علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران روز چهارشنیه، ۱۶ تیر، در مصاحبه با خبرنگاران داخلی در بوشهر، گفت که نیروگاه اتمی بوشهر از شهریور امسال آماده سوخت‌گذاری در قلب راکتور می‌شود که عملاَ به معنای آغاز به کار نیروگاه است. وی پیش‌بینی کرد که حدود ۷ ماه پس از این شروع، نیروگاه بتواند صددرصد ظرفیت رسمی خود کار کند و به تولید ۱۰۰۰ مگاوات برق برسد.

طبق قرارداد ایران و روسیه در سال ۱۹۹۵، قرار بود تکمیل و راه‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر حدود ۱۰ سال پیش انجام گیرد، ولی این موعد پیوسته به عقب افتاده، امری که قسماَ با مناقشه بر سر پرونده هسته‌ای ایران بی‌ارتباط نبوده است. به گمان برخی از تحلیل‌گران، روسیه در سال‌های اخیر تعلل در تکمیل نیروگاه بوشهر را به اهرمی در امتیازگیری از غرب بدل کرده بوده است. با توجه به تجربه تاکنونی، معلوم نیست که پیش‌بینی این بار رئیس سازمان انرژی اتمی ایران تا چه حد جنبه واقعی به خود خواهد گرفت.

پرسش‌های بی‌پاسخ

صحبت از راه‌اندازی بوشهر در حالی است که کماکان بحث مصونیت آن در قبال حملات یکی از موضوعات روز است. در چارچوب مناقشه هسته‌ای ایران احتمال حمله به این نیروگاه، بسان آنچه که اسرائیل در سال ۱۹۸۰ با نیروگاه اتمی در دست ساخت عراق کرد، از گزینه‌های محتمل اسرائیل و آمریکا به شمار رفته است.

گرچه راه‌اندازی نیروگاه بوشهر تا حدود زیادی حمله به آن را با خطرات بیشتری توأم می‌کند، اما جمهوری اسلامی کماکان در تلاش است که روسیه قرارداد تحویل موشک‌های اس ۳۰۰ را به اجرا درآورد و ضریب پدافند هوایی نیروگاه را به سطحی "مطلوب" برساند. روسیه اما از جمله به خاطر ملاحظه‌ی نظرات اسرائیل و آمریکا همچنان از تحویل این موشک‌ها خودداری می‌کند، امری که یکی از موضوع‌های انتقاد مقام‌های تهران علیه کرملین در ماه‌های اخیر بوده است.

ایمنی خود نیروگاه و محیط اطراف آن نیز کماکان با سؤال‌ها و پرسش‌هایی روبرو است. گرچه هر نیروگاه‌ اتمی با مناطق مسکونی اطراف باید حداقل ۵ کیلومتر فاصله داشته باشد، ولی علی‌اکبر صالحی ضمن اعلام شهریور به عنوان زمان آغاز به کار نیروگاه بوشهر، تلویحاَ گفته است که هنوز وضعیت روستاهای مسکونی اطراف نیروگاه مشخص نیست. به گفته‌ی وی «وزارت کشور اقدامات لازم را در جهت رفع مشکل روستاییان اطراف نیروگاه انجام خواهد داد.»

تجارب حساس سایر کشورها

مسئله تأثیرات منفی تشعشات نیروگاه بر سلامت ساکنان اطراف آن یکی از موضوع‌های حساس در بحث‌های مربوط به استفاده از انرژی اتمی در کشورهای غربی است. یک تحقیق رسمی که در آلمان در فاصله ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۳ انجام شده نشان می‌دهد که سرطان خون که در میان كودكان آلمانی به طور میانگین ۴۸ مورد بوده، در میان كودكان این کشور كه در شعاع پنج كیلومتری نیروگاه ها ساكن بودند ۷۷ مورد و تا شعاع پنجاه كیلومتری نیروگاه‌ها، حداقل ۱۲۱ تا ۲۷۵ مورد بوده است.

اظهارات علی‌اکبر صالحی دال بر حل نشدن مسئله ساکنان اطراف نیروگاه شاید تأییدی براین نظر منتقدان باشد که در بحث‌ مربوط به استفاده از انرژی اتمی در ایران بیش از هر چیز سیاسی و امنیتی شده و سلامت مردم و اثرات منفی زیست‌محیطی در این بحث‌ها از اهمیت چندانی برخوردار نیست.

تلاش برای تأمین اورانیوم

رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در بخش دیگری از مصاحبه خود با خبرنگاران تأیید کرده است که تمرکز نهاد تحت مسئولیت او بیش از پیش بر تأمین اورانیوم مورد نیاز برای استفاده در تأسیسات غنی‌سازی متمرکز شده است.

در سال‌های اخیر منتقدان برنامه هسته‌ای ایران کمبود ذخایر اورانیوم این کشور را یکی از دلایلی می‌دانسته‌اند که غنی‌سازی اورانیوم را فاقد صرفه می‌کند. آنها جمهوری اسلامی را متهم می‌کنند که به عنوان کشوری با اورانیوم محدود تنها با انگیزه‌های غیرصلح‌آمیز در تلاش برای دستیابی به چرخه سوخت هسته‌ای است. صالحی در مصاحبه‌ی خود بر محدودیت فعلی ایران در تأمین "اورانیوم مورد نیاز خود" انگشت گذاشته و می‌گوید: «امسال فعالیت‌هایمان را چند برابر کرده‌ایم تا بخش قابل توجهی از نیازهایمان را در داخل تأمین کنیم.» وی از کار بر روی چندین معدن اورانیوم در نقاط مختلف ایران یاد می‌کند، ولی در باره‌ی نتیجه‌مند‌بودن این فعالیت‌ها اطلاعاتی قطعی به دست نمی‌دهد.

تحریم‌ها بی‌تأثیر نیستند

مسئله‌ی تحریم‌ها و تأثیر آن بر روند غنی‌سازی نیز یکی دیگر از مباحث مطرح در مصاحبه‌ی علی‌اکبر صالحی بود. او گفته است که تحریم‌ها در بحث ایجاد و تکمیل نیروگاه اتمی مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی "ممکن است در غنی‌سازی در باره تجهیزات اندازه‌گیری مشکل پیدا کنیم.» وی بار دیگر با متهم‌کردن غرب به کارشکنی در تحویل سوخت ۲۰ درصد برای نیروگاه پزشکی تهران، بر ادامه تلاش برای تولید این نوع اورانیوم در داخل تأکید کرده است.

یک روز پیش از اظهارات صالحی، مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت و درمان ایران اعلام کرد که «درحال حاضر تولید رادیو داروها در رآکتور تهران به صورت یک هفته در میان انجام می شود که جوابگوی نیازهای مراکز پزشکی هسته‌ای نیست.»علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز گفته است که طبق اعلام شورای عالی امنیت ملی در صورت تامین سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران، ایران هیچ اصراری بر ادامه تولید این سوخت در داخل ندارد.

شرط گروه وین

گروه وین، متشکل از آمریکا، روسیه و فرانسه که مذاکرات عملی مربوط به اجرای توافق‌نامه وین را با ایران به پیش می‌برند خواهان توقف غنی سازی ۲۰ درصد در داخل ایران شده‌اند. این گروه در واکنش به بیانیه مشترک ایران و برزیل و ترکیه، پاسخ جمهوری اسلامی به رشته سؤال‌هایی در باره‌ی این بیانیه را شرط شروع گفت‌وگو بر سر آن کرده‌اند. میزان آمادگی ایران برای توقف غنی‌سازی یکی از این پرسش‌هاست. اما علی‌اکبر صالحی در مصاحبه‌ی خود در بوشهر اعلام کرد که ایران پاسخ این سوال‌های گروه وین را به هنگام آغاز مذاکره با آنها خواهد داد.

شروط ایران، واکنش اروپا

محمود احمدی‌نژاد در اظهارات اخیر خود شروع مذاکرات با گروه وین را منوط به شرط و شروط‌هایی کرد. این شرط و شروط‌ها در نامه‌ای که روز ۶ ژوئن سعید جلیلی به کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا نوشته رسماَ بیان شده‌اند. جلیلی گفته است که آغاز مذاکرات مجدد با گروه ۵+۱ در سپتامبر آینده منوط به نوع پاسخ به این سؤال‌هاست. سؤال‌های سه‌گانه جلیلی از این قرارند:«یک، هدف از گفتگوها برای تعامل و همکاری است یا ادامه روند دشمنی و تقابل با حقوق ملت ایران؟ دو، آیا به منطق گفتگو که لازمه آن اجتناب از هرگونه تهدید به فشار است، التزام خواهید داشت؟ سه، برای روشن شدن مبانی مشترک گفتگو، نظر روشن و صریح شما درباره سلاح هسته‌ای اسراییل چیست؟»

اتحادیه اروپا ضمن استقبال از تمایل ایران به ادامه مذاکرات اعلام کرده است که مذاکره باید بر مناقشه هسته‌ای ایران متمرکز باشد نه مسائل دیگر.

FW/MM