صالحی: اولین سانتریفیوژها را از بازار سیاه خریدیم
۱۳۹۴ فروردین ۲۱, جمعه
پس از شکسته شدن سکوت یک هفته‌ای رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای در باره بیانیه لوزان و تاکید بر اینکه با آن نه مخالف است نه موافق، اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران می‌کوشند به ابهام‌ها و انتقادهای مطرح شده پاسخ گویند. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی یکی از این مذاکره‌کنندگان است که پنجشنبه، ۲۰ فروردین در برنامه تلویزیونی گفت‌وگوی ویژه حضور یافت و به تشریح بیانیه لوزان سوئیس پرداخت.
خرید دستگاه و نقشه از بازار سیاه
معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی در این برنامه با مرور تلاش‌های جمهوری اسلامی برای راه‌اندازی تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم، به مسائل مهمی اشاره کرد که مسئولان این کشور تا کنون کمتر درباره آن‌ها صحبت کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، صالحی گفت، جمهوری اسلامی پس از پایان جنگ ایران و عراق به طور جدی به فکر توسعه فعالیت‌های هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم افتاد.
او می‌گوید، اما از آنجا که هیچ کشوری حاضر نبود فناوری هسته‌ای و "حتی ماشین سانتریفیوژ و کیک زرد به عنوان مواد اولیه" در اختیار ایران بگذارد و خرید این مواد در بازار آزاد هم ممکن نبود "برای اینکه به کار سرعت بدهیم به سراغ بازار سیاه هم رفتیم".
چنانکه صالحی گفته، جمهوری اسلامی برای پیشبرد برنامه‌های خود در سال ۶۹ تعدادی سانتریفیوژ و علاو بر آن نقشه‌های سرهم کردن آن‌ها را از بازار سیاه تهیه کرد.
۱۵ سال تلاش برای راه‌اندازی ماشین‌های وارداتی
به گفته معاون کنونی رئیس جمهور، در این دوران که ریاست سازمان انرژی اتمی را رضا امرالهی بر عهده داشت "زحمات فراوانی کشیده شد و از سال ۶۹ تا ۷۶، دو ماشین راه‌اندازی شد".
علی اکبر صالحی گفت که متخصصان سازمان انرژی اتمی در ادامه این تلاش‌ها یک دهه زمان نیاز داشتند تا "یک آبشار یا زنجیره ۱۶۴ تایی از ماشین‌هایی که از خارج وارد کردیم" راه‌اندازی کنند. وی افزود: «۱۵ سال طول کشید تا از ماشین‌هایی که از بازار سیاه تهیه شده بود، یک زنجیره‌ای راه بیافتد؛ چون که اولین تجربه ما بود، قدری طول کشید.»
این زنجیره ۱۶۴ سانتریفیوژی از ماشین‌های پاکستانی (P-1) و کپی ایرانی آن (IR-1) تشکیل شده بود و کار غنی‌سازی اورانیوم از طریق آن‌ها در میانه دهه ۸۰ خورشیدی در نطنز آغاز شد.
آژانس: ایران روی ساخت سلاح اتمی کار می‌کرده است
فناوری بومی با دانش قاچاقی
تلاش‌های جمهوری اسلامی برای دست یافتن به فناوری غنی‌سازی اورانیوم که سالیان طولانی علنی نشده بود یکی از علت‌های اصلی بدگمانی جامعه جهانی نسبت به ماهیت برنامه‌های هسته‌ای این کشور و علت صدور چند قطعنامه تحریمی در شورای امنیت است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش پائیز ۸۹ خود ایران را متهم کرد که دست‌کم تا مدتی پیش، روی برنامه ساخت سلاح اتمی کار می‌کرده است.
بر اساس این گزارش جمهوری اسلامی نقشه‌های ساخت سلاح اتمی را از طریق یک شبکه‌ی قاچاق پیرامون عبدالقادر خان، دانشمند اتمی پاکستان به دست آورده است.
آژانس در سال ۲۰۰۳ اسنادی منتشر کرد که بر مبنای آن بازار سیاه هسته‌ای که توسط عبدالقادر خان، هدایت می‌شد به ایران، لیبی و کره شمالی کمک‌هایی کرده است. عبدالقادر خان پس از این افشاگری مدتی بازداشت و در حبس خانگی بود. دولت پاکستان فوریه ۲۰۰۴ اعلام کرد که عبدالقادر خان به ارائه‌ی نقشه و تجهیزات برای کمک به برنامه‌ی هسته‌ای کشورهای ایران، لیبی و کره شمالی اعتراف کرده است.
بیشتر بخوانید: جمهوری اسلامی در دام خودساخته‌مناقشه هسته‌ای
صدها میلیارد دلار هزینه
جمهوری اسلامی اتهام‌های آژانس را رد می‌کند و هدف برنامه‌های هسته‌ای خود را صلح‌آمیز عنوان می‌کند. با این همه پنهان‌کاری‌های پیشین که صالحی نیز به آن اشاره کرده و توجیه فنی و اقتصادی نداشتن غنی‌سازی صنعتی اورانیوم در ایران همواره تردیدآمیز بوده است.
ایران مهمترین انگیزه غنی‌سازی اورانیوم را تامین سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای خود عنوان می‌کند. نیروگاه بوشهر به عنوان تنها راکتور فعال تولید برق ایران سالانه ۳۰ تن سوخت نیاز دارد که روسیه در ازای چند ده میلیون دلار تامین آن را برای ده سال بر عهده گرفته است.
حسین موسویان، عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده ایران ۱۴ تیر ۹۳ در گفت‌وگو با روزنامه "شرق" گفت، هزینه مستقیم و غیرمستقیم فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی تاکنون چند صد میلیارد دلار برآورد می‌شود.
صالحی علت اصرار ایران برای ادامه غنی‌سازی را قطع وابستگی به کشورهای خارجی عنوان می‌کند. مطابق گزارش‌های آژانس میزان ذخایر سنگ اورانیوم ایران به قدری ناچیز است که این کشور حتا اگر امکانات فنی غنی‌سازی صنعتی را هم داشته باشد برای این‌کار باز هم وابسته به واردات خواهد بود.
عقب‌نشینی خامنه‌ای از "۱۹۰ هزار سو"
جمهوری اسلامی در مذاکرات لوزان پذیرفته غنی‌سازی را در نطنز و به حدود ۵ هزار سانتریفیوژ نسل اول (IR-1) محدود کند که به گفته صالحی توان هریک از آن‌ها تنها یک "سو" بیشتر نیست.
صالحی می‌گوید این ماشین‌های کپی‌برداری شده از نمونه پاکستانی، "یک اشکال ذاتی طراحی دارد و ما نتوانستیم این ماشین را آنگونه که مورد اطمینان باشد در بهره‌برداری به درجه مطلوب برسانیم، زیرا خرابی این ماشین‌ها نسبت به معیارهای جهانی، قدری بیشتر است".
معاون رئیس جمهور خاطر نشان کرد که ظرفیت اسمی ماشین‌های نسل اول "سه ونیم سو بود اما در عمل یک سو شد". به این ترتیب ایران برای رسیدن به ظرفیتی که خامنه‌ای قبلا اعلام کرده، به ۱۹۰ هزار سانتریفیوژ از این نوع نیاز دارد.
از سوی دیگر تاسیسات نطنز که قرار است تنها محل غنی‌سازی باشد، گنجایش حداکثر ۴۸ هزار سانتریفیوژ نسل اول را دارد. ظاهرا پذیرش محدود شدن غنی‌سازی به ۵ هزار سانتریفیوژ با موافقت خامنه‌ای انجام شده و به همین دلیل او در سخنان روز پنجشنبه به آن اشاره‌ای نکرده است.