مرتضی رئیسی، معاون عمرانی وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان نوسازی مدارس كشور، روز شنبه، هشتم اسفند ماه، گفت: «طرح محرم‌سازی ... به منظور بالا رفتن آزادی عمل دانش‌آموزان دختر از سال‌های پیش مورد توجه مدیران مدارس قرار گرفته و هم‌اكنون طرح حیاط‌های درونی و سالن‌های مركزی برای استتار بهتر دانش‌آموزان دختر مد نظر است.» از اظهارات مسئولان دولتی چنین پیداست که این طرح چندان عملی نباشد. از سال ۸۴ که ضرورت اجرای این طرح به صورت جدی مطرح شد، تعداد مدرسه‌های «محرم‌سازی» شده تقریبا همان بوده که اکنون مرتضی رئیسی اعلام کرده است. دولت هدف از «استتار بهتر دانش‌آموزان دختر» را شاداب‌سازی فضای مدرسه‌ها عنوان می‌کند.

«استتار بهتر» زیر عنوان «شاداب‌سازی»

پوشاندن نرده‌های دور مدرسه‌های دخترانه و افزایش ارتفاع دیوار آنها از همان سال‌های نخست پس از انقلاب آغاز شد. در سال‌های اخیر مسئولان وزارت آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده‌اند که با توجه به ارتفاع ساختمان‌های اطراف مدرسه‌ها، به ویژه در تهران و شهرهای بزرگ، پنهان نگه داشتن دانش‌آموزان از دید همسایگان به خوبی انجام نمی‌شود و باید تدبیرهای جدیدی اندیشید. این اقدام‌ها ظاهرا در جهت عملی کردن مصوبه‌ای از شورای عالی انقلاب فرهنگی موسوم به «راهبردهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب» است که چهارم شهریور ۸۴ به تصویب رسید.

وزارت آموزش و پرورش دولت محمود احمدی‌نژاد برای اجرایی کردن این راهبردها سیاست‌ها و برنامه‌هایی را به تصویب رساند که بارزترین آنها استتار مدرسه‌های دخترانه بود. افسانه فروزان‌فر، كارشناس امور بانوان سازمان آموزش و پرورش شهر تهران، ۲۹ تیرماه سال ۸۷ جزییات تازه‌ای از نحوه‌ی اجرای این طرح را شرح داد. او در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفت، «برداشت منفی و عدم استقبال از نام استتار» باعث شد که اکنون بیشتر از عنوان «شاداب‌سازی» استفاده شود. فروزان‌فر تاکید می‌کند: «تغییر نام ... مشکلی برای اصل آن ایجاد نکرد.» بنابر این گزارش، او در مورد تفاوت معنایی استتار با شاداب‌سازی گفته است، ابتدا کار استتار را پیش می‌بریم و «در راستای تکمیل طرح به شاداب‌سازی می‌رسیم».

دختران شاداب در حیاط‌های سرپوشیده؟

به رغم آنچه «برداشت منفی از نام استتار» خوانده شده، مسئولان وزارت آموزش و پرورش گاهی طرح را «محرم‌سازی» می‌خوانند، اما همچنان از این عبارت نیز استفاده می‌کنند. رئیسی می‌گوید، در مدرسه‌های نوساز «سعی داریم محیط داخلی مدارس را به شكل حیاط‌های درونی برای دانش‌آموزان دختر طراحی كنیم.» زمانی که این بحث از سوی وزیر سابق آموزش و پرورش، علیرضا علی‌احمدی مطرح شد، مهری سویزی، مدیر كل امور زنان این وزارتخانه، به خبرگزاری ایلنا گفت: «رعایت اندرونی و بیرونی فضای آموزشی كه متاسفانه بازتاب منفی در برخی رسانه‌ها داشته، یك طرح پویا، بالنده و مترقی است».

وزارت آموزش و پرورش بودجه و امکانات کافی برای ساختن مدرسه‌های مورد نظر را ندارد؛ ایجاد تغییرات دلخواه در مدرسه‌های موجود نیز، حتا اگر بودجه‌ی ان فراهم شود، همیشه ممکن نیست. مسئولان وزارت آموزش و پرورش اعتراف می‌کنند، در مدرسه‌هایی که اطرافشان ساختمان‌های بلند قرار دارد، امکان استتار حیاط مدرسه وجود ندارد. ظاهرا برای این گونه مدرسه‌ها ایجاد حیاط سرپوشیده در دستور کار قرار دارد. رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور، نهم آذر ماه ۸۸، به خبرگزاری پانا گفت: «در این قبیل مدارس دخترانه احداث سالن ورزشی سرپوشیده‌ای که ظرفیت مکانی لازم را دارند بهترین راه حل است.» به گزارش مهر، افسانه فروزان‌فر در گفت‌وگوی یاد شده با این خبرگزاری، «استتار کل ساختمان و حیاط مدرسه را از مراحل بعدی طرح استتار عنوان کرد».

استتار به جای مقاوم‌سازی

خبرگزاری مهر هفتم خرداد ماه سال جاری از قول مدیرکل امور بانوان وزارت آموزش و پرورش نوشت: «تاکنون این طرح [استتار] به دلیل کسری بودجه آموزش و پرورش در تعداد کمی از مدارس آن هم به صورت ناقص پیاده شده است.» به گزارش خبرگزاری فارس، او تیرماه ۱۳۸۶ هزینه‌ی اجرای این طرح در هر مدرسه را بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان ذکر کرده است. سویزی گفته است، با امکانات حاضر سالانه در هر استان دو تا سه مدرسه در هر مقطع تحصیلی مشمول این طرح می‌شوند. مرتضی رئیسی روز شنبه، هشتم اسفند، گفت: «در حال حاضر تنها ۱۰ درصد مدارس دخترانه كل كشور تحت پوشش طرح محرم‌سازی قرار گرفته است».

مطابق آماری که مسئولان اداره نوسازی و تجهیز وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده‌اند، ۶۰ درصد از کلاس‌های درس سراسر کشور ناامن و محتاج تخریب و بازسازی هستند. این وزارتخانه در حالی استتار مدرسه‌های دخترانه را در دستور کار قرار داده که از پرداخت بدهی خود به معلمان و بازنشستگانش و تامین هزینه‌های جاری عاجز است. بودجه‌ی سال ۸۸ آموزش و پرورش حدود نه هزار میلیارد تومان بوده است. این تشکیلات سال تحصیلی جدید را با هفت هزار میلیارد تومان کسری آغاز کرد.

اصرار بر پیگیری طرحی بی‌حاصل

گرچه تبدیل مدرسه‌های دخترانه‌ی موجود به آنچه مطلوب نظر حکومت است، در عمل و با امکانات موجود امکان‌پذیر نیست، در مورد سود و زیان چنین اقداماتی نیز بحث‌های فراوانی شده است. کارشناسان امور آموزش اجرای چنین طرح‌هایی را موجب تخریب محیط آموزشی و روحیه‌ی دانش‌آموزان می‌دانند. ظاهرا خود مدیران دولتی نیز اعتراف می‌کنند، استتار مدرسه‌ها باعث «گسترش فرهنگ عفاف و حجاب»، آنچنان که مورد نظر آنهاست، نمی‌شود.

کارشناس امور بانوان سازمان آموزش و پرورش شهر تهران، افسانه فروزان‌فر ۲۹ تیر ۸۷، به خبرگزاری مهر گفت: «دانش آموزان ملزم به حفظ حجاب در مدرسه به خاطر مدیر و معاون هستند، در حالی که بیرون از مدرسه برخلاف این عمل می‌کنند و اعتقاد صحیحی نسبت به حجاب ندارند.» به رغم این، مسئله‌ی حجاب دانش‌آموزان و استتار مدرسه‌های دخترانه از سال ۸۴ از اصلی‌ترین طرح‌ها و برنامه‌های همه‌ی وزیران آموزش و پرورش محمود احمدی‌نژاد بوده است. نگرانی مسئولان به مدرسه‌های تهران و شهرهای بزرگ مربوط می‌شود؛ در ایران بیش از دو هزار کلاس درس در هوای آزاد یا زیر کپر تشکیل می‌شوند که در آنها، مانند بسیاری از مدرسه‌های روستایی، دختر و پسر کنار هم می‌نشینند.

BK/BB