عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان و احمد جنتی، دبیر این شورا و رئیس هیات مرکزی نظارت بر انتخابات دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، از سخنرانان امروز پنجشنبه (۵ اسفند/ ۲۳ فوریه) در "همایش سراسری هیأت‌های نظارت بر انتخابات" بودند.

کدخدایی با اشاره به "هجمه دشمنان" به نهادهای جمهوری اسلامی گفت: «برای این انتخابات نیز دشمن اقداماتی را آغاز کرده است و سعی دارد بین مردم و نظام القای فاصله کند».

"پیاده‌شدگان از قطار انقلاب"

سخنگوی شورای نگهبان با جمله‌های بعدی‌اش گوشه‌‌ای از این "اقدامات دشمن" را از نظر خود بیان کرد: «قطار انقلاب اسلامی کسی را پیاده نمی‌کند. اما کسانی که با فتنه‌گری از قطار انقلاب پیاده شدند، امروز با شعار "آشتی ملی" دنبال دوقطبی‌سازی در آستانه انتخابات هستند».

سخنان کدخدایی اشاره‌ای آشکار به طرح "آشتی ملی" محمد خاتمی، رئیس جمهوری دوران اصلاحات است. خاتمی اخیرا خواستار "رفع کدورت‌ها" و "آشتی ملی" شده بود. او با اشاره به میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی که از بهمن ماه ۱۳۸۹ در حصر خانگی به‌سر می‌برند، گفته بود که آنان هم: «دلشان برای انقلاب و کشور می‌سوزد و نسبت به تهدیدهای خارجی موضع دارند و بی‌شک بیشتر از خیلی از کسانی که در جامعه، مدعی انقلابی‌گری هستند دلشان به درد آمده است».

خاتمی شرایط کنونی را "بهترین موقعیت" برای ایجاد فضای آشتی ملی در ایران ارزیابی کرده بود که به گفته‌ی او، در پرتو آن می‌توان زمینه "همبستگی بیشتر همه گرایش‌ها و نیروها را پدید آورد». رئیس جمهوری اسبق ایران خواستار آن شده بود که «همه بیایند و در صحنه حضور داشته باشند و سیاست‌ها و رویکردها به جانب چنین آینده‌نگری باشد».

حمله رهبر به "آشتی ملی"

رهبر جمهوری اسلامی مهم‌ترین مقامی بود که به خاتمی حمله کرد. علی خامنه‌ای روز ۲۷ بهمن طی سخنانی تعبیر "آشتی ملی" را "بی‌معنی" خواند و از بالا گرفتن بحث آن در رسانه‌ها انتقاد کرد. رهبر جمهوری اسلامی بدون وارد شدن به جزئیات طرح محمد خاتمی و قرار گرفتن در حوزه‌ی بحث او، گفت: «مگر مردم با هم قهر هستند که بخواهند آشتی کنند؟».

در سخنان خامنه‌ای در عین حال پیام روشنی هم وجود داشت: «البته مردم ما با کسانی که در سال ۸۸ به روز عاشورای حسینی اهانت کردند و با قساوت و لودگی و بی‌حیایی، جوان بسیجی را در خیابان لخت کردند و کتک زدند، قهر هستند و با آنها آشتی هم نمی‌کنند».

طرح "آشتی ملی" خاتمی بازتاب گسترده‌ای در محافل سیاسی ایران داشت. کسانی مانند صادق آملی لاریجانی رئیس قوه قضائیه، محمدرضا باهنر نایب رئیس سابق مجلس و محمدنبی حبیبی، دبیرکل حزب مؤتلفه از اردوگاه اصولگرایان به آن به سختی تاختند و چهره‌های چون علی مطهری نایب رئیس مجلس، محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید و مصطفی تاج‌زاده، چهره بانفوذ اصلاح‌طلب، هر یک از منظری متفاوت از آن حمایت کردند. احمد توکلی از معدود اصولگرایان شاخصی بود که گفت به آشتی ملی "معتقد" است، اما راه آن را "عقب‌نشینی کتبی و رسمی" خاتمی می‌داند.

حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی نیز روز ۲۲ بهمن در سخنرانی خود به مناسبت سالگرد انقلاب ایران سخنانی را بر زبان آورد که به همدلی با طرح "آشتی ملی" خاتمی تعبیر شد. او گفت: «همه در پیروی از رهبر معظم انقلاب در پی اجماع و آشتی و انسجام ملی هستیم».

"حساسیت" شورای نگهبان

عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان، پس از بیان اتهامی که متوجه خاتمی کرد، اطمینان داد: «نظام اسلامی هیچ نگرانی ندارد که از بین داوطلبان واجد صلاحیت، چه کسی برنده انتخابات باشد».

احمد جنتی اما در مقابل، در سخنرانی خود از "حساسیت" شورای نگهبان "در قبال ورود غیرمسئولانه برخی مدیران" در انتخابات سخن گفت. دبیر شورای نگهبان درباره دشواری تشخیص صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری گفت: «برخی از این شرایط مانند "حسن سابقه" به راحتی قابل کشف است. اما برخی شرایط مثل "تقوا" و "ایمان" و "معتقد به مبانی جمهوری اسلامی" درباره کسی که بتواند عهده‌دار این مقام باشد، آسان نیست».

هم‌زمان با تأکید کدخدایی بر بی‌طرفی شورای نگهبان در قبال نامزدهای "واجد صلاحیت"، محمدعلی موحدی کرمانی از "ویژگی‌های الزامی" رئیس جمهوری آینده ایران سخن گفت و "آمریکاستیزی" را یکی از آن ویژگی‌ها عنوان کرد. موحدی کرمانی هم‌زمان نایب رئیس اول مجلس خبرگان رهبری، رئیس موقت مجمع تشخیص مصلحت نظام، دبیرکل جامعه روحانیت مبارز و امام جمعه موقت تهران است.

"نقض آشکار بی‌طرفی"

منتقدان اصلاح‌طلب حکومت و حتی برخی از اصولگرایان بارها به عملکرد شورای نگهبان، به‌خصوص در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ انتقاد کرده‌اند. یکی از این انتقادها حتی از آنِ عضو حقوقدان شورای نگهبان، محسن اسماعیلی بود.

اسماعیلی در دی ماه سال ۹۳ گفت: «برخی اعضای این شورا در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ موضع‌گیری‌های خاصی نسبت به برخی نامزدهای ریاست جمهوری داشتند٬ لذا در انتخابات تا حدی قانون را زیر پا گذاشتند». او سپس ضمن تلاش برای قضاوت "منصفانه" درباره "فتنه ۸۸" گفت: «برخی اعضای شورای نگهبان از حق خود به عنوان یک داور پا را فراتر گذاشتند».

بسیاری از اعضای شورای نگهبان از حامیان محمود احمدی‌نژاد بودند و احمد جنتی به‌خصوص از کسانی بود که آشکارا از احمدی‌نژاد حمایت می‌کرد.

یکی از دیگر انتقادهایی که "بی‌طرفی" شورای نگهبان را زیر سؤال برد، سخنان محمود صادقی، نماینده تهران در مجلس، در مهرماه سال جاری بود. او با اشاره به تأکید قانون بر رعایت "بی‌طرفی کامل" شورای نگهبان گفت: «اما متاسفانه در برخی از انتخابات‌ها به ویژه در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری شاهد نقض آشکار بی‌طرفی از سوی برخی از اعضای شورای نگهبان بودیم. یکی از اعضای شورای نگهبان در کنار یکی از نامزدهای انتخاباتی به مصلی تهران می‌رود و حتی به جای او سخنرانی می‌کند».

تأیید یا رد صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری از سوی شورای نگهبان سنجه‌ی روشنی ندارد. حتی در ماه‌های گذشته گزارش‌هایی در رسانه‌های ایران در رابطه با احتمال رد صلاحیت حسن روحانی برای انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ منتشر شد. سپس محمدرضا تابش، نایب رئیس فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی، با اعلام این خبر که "با هدایت مقامات عالی‌رتبه نظام" مشکل رد صلاحیت روحانی "مرتفع" شده، به زمزمه‌ی رد صلاحیت احتمالی رئیس جمهوری کنونی ایران خاتمه داد.