شهرستان جغتای: درگیری مردم و نیروی انتظامی بر سر آب
۱۳۹۶ تیر ۲۶, دوشنبه
یک کشته و ۱۲ مجروح حاصل درگیری ساکنان روستای شهرستانک جغتای در سبزوار با ماموران نیروی انتظامی است. مناقشه بر سر حفر چاه و انتقال آب این روستا به روستاهای دیگر روی داد.
تبلیغات
روستای شهرستانک جغتای از توابع سبزوار در خراسان رضوی، شامگاه یکشنبه ۲۶ تیر صحنه منازعه مردم و نیروهای دولتی بود. دلیل این درگیری که یک کشته و ۱۲ مصدوم به جای گذاشت، حفر چاه و عملیات آبرسانی به برخی روستاهای این شهرستان عنوان شده است. به نوشته رسانهها، نیروی انتظامی از سلاح گرم و مردم از سلاح سرد استفاده کردهاند.
قدس آنلاین مینویسد بر اساس تصمیمگیری اداره آب و فاضلاب جهت حل مشکلات آب شرب منطقه قرار بود چاه آبرسانی در روستای شهرستانک حفر شود اما این اقدام با اعتراض اهالی روستا همراه شد: «پس از حضور ماموران آب و فاضلاب در روستای شهرستانک برای حفر چاه آب شرب، اعتراض ساکنان روستا به تیراندازی منجر شد و مردم با سلاح سرد به سمت ماموران نیروی انتظامی حمله کردند.»
قدس آنلاین به نقل از محمود کریمی، مدیرکل دفتر امور امنیتی و انتظامی استانداری خراسان رضوی مینویسد که کمیتهای متشکل از نمایندگان شورای تامین و دستگاههای مسئول در حال بررسی و رسیدگی این درگیری هستند.
کریمی ادعا کرده که عدهای به ماموران انتظامی و وسایل نقلیه در محل تعرض کرده و خساراتی به تجهیزات حفاری و ادوات مستقر وارد کردند: «در این ماجرا پنج نفر از ماموران انتظامی مجروح و به مرکز درمانی منتقل شدند که هم اینک برای مداوا بستری هستند.»
او گفته که هفت تن از معترضان مجروح شدند که یکی از آنها به خاطر شدت مصدومیت جان باخته است. کریمی افزوده که با وساطت مسئولان امنیتی و انتظامی و همکاری معتمدان و ریشسفیدان محلی، اوضاع در شهرستانک مدیریت و عادی شده است.
خبرگزاری ایلنا فرد درگذشته را یک کشاورز معرفی کرده و آمار متفاوتی به نسبت قدس آنلاین از مصدومان داده است. ایلنا به نقل از روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار مینویسد، تعداد مصدومین انتقالیافته به سبزوار ۱۱ نفر بوده که سه نفر به صورت سرپایی مداوا شدهاند و هشت نفر بستری شدهاند که دو نفرشان مامور انتظامی و باقی اهالی روستا بودهاند.
خطر خشکسالی و جنگ بر سر آب
منازعه بر سر آب در روستاها و استانهای ایران از چند سال قبل شروع شده زیرا دوره خشکسالی در اغلب استانهای ایران از میانگین معمول در دهههای گذشته طولانیتر شده و از مرز ۱۵ سال گذشته است.
محسن رنانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه اصفهان در اردیبهشت ۹۴ پیشبینی کرده بود که ایران تا پایان دهه ۹۰ شاهد جنگ فراگیر آب خواهد بود. رنانی در یک نشست تخصصی، دولتمداران ایران را به کتمان بحران آب متهم کرد و هشدار داد که اگر این بحران به طور جدی و آشکار به بحث گذاشته نشود نزاع و درگیری پراکنده بر سر آب، فراگیر خواهد شد. او در هشدار نسبت به افزایش درگیریها بر سر آب گفته بود: «در آینده، این نه آمریکا و عربستان و فرقههای مذهبی تندرو و...، بلکه آب خواهد بود که بیشترین ضربه را به این نظام وارد خواهد کرد.»
رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو نیز زمانی با اشاره به احتمال بروز "مناقشه و منازعات و حتی جنگ" بر سر آب، یکی از پیامدهای وضعیت تنش آبی را درگیری و "تعارضات اجتماعی" دانست که "میتواند بین دو استان و یا داخل یک استان بین شهرستانها و روستاها اتفاق بیفتد."
افزایش جمعیت، فرسایش خاک و از بین رفتن بخش بزرگی ار مراتع و جنگلها در کنار مصرف بیرویه و استفاده بیش از حد از منابع آب تجدیدشونده از مهمترین عواملی هستند که بحران کمآبی در ایران را رقم زدهاند.
علی شمخانی، دبیر شورایعالی امنیت ملی ایران در پاییز ۹۵ گفته بود: «رفع مشکلات موجود در چهار محور آب شرب شهرهای پرجمعیت، آب شرب تهران، آبهای مرزی و آبهای زیرزمینی در دستور کار شورای امنیت ملی قرار گرفته است.»
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
منابع آبی ایران از ۴۰۰ به ۲۰۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. خشکسالی و کاهش بارش تنها یک سوی سکه بحران آب در ایران است. جنون سدسازی، عدم بهینه سازی زیرساختارها و فرهنگ سازی بحران آب را تشدید کردهاند.
عکس: ISNA
بحران آب
به گفته علیرضا دائمی، سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نيرو، "منابع آبی از ۴۰۰ به ۲۰۰ ميليارد مترمكعب رسيده كه تنها ۹۲ ميليارد مترمكعب به جريان سطحی تبدیل شده و ۳۸ ميليارد مترمكعب به سفرههای زيرزمينی نفوذ میکند".
عکس: Mehr
خشکسالی
سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نيرو با اشاره به خشکسالیهای چند سال گذشته میگوید: «سه چهارم كشور در ناحيه كاملا خشک قرار دارد و بارشهایی بين ۵۰ تا ۱۰۰ ميليمتر را تجربه میكند كه بخش مهمی از شهرنشينی و معادن در اين مناطق قرار دارند.»
عکس: Mehr
سادهترین راه، بهترین راه نیست
در سالهای گذشته برای مدیریت نیاز روزافزون آب، سادهترین راه یعنی سد سازی را انتخاب کردند. برابر اطلاعات منتشر شده توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران (وابسته به وزارت نیرو)، تا کنون در ایران ۵۹۰ سد به بهرهبرداری رسیده، ۱۳۵ سد دیگر در دست ساخت و ۵۴۶ سد نیز در دست مطالعه هستند که در صورت اتمام ساخت تمام سدها، تعداد کل سدهای کشور به یک هزار و ۲۷۱ سد خواهد رسید.
عکس: FARS
نقش رودخانهها در اکوسیستم
رودخانهها نقش بسیار مهمی در اکوسیستم دارند. وقتی بر روی رودی پرآب سدی ساخته میشود، حوزه پایین دستی آن سد به طور حتم با مشکل کم آبی روبرو میشود و اکوسیستم آن منطقه به مرور زمان تغییر میکند. علاوه بر این، یکی از منابع مهم تغذیه سفرههای آب زیرزمینی نیز رودخانهها هستند که با بستن سد، جلوی روند تغذیه سفرههای آبی گرفته میشود.
عکس: Jamejam
تعادل برهم میخورد
در سالهای گذشته افزایش مصرف آب به دلیل رشد چشمگیر شهرها و استفاده زیاد از آب در صنایع و در کشاورزی بوده است. شیوههای ناصحیح آبیاری باعث شده که مصارف کشاورزی بخش عمده مصرف آب را در ایران تشکیل دهد. تامین این آب با "جنون سدسازی" بر روی رودخانهها باعث برهم خوردن رابطه متعادل حق آب طبیعت و حق آب انسان شد.
عکس: Mehr
حق آب طبیعت
به گفته معاون آب و آبفای وزارت نیرو، در حال حاضر۳۸ ميليارد مترمكعب آب به سفرههای زيرزمينی نفوذ میکند. این میزان آب برای حفظ رطوبت خاک دشتهای ایران کافی نیست و با ادامه این روند دشتهای وسیعی بر اثر خشکسالی غیر قابل استفاده خواهند شد.
عکس: Mehr
کاهش میزان آب خروجی سدها
میزان حجم آب خروجی از سدهای ایران از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه ۹۱) تاكنون ۱۷ ميليارد و ۴۰۰ ميليون مترمکعب گزارش شده است که در مقایسه با سال آبی گذشته ۱۲ درصد کاهش نشان میدهد. طبق آمار رسمی "میزان آب خروجی از سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته، ۱۹ ميليارد و ۸۰۰ ميليون مترمکعب بوده است".
عکس: IRNA
نبرد بر سر آب
درحالی که آب خروجی از سدها کاهش یافته است، کشاورزان ناچارند با حفر چاههای عمیق به صورت مجاز یا غیر مجاز آب مورد نیاز خود را از سفرههای زیر زمینی تامین کنند. این اقدام در دشتهای اطراف دریاچه ارومیه روند خشک شدن آن را تسریع کرد. نبرد بر سر آب بین استانهای اصفهان و یزد شکل دیگری به خود گرفت.
عکس: MEHR
حجم دینامیک، حجم استاتیک
حجم ديناميک به آب قابل برداشت و حجم استاتیک به آبی گفته میشود که نباید برداشت شود، زیرا برداشت آن فرونشستهای زمين و فروچالهها را ايجاد میكند. با کاهش حجم دینامیک آب، در سالهای گذشته بر حجم برداشت از آبهای سفرههای زیر زمینی افزوده شده و اين اقدام اكنون در جنوب تهران و در استانهای يزد، كرمان، اصفهان وهمدان باعث نشست زمین شدهاست.
عکس: MEHR
نتایج بهرهبرداری از سفرههای زیرزمینی
خشک شدن چشمهها و قنوات، شور شدن منابع آب زیر زمینی، نشست زمین، خسارت به تاسیسات زیر بنایی، تبدیل زمینهای کشاورزی به بیابان، خالی شدن مناطق روستایی و مهاجرت کشاورزان به شهرهای بزرگ از پیامدهای پایین آمدن سطح آبهای زیر زمینی یا تخریب سفرههای آب زیر زمینی است. اکنون برای نمونه از ۱۳ دشت استان همدان وضعیت دو دشت کبودرآهنگ و خماجین بحرانی اعلام شده و ۱۰ دشت دارای وضع ممنوعیت حفاری هستند.
عکس: Mehr
آب برگشتی
به گفته معاونت آب و آبفای وزارت نیرو، ۲۹ میلیارد متر مکعب آب برگشتی وجود دارد که "تلاش شده" در قالب توسعه پایدار استفاده شود. این در حالی است که سیستم شهرسازی ایران به گونهای است که آب مصرفی منازل در سیستم بازیافت فاضلاب یا اگو قرار نمیگیرد، بلکه به درون چاهها در منازل مسکونی روانه میشود.
عکس: MEHR
آبی که به هدر میرود
در حالی که به گفته معاونت آب و آبفای وزارت نیرو، "سه چهارم ایران در ناحیه کاملا خشک قرار دارد و بارشها به ۷۵ درصد بارشهای نرمال کاهش یافته است"، با این حال کوچکترین بارندگی اوضاع شهرهای ایران را آشفته میکند. از سوی دیگر نبود زیرساختارها باعث شده آب حاصل از همین بارش نیز به هدر برود.
عکس: MEHR
انگار نمیدانند
هرچند ۷۵ درصد کل زمین را آب پوشانده است، اما تنها ۳ درصد از کل آبهای موجود بر روی کره زمین آب شیرین است. هر میزان از آلودگی این آب به معنی تشدید "بحران آب" است.
عکس: MEHR
عدم فرهنگ سازی
بحث اسراف در مصرف آب و عدم فرهنگسازی برای شهروندان در مصرف آب زمانی بالا میگیرد که شیرهای آب خشک میشوند.
عکس: IRNA
بهای واقعی آب
طبق آمارهای رسمی،در ایران " ۹۹ درصد به آب شهری و ۸۶ درصد به آب روستايی دسترسی دارند". منابع رسمی قيمت تمام شده آب شرب را هم اكنون (به قيمت سال ۹۰) حدود ۵۹۰ تومان و قيمت تمام شده آب كشاورزی را مترمكعبی۸۰ تومان اعلام کردهاند. باید بدانیم که "بهای واقعی" آب بسیار با ارزشتر از ارزش هر پولی است.