شیرین عبادی، برنده جایزه نوبل صلح، یکی از سخنرانان دومین روز کنفرانس "میان سطرها" بود. این کنفرانس به همت انجمن غیرانتفاعی "دیوان" روزهای جمعه و شنبه (۱۶ و ۱۷ دسامبر) در اپرای کلن برگزار شد.

در روز دوم این کنفرانس علاوه بر شیرین عبادی، سعید پیوندی استاد جامعه شناسی دانشگاه نانسی فرانسه، گراناز موسوی فیلم‌ساز و شاعر، و ملانی نظمی قندچی نیز درباره تغییرات فرهنگی، تضادهای جامعه ایران و نقش جنسیت بر تحولات اجتماعی سخنرانی کردند.

«تحریم مردم را فقیرتر می‌کند»

شیرین عبادی در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های پیشین خود همواره تاکید کرده که چون تحریم‌های اقتصادی باعث فقیرتر شدن مردم ایران می‌شود، با آن‌ها مخالف است، اما از دولت های اروپایی می‌خواهد که سفر کلیه افرادی را که در ایران حقوق بشر را نقض کرده‌اند، ممنوع کنند و اجازه ندهند "پول های کثیف" آن‌ها به کشورهایشان وارد شود.

عبادی در کنفرانس کلن گفت، روزنامه‌های نزدیک به حکومت جمهوری اسلامی حرف‌های او را تحریف می‌کنند و می‌نویسند که او خواستار تحریم ایران است، در حالی که او همواره بر تحریم‌های سیاسی رهبران رژیم به جای تحریم‌های اقتصادی تاکید کرده است.

وی با انتقاد از سیاست "کجدار و مریز" اتحادیه اروپا گفت: «آن‌ها عده‌ای را در فهرست تحریم‌ها جا دادند، اما وقتی سه نفر از همین افراد به عنوان وزیران نفت، امورخارجه و دفاع جمهوری اسلامی منصوب شدند، آن‌ها را از لیست تحریم بیرون کشیدند. ما از اتحادیه اروپا، که حقوق بشر را جزو فرهنگ خود می‌داند، می‌خواهیم که نقض‌کنندگان حقوق بشر در ایران را، حتی اگر وزیر هم باشند، به خاک خود راه ندهند.»

برنده نوبل صلح تاکید کرد: «همه می‌دانند پول‌های کثیف نقض‌کنندگان حقوق بشر به آفریقا یا آمریکای لاتین نمی‌رود، بلکه به بانک‌های اروپا سپرده می‌شود». او اضافه کرد، دانشجویان ایرانی که قصد تحصیل در اروپا را دارند، هنگام درخواست ویزا با مشکلات بزرگ روبرو می‌شوند، اما گروه‌ها و افرادی که از سوی دولت به سفارتخانه ها معرفی می شوند، هیچ مشکلی ندارند.

«به فرانسه فشار بیاورید»

عبادی در بخشی دیگر از سخنرانی خود، از همه ایرانیان خواست، به هر طریقی که می‌توانند دولت فرانسه را برای قطع همکاری شرکت "یوتل ست" با جمهوری اسلامی زیر فشار بگذارند. به گفته خانم عبادی، شرکت یوتل ست صاحب ماهواره هات‌برد است و ۳۰ درصد سهام آن به دولت فرانسه تعلق دارد. شبکه‌های تلویزیونی فارسی زبان بی بی سی و صدای آمریکا قبلا روی این ماهواره پخش می‌شدند. دولت ایران برای اخلال در پخش برنامه‌های این دو شبکه روی هات‌برد پارازیت‌های شدیدی فرستاد که باعث "افزایش آمار سرطان و نازایی در ایران" شد.

وکیل بسیاری از زندانیان سیاسی ایران در ادامه توضیح داد که شرکت یوتل ست، شبکه‌های تلویزیونی صدای آمریکا و بی بی سی را به ماهواره دیگری انتقال داده که برای ایرانی ها قابل استفاده نیست، اما در عوض، به جمهوری اسلامی امکان داده است که بسیاری از برنامه های تلویزیونی برون‌مرزی خود را روی هات‌برد پخش کند.

از "گفتمان انقلابی" تا "گفتمان مدنی"

سعید پیوندی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه نانسی فرانسه، سخنران دیگر روز دوم کنفرانس "میان سطرها" بود. او که تالیفات متعددی در زمینه آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی دارد، در سخنانی منسجم و فشرده، کوشید ویژگی‌های امروز ایران را موشکافی کند. پیوندی بر این نکته تاکید داشت که ایران دوران گذار از "گفتمان انقلابی" به "گفتمان مدنی" را سپری می‌کند، ذهنیت نسل امروز ایران جهانی شده، سیاه و سفید نمی‌کند، به دور خودش دیوار هویتی نمی‌کشد، شرق را برابرنهاد غرب نمی‌داند و به نگاهی باز رسیده است.

استاد دانشگاه نانسی بر این عقیده بود که در میان نسل امروز ایران "خودمختاری فردی" دارد جای "هویت جمعی" را می‌گیرد، فردیت جدید تابوشکن است و این تابوشکنی را در خلاقیت‌های هنری و فرهنگی‌اش می بینیم. پیوندی همچنین این نکته را قابل ستایش دانست که در "زن‌ستیزترین جامعه، فرهنگ و هنر ایران بسیار زنانه شده است".

سخنرانی سعید پیوندی چنان اثرگذار بود که برخی از حاضران خواستار دریافت متن آن شدند. مسئولان دیوان قول دادند که متن آن را روی پایگاه اینترنتی انجمن قرار دهند تا علاقه‌مندان بتوانند آن را دریافت کنند.

«جامعه غیرقابل تعریف»

سخنران دیگر روز دوم، گراناز موسوی، شاعر و سازنده فیلم موفق "تهران من حراج" بود. او در بیانی صمیمی و روان و در عین حال منسجم، درباره تغییرات سریع در ایران توضیح داد و گفت: «این تغییرات چنان شتابناک هستند که تعریفی نمی‌توان برای جامعه ایران به دست داد. به محض آن که تعریفی می دهید، شرایط تغییر کرده است.»

موسوی با تاکید بر همین اصل گفت: «ایران دارای هویتی چهل‌تکه است. بنابراین هیچ اثری معرف تمام‌عیار ایران نیست. ایران گروه‌های اجتماعی مختلفی دارد و هر هنرمندی دارد از دایره خودش حرف می زند.»

به نظر سازنده فیلم "تهران من حراج"، فیلم‌سازان جوان ایران دیگر حاضر به "حضور اکزوتیک" نیستند. از دید او، سینمای فستیوالی ایران تاکنون مملو از لکیشن‌های دورافتاده، بومی، قومی و اکزوتیک بوده و دست رد زدن به سینمای اکزوتیک می‌تواند این سینما را جهانی‌تر کند.

وی درباره سینمای زیرزمینی نیز گفت، این سینما روایت آشوب و تناقض‌های اجتماعی است، "هویت رنگین‌کمانی" دارد و از "هویت سیاه و سفید" فاصله گرفته است.

سخنرانی گراناز موسوی نیز به خاطر تصویر روشنی که از هنر سینما و نسل امروز ایران می‌داد، با تحسین حاضران  روبرو شد.

در روز دوم کنفرانس "میان سطرها" دو میزگرد نیز برگزار شد که به لحاظ کیفی قوی‌تر از میزگرد روز نخست بود. در میزگرد نخست روز شنبه که با مهارتی ستودنی به وسیله گلینه عطایی اداره شد، سعید پیوندی، شاهرخ مشکین‌قلم، گراناز موسوی و اولا کیمینگ، خبرنگار عکاس آلمانی، حضور داشتند و به بحث درباره تحولات جامعه ایران پرداختند.

«انفجار قابل پیش‌بینی» در ایران

خانم اولا کیمینگ تاکنون چند بار به ایران سفر کرده و مجموعه عکس‌های با عنوان "ایران، سکون یا تحول" منتشر کرده است. او سرعت تغییرات را در جوانان ایرانی حیرت‌انگیز توصیف کرد و گفت، نسل جوان ایران هرچه را ممنوع می‌شود، به انگیزه ای برای عمل کردن به همان تبدیل می کند.

اولا کیمینگ اضافه کرد: «در سال ۲۰۰۸ چند ماه پیش از انتخابات ریاست جمهوری، وقتی من جوانان ایران را با ۴ سال قبل از آن مقایسه می‌کردم، مطمئن می‌شدم در ایران انرژی عظیمی دارد برای انفجار آماده می شود.»

شاهرخ مشکین‌قلم توانسته است با رقص‌های نمایشی خود در جامعه ایرانی  جایگاه شایسته‌ای برای هنر رقص ایجاد کند. او روان و صمیمی حرف می‌زند و از جمله می گوید: «من تصور نمی‌کردم که جوانان ایران از رقص استقبال کنند، اما بعدها فهمیدم ممنوعیت‌ها اشتیاق شناخت آن‌ها را بیشتر کرده است.»

بعد از میزگرد وقت استراحت فرا می‌رسد. فضایی بزرگ در کنار سالن برگزاری کنفرانس به پذیرایی از میهمانان اختصاص داده شده است. بر روی میزها، غذاهای سبک، شیرینی و چند نوع نوشیدنی ردیف شده و میهمانان می‌توانند از خود پذیرایی کنند. اعضای انجمن دیوان همه جا هستند تا در صورت نیاز میهمانان را راهنمایی کنند.

پس از یک ساعت استراحت و ناهار، نوبت به میزگرد دوم می‌رسد. این پانل قرار است با عنوان "نقش و مناسبات جنسیتی در ایران" برگزار شود، اما بحث‌های شرکت‌کنندگان در آن در موارد متعدد از دایره موضوع اعلام شده خارج می‌شود. در این میزگرد زیبا شکیب (نویسنده)، شیرین عبادی، پرستو فروهر، آرمان سیگارچی (نوازنده عود) و علیرضا قندچی (عکاس و سازنده کلیپ های ویدئویی) حضور دارند. بخش مهمی از وقت این نشست به معرفی کارهای حاضران می‌گذرد و بعد درباره وضعیت زن در جامعه مردسالار، نقش مذهب در مردسالاری، نقش خود زنان در انتقال فرهنگ مردسالاری و چند موضوع مرتبط دیگر بحث می‌شود.

پایانی خوش با میشائیل نیاورانی و گروه بانو

در پیوند با کنفرانس، از ساعت ۸ شب میشائیل نیاورانی، کابارتیست موفق ایرانی‌تبار مقیم اتریش، در سالن شهر منطقه مولهایم کلن بر صحنه رفت و با طنز کم‌نظیر خود نقطه اوجی سرشار از خنده و هیجان  برای دو روز فشرده فراهم ساخت. پس از آن گروه کر "بانو" به سرپرستی مریم آخوندی، این دو روز پرتکاپو را به پایانی خاطره‌انگیز رساند.

انجمن فرهنگی دیوان کمتر از یک سال است که به همت گروهی از هنرمندان جوان و سرشناس ایرانی مقیم شهر کلن فعالیت‌های خود را آغاز کرده است. به رغم عمر کوتاه و تجربه اندک، دیوان توانسته است تاکنون چند برنامه فرهنگی موفق با استانداردهای اروپایی اجرا کند.

گلینه عطایی (همکار شبکه‌های رسمی رادیو تلویزیون آلمان ) و علی صمدی احدی (فیلمساز) در پایه‌ریزی دیوان و پیشبرد برنامه‌های آن نقشی بنیادین داشته‌اند.

جواد طالعی
تحریریه: بابک بهمنش