی از او می‌پرسد: « ‌اگر اشکال امنیتی ندارد، بگویید چه کسانی در سپاه بدر بودند که الان در عراق مسئولیت دارند؟ نقدی پاسخ می‌دهد: «خیلی از مسئولان طرازاول عراق بودند. همین آقای هادی العامری، الان رئیس "بدر" است. یا آقای "ابومهدی" که رئیس "حشد الشعبی" است.»

‌روزنامه شرق از سردار نقدی می‌پرسد از سیاسیون عراقی چه کسانی در سپاه بدر بودند؟ او در جواب می‌گوید:« مثلا وزیر کشور عراق، مسئول نیروی انسانی لشکر ما بود. الان نمی‌دانم، جابه‌جا می‌شوند. بیشتر استانداران عراق پس از خروج آمریکایی‌ها، حدود ٩ نفر از آن‌ها، از کادر ما بودند. الان هم چند تا از وزيران و مقامات هم از کادرهای سابق ما هستند.»

قدرت‌نمایی چند میلیونی شیعیان که از ایران، عراق، بحرین، سوریه، لبنان، آذربایجان، افغانستان، پاکستان و حتی کشورهای آفریقایی برای شرکت در مراسم اربعین خود را به کربلا رسانده‌اند در واقع به نوعی قدرت‌نمایی و صف‌بندی در مقابل عربستان و متحدان آن است.

به گفته تحلیل‌گران، عراق و سوریه در حفظ "عمق استراتژیک" جمهوری اسلامی ایران که جنوب لبنان و شیعیان حزب‌الله در این کشور است، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند.

بررسی و مقایسه تصاویر سال‌های گذشته زائران نشان می‌دهد که هر سال بر حجم وسائل و چمدان‌های آن‌ها به هنگام بازگشت افزوده شده است. اجناس وارداتی موسوم به "چمدانی" از "شهر مقدس کربلا" طرفداران خاص خود را دارد.

گفته شده تا کنون بیش از دو میلیون زائر ایرانی وارد خاک عراق شده‌اند و بیشتر آنان خود را به شهر کربلا رسانده‌اند. بسیاری زائران مسیر نجف تا کربلا را پای پیاده طی کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، در زمان مراسم اربعین، زندگی روزمره در بغداد و مناطق جنوبی عراق فلج شده است.

به گفته‌ی یک کارشناس بخش عربی دویچه وله، برخی گروه‌های متعصب شیعی عراق به شیعیان چنین تلقین می‌کنند که "هفت بار طی کردن مسیر مقبره امام حسین و امام عباس که در فاصله یک کیلومتری یکدیگر قرار دارند، همان ارزش دینی هفت مرتبه طی کردن الصفا و المروة در مکه را دارد و بنابراین نیازی به زیارت مکه نیست."

برخی کارشناسان در عین تأیید دو میلیون زائر ایرانی، تردید دارند که شمار کل زائران شیعی به ۲۰ میلیون نفر رسیده باشد. کربلا در ۱۲۰ کیلومتری جنوب بغداد قرار دارد

به گزارش ایرنا، در میان موج جمعیت٬ زائرانی از کشورهای ایران، بحرین، سوریه، لبنان، آذربایجان، افغانستان و پاکستان دیده می شوند.

گفته می‌شود ۲۴ هزار نیروی ارتش و انتظامی عراق امنیت زائران اربعین را تأمین کرده‌اند و تا کنون سوءقصدی صورت نگرفته است.

رضا عبدلی، قائم مقام مدیریت پسماند شهرداری تهران پیش از این گفته بود ۲۰۰۰ نیرو در دو شیفت کاری به منظور پاکسازی معابر به نجف و کربلا اعزام می‌شوند.

ایران می‌گوید شمار زائران کربلا ۴۰ برابر شده و امسال به "۲۰ میلیون" رسیده است. در پی اختلافات روزافزون با عربستان و عدم امکان سفرهای حج، به نظر می‌آید جمهوری اسلامی امسال با بسیج شیعیان دست به قدرت‌نمایی سیاسی زده است.

کارشناسان می‌گویند این بسیج شیعیان در کربلا به اختلافات فرقه‌ای شیعه و سنی در عراق دامن خواهد زد.

خبرگزاری‌های ایران از حضور زائران از کشورهای گوناگون در مراسم اربعین خبر داده‌اند.

گفته می‌شود ۲۰ میلیون نفر در مراسم اربعین حسینی شرکت کرده‌اند. به گفته یک کارشناس دویچه وله، منظور زائرانی است که طی ده روز در این مراسم شرکت کرده‌‌‌اند و این رقم نمی‌تواند بیش از ۱۵ میلیون نفر بوده باشد که دو میلیون نفر آن از ایران است که بزرگترین جمعیت شیعی را دارد.